[zaloguj się]
[pdf]

RAD (2049) ai

råd, rad-.

comp radszy (3) HistRzym (2), RejZwierc, radczejszy (1) RybWit.

Fleksja
sg
mNråd, radszy fNrada, radszå, rad(a) nNrado, radczejsz(e)
pl du
N m pers radzi N m rada
m an radzi f
subst rady, rady, rad(e), rady, rad(e) n

sg m N råd, radszy (1318). ◊ f N rada (125), [w tym 2 r. błędne znakowanie], radszå (2) HistRzym, rad(a) (20). ◊ n N rado (48), radczejsz(e) [może N od złożonego rady] (1) RybWit C2. ◊ pl N m pers radzi (456). m an [cum N typu: psi, wielbłądowie (7), typu: konie, koziełki (3)] radzi (10). subst m rady (15). f rady (40), rad(e) [może N od złożonego rady] (1); -y : -(e) GrabowSet (1:1). n rady (9), rad(e) [może N od złożonego rady] (1); -y : -(e) GórnDworz (1:1). ◊ du N m (cum nm) rada (1) Mącz 497b.

Składnia comp: radczejszy nad kogo (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Zadowolony, chętny (2049):
a. W funkcji orzecznika: być zadowolonym, cieszyć się; gaudens Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Cn; laetus Vulg, PolAnt; libens (lubens) Mącz, Cn; gratiosus Mącz; gratus Cn (275): othoſz my wthen czaſſ bylysmy radzi, chocziaby bil zoſthawil hospodarem yednego Czyganyna abo Murzyna LibLeg 6/190v; A gdy by ſie iako wroćił bylibyſcie radzy RejJóz O6v; Gdy nam pan dał doczekać takowych radoſći Iudas powiada iż radzi a gotowi wſzytci RejJóz P6v, L8v; RejKup Hv; Pomy ták s tym do pániey iścieć będzye rádá RejWiz 40v, 75, Cc3v; Ná ten czas ludźie z Bethſámes żęli pſzenicę w dolinie/ á podniożſzy oczu ſwych vyzreli Skrzynię/ y byli rádźi vyzrawſzy ią. BibRadz 1.Reg 6/13; Grecy byli rádzi widząc pełne okręty ſkárbow BielKron 57; A iżeśćie mię Kámſerem przezwáli/ tho ieſt pokoy ſthanowiący/ radem iśćie thego docżekał przezwiſká y ćieſzę ſie tym że thák ieſt BielKron [3323], 12v, 15v, 17v, 56, 59, 251, 457v; Mącz 145a, 191d; Tak był rad Menelaus, widząc zdrajcę ſwego, Bo myślił mścić ſię nad nim zelżenia dawnego. KochMon 20; Wielmożny Pánie tę Koronácyą [...] Pod tytułem twym ſławnym ſzcżerze opiſuię/ Iák mogę/ nie iákbych rad/ wdzięcżność pokázuię. StryjWjaz A2; PaprPan [Hh5]v; KochPs 147; Przyzwolił Bóg/ á on [Midas] rad: ledwé podźiękował KochDz 107; ActReg 48; PudłDydo A4v; Poniewaſz ćię Miłośćiwy Pánie Wita Kośćioł/ Szkoła/ y Mieſzcżánie: Mnie teſz ktobie wyſłáli Wieśniacy [...] Bych vcżynił [...] Pokłon [...] Dáiąc tym znáć/ że y chłopi rádźi [...] Zeć ſię Miáſto w tym zákázáć chćiáło/ Zećby nád nas rádcżeyſze być miáło. RybWit C2, B3v.

rad z czego (3): Słyſząc to Ezechiaſz/ był rad s pocieſzenia tego. BielKron 89v, 145; Tym czáſem wroćił ſię on zakonnik/ y vkazał ſię Ianowi: Z czego młodzieniec rad bárzo będąc/ y nogi iego obłápiáiąc/ powiedźiał [...] SkarŻyw 133.

