[zaloguj się]
[pdf]

LATERNIA (15) sb f

laternia (12), latarnia (3); laternia Mymer1, BielKron, OrzQuin, Oczko, LatHar, WujNT, SkarKaz (2), KlonFlis (3); latarnia LubPs, SapEpit; laternia : latarnia Calep (1 : 1).

Pierwsze i drugie a oraz e jasne; -niå (3) BielKron, OrzQuin, też Calep, -nia (1) KlonFlis.

Fleksja
sg pl
N laterniå
I laternią laterniami
L laterni

sg N laterniå (7). ◊ I laternią (2). ◊ L laterni (3). ◊ pl I laterniami (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XIX w.

Naczynie ze ściankami ochronnymi, w które wstawia się źrodło światła, służące do oświetlania przestrzeni otwartej; laterna Mymer1, Calep, Cn (15): Mymer1 29v; Bylić Mędrcowie óni ták do tego chćiwi/ iż w iáſkinie ſye z láterniámi bárzo głęboko wpuſzczáiąc/ chćieli ſye tego dowiedźieć Oczko 9v; Calep 584b [2 r.]; Iáko w láterni iáka ieſt świeczká/ tákie świátło w láterni/ ieſli nie iáſna/ láterná też nie iáſna. SkarKaz 6b.

W połączeniach szeregowych (2): LatHar 728; Iudaſz tedy wźiąwſzy rotę/ y od Arcykápłanow y Pháryzeuſzow ſłużebniki: przyſzedł tám z láterniámi/ y z pochodniámi/ y z broniámi [cum laternis et facibus et armis]. WujNT Ioann 18/3.

W porównaniu (1): Lucerna accenſa, ieſt Kápłan/ Duchem S. przez rękę Biſkupią/ iákoby láternia oświécony OrzQuin G3v.

W przen (2): PRáwye mi było látárnyą twoye ſłowo ſwyęte/ Gdyż nád ine wſſytki rzecży zacniey v mnie wzyęte LubPs bb4; Zebyś ſobie tey ſławy/ iák oni nábywał/ A w zacnośći y cnotách iáko oni pływał. W tey látárni świeći ſię/ y będźie świećiłá/ Sławá mężnych Sápiehow/ pod niebo ſię wbiłá. SapEpit Bv.
a. Latarnia morska; pharos, pharus Cn (4): Ty kupie idą przez wielką wodę á byſtrą ktorey wody końcá/ ieſt wieżá wielką y wyſoka s ktorey wieże láternia wielką záwieſzona w ktorey przypráwiono táki ogień ktory bárzo dáleko kupcy widzą w nocy kiedy tám iádą. BielKron 282v; Tę wyſpę rzeki opaſały z boku/ Morze ią końcży práwie iákby w kroku. W tym kąćie GLOWA/ w drugim záſádzoná LATERNIA oná. (marg) Głowá kárcżmá. Láterniá/ Pharos. Niemcy Blokuſem zową. [...] (–) KlonFlis Hv, H6v.

Cf LATERNA

BZ