rad komu [= cieszyć się z czyjejś obecności] (48): OpecŻyw 121; Bo byſzmy yemv radzy zathim dobrem szanſyeczsthwem kthore nam okaſzvye LibLeg 7/37; [ojciec] Teraż ku mnię przyechał ktoremum barzo rad RejJóz Qv; Bo każdy rad wiecz rownemu Dobry sdobrym a zły złemu RejKup y2v, ee6v; KromRozm III Q4; Podźwá do pánow cżeládzi/ Vyrzyſz iák mi tám będą rádzi BielKom F3; RejWiz 47, 131v; RejFig Dd, Dd6v; Wierzę że mu [Odrowążowi] y w niebie/ pewnie rádzi ſwięći. RejZwierz 51v, 134v; OrzRozm I4; BielKron 98, 107, 252, 312, 441v, 452, 460v; Mącz 149a, 159a; páni będąc wielkiemu pánu w domu ſwym rádá/ ochotnie mu odpowiedáłá GórnDworz S4v, S6v, Mm; HistLan D; RejZwierc 13, 19, 166v; A wierzę że iey [Wandzie] w niebie ſnadź rádzi y ſwięći PaprPan Ddv; MWilkHist I4; StryjKron 36; KochFr 99; Goſpodarz [...] nie był rad tákim gośćiom WerGośc 229, 247; ActReg 60, 93; Priamus téż będźie rad towárzyſzom. GórnTroas 26; GrabPospR K3v; SkarKaz 8a. Cf Zwrot.

rad czemu [= z czego] (90): On vbogi był temu rad/ Bo był pełną bánię [miodu] nákładł. BierEz Q3, Q, Q2, Q2v, R2; pIlát [!] gdy vſlyſſál Galileyſką ziemię/ wielmi temu byl rád/ ij pocżąl pytatz bylliby Iezus cżlowiek Galileyſki OpecŻyw 120v, 70v, 83v; LibLeg 10/148v, 11/154; RejJóz Dv, K5v, P6v; RejKup d6v; HistAl M; Leop Tob 13/18; RejFig Bb6v, Ee3; BibRadz 2.Par 24/10, 1.Mach 11/44, Luc 22/5; Mácedonowie byli rádzi s przodku iego śmierći/ gdyż ſie im były iuż ſprzykrzyły vſtawicżne walki. BielKron 127, 56v, 103v, 192, 215v, 244v (13); Mącz 142d, 223c, 466a; Prot A4v; GórnDworz S5v, Ee4; HistRzym 9v, 37v, 107 [2 r.]; HistLan B4v; RejZwierc 93, 132; BudBib b; Rádſzyby iuż ſmierći był/ gdyby to mogło być/ Przeto też iuż y Bogá pocżął o nię prośić. HistHel C3; BudNT Rom 7/22; PaprPan Ee4v; SkarŻyw 162, 187, 188, 372, 413, 487; CzechEp 75; KochFr 36, 117; KochWz 140; LatHar 167 marg, 722; GrabPospR N3v; PowodPr 46; Więźień ſłuſznie o zbrodnie y grzechy ſwoie poimány/ do ſądu ſię nie kwápi: káżdey odwłocze rad SkarKaz 8a, 517b; CiekPotr A3; Nieprzyiaćiel rad niezgodźie. SkarKazSej 673b marg; KlonFlis B3; SzarzRyt C4. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: temu (19); iż, że (53), aby, iżby, żeby (51), zaimek względny (2)] (106): LibLeg 10/62v; Zły radby iżby z nim wſzyſcy poginęli BierEz L3v, Q, S3v; OpecŻyw 67; rad bych áby mi ſie otworzyły wſſitki drogi ſpráwiedliwoſći RejPs 173v, 183v, 184, 207; A Przedſięż to Woyth hárcuie Rad iż panu pochlebuie RejRozpr B2v; RejJóz C, Hv; Radzibyſmy bys był ſzdrowym RejKup p7v; Kupiecz rad yż ſię zyednał Sumnienjm ale ſyę yeſczie Cżarta boij RejKup ſ6, i4v, t2, x7v, dd2, dd2v; HistAl L6; Rád ci bych iá zaiſté abych mogł w Bogu nadźieię miéć MurzHist K3, G3, I, Iv; Diar 49; Przyſzedſzy Xenokrátes rzekł/ pomoż Bog brácie/ Bárzom rad żem zá rázem tu potrefił ná cie RejWiz 147, 41, 43v, 64v, 72v, 142v; Leop 2.Cor 7/9; Radbych by ſie s cudzych ſpraw/ miał káżdy ná piecży. RejZwierz kt, 138; bárzo bym rad áby kto mi to pokazał OrzRozm S3v, B2; A ták Kolumbus był rad iż nálazł nowe Wyſpy BielKron 441v, 16v, 145, 320v, 457; GrzegRóżn K4; KochSat A4v; Oblatam mihi causam gaudeo, Radem że mam prziczyne k temu Mącz 123c; Cupio tuam gratiam, Radbym ábyś ná mię był łáſkaw. Mącz 148d, 149b [2 r.], 247b, 324d, 366b, 428d, 440b; Radbym ábyś to w Kole miedzy Poſły ſam mowił OrzQuin D4, G3; Radbym áby mi to było wolno GórnDworz C6v, C, C2, C6, Kk8; RejPos 100, 353; gdy mu [Filipowi Macedońskiemu] przynieſiono nowinę iż mu ſie był then ſyn Alexánder urodził/ thedy powiedział: Izem rad ſynowi/ álem temu rádſzy iż Ariſtoteles żyw á iz ſie zá czáſow iego urodził. RejZwierc 13; to ſtáry przymiot w narodzie náſzym/ iż iáki ſam kto ieſt/ radby áby tácy wſzyſcy byli. RejZwierc 83, 77v, 132, 142v marg, 159, Bbb2; WujJud 143v; CzechRozm 121v, 236; ktorzi [...] gardzą miárkowániem práwnym: rádźi że ſię ich wſzytcy boią ModrzBaz 64, 31v; A przeto o tem twoiem Piſániu ták rozumiem/ żebym rad áby ná wſzytki wſzech Chrześćian ięzyki było przełożone ModrzBazBud ¶6; SkarJedn 120, 342; Iabych rádá/ áby ſię ty cżterdzieśći dni dziś pocżęły SkarŻyw 582, 135, 325, 593; MWilkHist L; CzechEp 105, 312, 362; WerGośc 234; NiemObr 65; BielRozm 8; Radbym żebyś mi to wywiodł że to ták dobrże GórnRozm B4, I2v; ActReg 80, 86; GórnTroas 21; Radbym ábyśćie trochę wytrwáli głupſtwu memu WujNT 2.Cor 11/1, Ioann 11/15; KmitaSpit A3v; PowodPr 80; SkarKaz 207b, 381a; CiekPotr 24; GosłCast 23; PaxLiz B2v, E3v; KlonFlis C4v; Rádźi byli páſterze y bliſcy Sąśiedźi/ Ze ich zbáwił Herkules KlonWor 24, 60; RybWit Cv.

Ze zdaniem czasowo-warunkowym [w tym: gdy (6), kiedy (2)] (8): MurzHist Ov; Y był rad Ezechiaſz gdy do niego przyiácháli Leop 4.Reg 20/13; Wilk rad kiedy cudzego Bárana oſkubye RejZwierz 129, 142v; KochMon 20; Bo rádziſmy gdy my niemożemy/ á wy możećie. BudNT 2.Cor 13/9; Chrónię ſye ludźi ſámá niewiém czemu: Rádám gdy świádká nie mam płáczu ſwemu. KochPieś 19; CiekPotr 22.

W połączeniu szeregowym (1): Lubens, Rad Dobrowolny/ Chutliwy. Mącz 197d.

Zwrot: »sobie (być) radzi« = wspólnie biesiadować (7): RejRozpr Ev, G2v; Gdi oná [sprawiedliwość] mnie w tych rzecżach porádzi Będzyem ſobie w towárziſtwie rádzi BielKom F2v; Ziadą ſie ná bieſiádę/ będą ſobie rádźi BielSat C4; KochFr 26; CHcemy ſobie być rádźi? KochPieś 10; BielRozm 22.
Wyrażenie: »barzo, wielce, wielmi rad« [szyk 34:5] (37:1:1): BierEz Q2v; wſzytci gotowi/ panie oycze miły A iſcie barzo radzy/ takiey krotofili RejJóz P6v, Qv; HistAl L6, M; Rurał [...] mnima by go s práwey chući witano á pokłony cżynyono/ rad bárzo y wdawa ſie też ſnimi w rzecż GliczKsiąż H7v; RejWiz 64v, 131v; RejFig Bb6v; Y to ná mię trudno/ bárzo bym rad/ abyś ty proſtym ſzermem zemną o tey Exekucyey mowił OrzRozm B2; Pánny vyrzawſzy były bárzo rády iż iuż z ich narodu powſtáią mężne á ćwicżone białłe głowy. BielKron 320v, 252, 312, 319v, 460v; Te salvum venisse in Epirum vehementer gaudeo, Wielmim rad żeś we zdrowiu prziyechał Mącz 366b, 191d, 197d, 223c, 247b, 250a (10); GórnDworz S5v; Przyiaćielu [...] chceſzli y corki mey/ á dam ią tobie rzekł mu ćieſlá/ radem temu bárzo. HistRzym 107, 37v, 107; RejZwierc 93, 132; Rad wielce był Ceſarz/ nie tylko iſz ku zdrowiu przyſzedł/ ále iſz ná tákiego cżłeká/ ták z Bogiem ziednocżonego tráfił SkarŻyw 593, 133, 187, 487; CzechEp 75; ActReg 60; Herod tedy vyźrzawſzy P. Iezuſá/ bárzo rad był temu. LatHar 722; Muſzę do práktykarzów/ choć nie bárzo rádá. GosłCast 25.
Szeregi: »rad i kontent« (1): y byliby więtſza połowicá bráćiey náſzych tákiemu poſtánowieniu rádźi/ y bárzo contenći GrabPospR N3v.

»rad być i radować się« (1): radem/ y ráduię ſię [gaudeo, et congratulor] ze wſzemi wámi. BudNT Philipp 2/17.

»rad i wesoł; być rad i weselić się; rad z weselem« (2;2;1): LibLeg 10/148v; był rad Dawid y weſelił ſie. BielKron 70; krol Bábilońſki poſłał liſty y dáry do Ezechiaſzá krolá o przyiacielſtwo ſpolne proſząc/ dla cżego Ezechiaſz był rad y weſoł BielKron 89v; Rádźichmy/ iż cię widźimy Y z tego ſię weſelimy. MWilkHist L; Rádá z wielkim weſelem/ iż ſwego doſtáłá/ Ták iż choćiay podwiecżor/ k ſlubu námawiáłá. PaxLiz E3v.

b. W funkcji okolicznika: w połączeniu z formą czasownika lub jego elipsą (1774):
α. Chętnie, pilnie, gorliwie, troskliwie, życzliwie (o działaniach); libenter Vulg, Mącz, PolAnt, Modrz, Calep, JanStat, Cn; lubens (libens) Mącz, Modrz, Calep, Cn; laetus Vulg, PolAnt, Mącz; gavisus HistAl, PolAnt; gratanter HistAl, Mącz; non gravate, pronus Cn (1569): ale tho wyem za pewne ze Krol yego M rad vziwa dobrego sąſyetſtwa y przyasny ſpanem woyewodą LibLeg 10/153v; panowie tak y wſzitko poſpolſtwo według roſkazania naschego radzy sluchayą LibLeg 11/88v, 4/26, 26v, 6/55, 190, 7/35 (23); Márchołt odpowiedźiał. Ten ćy pirwey rad poczyna/ ktory żádnie y źle ſpiewa. March1 A3, D3; Rad ma miła twą wolą znam/ Y tey miłośći przyzwalam BierEz R, A4v, B, B2v, D4v, E3 (24); Má wielki ij pożytecżny cżyſcietz cirpliwy cżlowiek/ ktoryż cirpiątz krzywdy [...] rád ſie modli za ſwé przeciwniki OpecŻyw 191v, 5, 47, 62, 156v, 160; OpecŻywList C2v; Miły młodźieńce o czo mie pytáſz/ rádci wſzitko powijem ForCnR A2v, A4v, B2, B3, C, C2v (9); duch ſzwyąty w czyſtoſzczy panyenſkyey ſyą kocha, y w czyſtych ſerczach rath odpoczywa PatKaz II 40; Ichthyophagus. Eyner der gern fiſch iſt. Ktory rad ryby gye. Murm 94; tam gdzie rad ſiadaſz dawſzi vchędożić pokrop tą wodką [dziewannową] á będą przy tobie dobrzy duchowie FalZioł II 5d, I 64a, 136c, V 20b, 51v [4 r.]; Kto rad zbywa vrzędu cięſzkie brzemię z ſiebie ſkłada BielŻyw 146, 8, 53 [2 r.], 77, 89, 167; Iako zimie poſpolicie ludzie radzi iadaią mięſo wołowe, wieprzowe, wędzone etc. GlabGad G3, I8 [3 r.], M2v, N2 [2 r.], N4v, O2 (12); BielRozm 5; A czáſem bych rad miał ſkrzydłá iáko gołąbek ábych wylećiał ſpośrotku tych złoſćiwych ludzi RejPs 81v, 22, 22v, 26, 39v, 51v (19); then tho Pyenyązek lyudzye Nyewynnye radt obczianſcha i gym wyelki czianſkoſczi y krziwdi czyny LibMal 1543/70v, 1543/70; RejRozpr E3, H2, Iv, I3, I3v; Włoſy skryła panną była/ Ruciane wianki rada wiła LudWieś A3v, ktv; Rad więcz pan Bog nagradza/ kogo ſzcżęſcie treskcze RejJóz G2, B6v, G6v, M2, Q; Rad bych ſlyſſał czim by ſwego dyabelſkiego ſtatutu/ okrutni/ haniebny zabiacze/ chcieli bronić SeklKat I4; Rad by iuż dal czo by ſam mial Aby ieno zywo ſoſtal. RejKup f3v; A prawda też lgarzom wadzy Nieſlyſſą jey barzo radzy RejKup q6v, c8v, E, e2v, e3v, e6 (25); A poſpolicie wſzytcy w obec radzi ſye tych rzecży długo dzierżą/ s ktorych nie tylko rozumu ćwicżenie ale y krotofilę maią HistAl A2v, K, K2; KromRozm I Av, E; Lud proſty/ radci przykładow naſladuié MurzHist M3, B4, D4, I3v, M3, T, T2v; MurzNT Matth 10 arg, 13 arg, 22 arg [2 r.], Luc 15/16; KromRozm II a4, n2v, q, t3v; A w inych sprawach RP należących, a zwłaszcza około obrony tak domowej i postronnej namawiać radzi będziemy, gdy naprzod to od WM będzie postanowiono Diar 38, 26, 40 [2 r.], 41, 55, 62, 84; DiarDop 119; [Stworzyciel] Siodmego dniá odpocżywał/ Dáiąc to ludzyem ná przykład Aby we mnie káżdy trwał rad BielKom D7, A3, A3v, A4, A4v, D6 (12); GliczKsiąż D4v, I4, I8v, K6v, L8v, M5v, M7v; Rad ſie then Pan przybliży k tym co go wzywáyą LubPs ff, A3v, O6v, Sv, aa5v, bbv, dd6 marg, hh4v; GroicPorz B2, o2v, hh3v; KrowObr Bv, 22, 146, 150 [3 r.], 156v; Tákież y bogacżowi cżáſem złoto wádzi/ A pewnie s káżdey ſtrony czyháią nań rádzi RejWiz 48, A4, A7v, 2, 17v, 43 (22); OrzList e3; PLeban ieden myſliwy rad częſto polował RejFig Ee2v, A3v, Ccv; Radby káżdy gdy zdycha/ dał wſzytko y z worem/ Aby ſie mogł o zdrowie/ ſtárgowáć z Doktorem. RejZwierz A5v; (nagł) Krzćilnicá. (–) ZEymże kołpak s tey bánie/ boć nárzeka bábá/ Ktoraby iuż do domu/ y z dzyecięciem rádá. RejZwierz 107, 1v, 3v, 31v, 47v, 69v (12); A zwłaſzcżá iż tych dźiś ieſt nie máło ktorzy ku piſmam świętym oſobliwą chuć maią/ pokázuiąc ſwą pilność/ żeby w tym rádźi doſyć cżynili ſwey powinnośći BibRadz *5v, Eccli 33/5, Matth 6/5; OrzRozm O, S4; Káźimierz iáko opátrzny Krol [...] miał ſtodoły y ſpichlerze zboża w káżdym imieniu/ ktore rad záchowawał dla przygod. BielKron 375; Krolowa z okná widźiałá á wołałá zabiy zábiy łotrá co ćie rad gaba. BielKron 458v, 14 [3 r.], 55v, 122v, 123v, 127 (32); GrzegRóżn M3v; Rad uyrzę gdy was poprą KochSat A4; dźiatki rádźi rodźiczow drogámi chodzą KwiatKsiąż F4; Abowiemci ia tobie rad a vmyſlnie/ iako ſam widziſz/ ſtarſzych twoich wyobrażenia a ſprawy przekładam KwiatKsiąż M3v, D3v [2 r.], H4; Hyppocrita, Latine simulator, [...] Symulat álbo zwierzchny człowiek/ który ſie vmie łaśić á wydáwáć zá tego yákimby rad był mian Mącz 161a; Morio, Latine stultus, Błazen, ſzalony/ yákie pánowie rádzi miewayą. Mącz 232b; Plenus officii, Wielmi posluſzny/ Prętki ku pomocy/ Też ludzki rad ſie káżdemu záchowawa. Mącz 304c; His studiis quibus uterque nostrum devinctus est, [...] w których ſie obadwá rádá obiérawá Mącz 497b, 33b, 39b, c, 50a, 72c (92); OrzQuin D4v, H; Poki im fráſzki piſzeſz to rádźi czytáią/ Piſzże co ſtátecznego/ ſrodze ſię gniewáią. Prot A2v, A2v, A3, Bv, D4 [2 r.]; SarnUzn D3; Iednácy tho w prawdźie ludźie bywáią/ ktorzy rádźi truią y czáruią SienLek 157v, 159; [fałszerze tego świata] y niebá y Bogá rádziby ſie záprzeli y odrzekli. RejAp 66, 11v, 80, 119v, 141, 148 (9); bo káżdy rad ſie s tim popiſuie/ co rozumie o ſobie iżby vmiał: máło ſie o tym pytáiąc tákli ieſt/ cżili nie GórnDworz I4; Lecż to mi ſie widzi być iſtotny znák męſkiey doſkonáłośći/ iż białagłowá s przyrodzenia káżda/ rádá by byłá męſzcżyzną GórnDworz X8, B8v, Hv, N6v, Q3v, X [2 r.] (27); GrzepGeom B3v; Przeto wiedz to Oycze iżebych rádſza vmárłá/ niżlibych táki vcźynek [!] vcżyniłá HistRzym 8, [2], 7v, 19v, 21v, 22v (12); Radbych był rozdzyelon s tym ciáłem moim/ ábych co rychley był s Pánem ſwoim. RejPos 110, A2, 3v, 26 [2 r.], [36], 65 (29); [Luter] miał do śiebie ty wády: iż rad ſwą ſtronę zdobił/ á ſwych ſektarzów złe rzeczy y poſtępki rad ſłodźił BiałKat 163v; Rad ćię w tym vſłucham BiałKat 361, 153v, 163v, 338v; Wiele pożytkow miewa kto rad trzeźwi bywa BielSat C, C, C4, D3, G3v; KwiatOpis B4; oycże á moy pánie/ Bárzo wam rádá w domu ſwoim dam mieſzkánie. HistLan D3, B3v, D2, E, F6; ktorykolwiek tego żąda áby Pan Bog iemu co nawięcey miłośiernym był [...] niech śie rad zá nieprzyiaćioły modli KuczbKat 420, 370; (nagł) Pochlebcá. (–) Wieſz że ten dziś zwyczay máią/ Iż ſie o prawdę gniewáią. Przyſárbowáć iey nie wádzi/ Bo thákiey ſłucháią rádzi. RejZwierc 232v, A2v, 20, 44v, 78, 88v (30); Teogenes [...] dopuśćił im ſthać w ordynku kędy kthory chćiał/ bo káżdy mąż dobry ná cżoło rad ſie wyſádza/ á mniey godni w pośrodek. BielSpr 42v; Ták ſie iśćie krzyżá nie wſtydam [...] ále bych gi rad nośił y ná cżele. WujJud 52, 65v [2 r.], 135, 173v, 181, 181v (14); WujJudConf 78; Bo wiele tákowych/ ktorzyby byli radzi tęto Biblią Brzeſką cżytáli BudBib b, c, c3, Eccle 2/2; HistHel C4v; Nawięcey temu Bog dał ktory to ma w ſobie/ Gdy kto cudze podánie rad vważy ſobie. MycPrz I A4v, B2v, Cv, C3, C4v, II D; A któż tu w tym winien będźie/ Pan że nieopátrznie budował/ ábo Vrzędnik co nic nie rozumié/ á schłopy w Kárczmie rad śiada á dni im zá robotę odpuſzcza. Strum L4, Iv; Tákże też ſtán Rycerſki Máłpie ieſt podobny/ Ktory ſie rad podawa w ſtan ten to niewolny. WierKróc A4, A2, B2v [2 r.]; A ták bráćia/ rádzi prorokuyćie/ á mowić ięzykami nie zábrániayćie. BudNT 1.Cor 14/39, przedm b8, Mar 6/21, 2.Cor 11/19; To prawdá iż tę zwierzchność y zacność rádzi żydowie Meſyaſzowi przyznáią. CzechRozm 107, 5v, 12v, 13, 41, 58v (16); ZOilus był Poetá Amphipolitáńſki/ Rad káżdego omowił miał ten zwycżay páńſki. PaprPan B2v, Fv, F4, I4, K2, O3 (17); Bo to ſámo przyrodzenie ſpráwiło/ iż ktorey rzecży/ ábo ktorego cżłowieká do czego potrzebuiemy/ tego ſámi rádzi ſzukamy ModrzBaz 44, [16], 17, 19v, 23, [41]v (18); Radby złodziey to ſtánowił gdyby go vſłuchano [...] żeby wolno kráść mogł SkarJedn 298, 164, 308; Begirig zu herſchen. Pożądliwy pánowáć. Et, Radby pánował. Cupidus potentiae imperii Calag 64b; Szcześliwy/ który nie był miedzy złémi w rádzie [...] Ani śiadł ná ſtolicy/ gdźie tácy siadáją/ Co ſye z nauki zdrowéy rádźi naśmiewáią KochPs 3, 7, 130, 159, 188, 215; Antonius rzekł: by wola Boſka byłá/ iabych rad ná męcżeńſtwo ſzedł SkarŻyw 544, 13 [2 r.], 15, 28, 63, 74 [2 r.] (29); (nagł) Cerberus. (–) Ad idem bráćia ad idem Do browáru z owym dźiádem. Co ſam ſobie przekwintuie Iż v drzwi Iezuſa cżuie. Zbádło mu ſie święconego Rádby do ráiu wiecżnego. MWilkHist E3, G; Papież [...] piſał do nich [Bułgarów] łágodnymi ſłowy/ áby Chrzeſt ſwięty y Wiárę Chriſtuſową przyięli/ ná co oni rádzi pozwolili StryjKron 100, 26, 532; CzechEp 9, 11 [2 r.], 13, 64, 301 (11); A co ſię záś tknie wiáry y wyznánia moiego: rad ná proſtym wyznániu Apoſztolſkim przeſtawam. CzechEpPOrz **3v; Wyznawamy tedy rádźi/ iż Iezus Chriſtus przyſzedł w ciele NiemObr 162, ktv, 5, 6, 42, 87 (9); KochEpit A2v; GNiewam ſię ná té pieſczoné źiemiány/ Co piwu rádźi ſzukáią przygány. KochFr 10, 9, 15, 38, 44, 77 (10); KochMarsz 153, 155; KochSz A3v; Bo komu Bóg trochę dáie/ A on ná tym rad przeſtáie: Tego bogátym być ſądzę KochMRot B2v; ktorąby [naukę] Lutheryanowie złotem w iákiey przepáśći rádźi záſypáli/ by to vcżynić mogli ReszPrz 69; ReszHoz 141; ReszList 142 [2 r.] 185; WerGośc 214, 221, 223, 237, 241, 242; áby W.M. ſam tego doznawał/ żebym [...] W.M. iáko przyiaćielowi [...] vcżynność moię y chęć wſzeláką rad pokázował. WerKaz 277, 267, 288; Radbym był (by mogło być) obſzedł ſie bez tego WisznTr 8; Długo myśl/ á prędko czyń/ ták nas Mędrzec vcży/ Kto ſie tego rad dzierży/ ten w káżdą rzecż łucży. BielSjem 29, 6; [Jan Tarnowski] Spráwiedliwość/ y prawdę/ iáko żyw miłował/ Y nieprzyiaćielowi wiárę rad záchował KochPieś 74, 21; Y którażby nie ſzłá rádá/ Zá ták gładkiégo ſąśiadá? KochSob 61, 61, 63; Też kto ſwéy vfa cnoćie/ cudzéy nie vymuie: Lecz który w ſwoiéy wątpi cudzą rad ſzkáluie. PudłFr 42, [2], 10, 11, 18, 20 (15); A tyć ſą ſercá cżyſte w ktorych rad przebywaſz ArtKanc O16, A10v, H18v, I19v, O4v, Q19, Q19v, S4; Wiele pożytkow miewa kto rad trzeźwi bywa BielRozm 16, 6, 16, 22, 28; Tyś ſam tę mowę zaczął/ leć iá każeſzli rad prżeſtánę GórnRozm C4, B2, B2v; KochWr 31; Rádabym y tyśiąc kroć oyczyznie vmárłá ZawJeft 47, 16 [2 r.]; poki tam wm̅ zsobą nie porozumiecie się otym IM Panu Kraiczemu Synowi wm̅ rad służyc sambędę ActReg 104; Ale dosyc mnie napomniec iakom to vczynił dalei tez będerad. ActReg 113; A KrolIM radby te sądy odprawował ActReg 156, 71, 79, 80 [3 r.], 81, 83 (16); Officiosus – Ten ktori ſie rad przisługuie, poſłuſni. Calep 726b; Sequax – Rad nasliaduięczi. Calep [971]a, 270b, 360b, 439a, 778a, 781a (11); Oycow dobrych áby byli ſynowie poſłuſzni bo to rádźi przepijáią co oycowie zbiorą: zwłaſzcżá v zamożyſtych GostGosp 38, 1, 38, 84, 112; Ieſt iedná wielka wieżá/ co zoſtáłá z Troiéy/ Gdzie Priámus rad bywał GórnTroas 69, 10, 63; KochPij C; Kogo Pan ćierpliwym zna/ rad ćieſzy tyśięcznie GrabowSet B2, A2v, B3, E3, H4, Mv, Yv; KochAp 8, 11; Czáſem bych rádá żáłość ſwą pokryłá KochFrag 25, 28; OrzJan 9; Radbym ieſcze ſpróbował bytu żołniérſkiégo WyprPl A3, C; LatHar 95, 157, 192 [2 r.], 264, 602 [2 r.]; RybGęśli B, B2v, D2v; Bo P. Chriſtus/ iáko ś. Báſilius powiáda/ tytułow y zacnośći ſwoich rad vżycza drugim. WujNT 68; Radbym teraz był ná onych mieyſcách (mowi Chryſoſtom S.) kędy ſą te łáncuchy WujNT 508; Abowiem rádźi znośićie bezrozumne: będąc ſámi rozumnymi. WujNT 2.Cor 11/19, s. 11, Matth 6/5, s. 143, 143 marg, Mar 6/20 (26); Tym ſpoſóbem wagę álbo funt ſpráwiedliwośći záchowamy/ ieſli tym którzy ſie nie porownywáią [= nie jednają się] rádźi/ z ſtráchem Praw rátunku vdźiélamy SarnStat 155, 111, 240, 245, 478, 863, 1299; SiebRozmyśl H3v; A iż też rádźi náſzy doſtatek ſwoy pokázuią przed obcemi GrabPospR K3v, N3v; Zle czynić zdrádę złośliwą nád brátem, Rad ſię iey Pan mśći, ktory ieſt nád świátem. KlonKr A3; KmitaSpit B4; Rádźiby teraz Grekowie/ Dálmátowie/ y inſze cżęśći od Turká pośiedźionego Krześćiáńſtwá odpráwowáli ſnopem nietylko dźieśięćinę/ ále y połowcżynę PowodPr 26, 85; Kto rad widźi ſwoie zdrowe ćiáło/ y rad w nim mieſzka choć w tákim nędznym y zgniłym: ſtáray ſię/ ábyś ná wieki ták zdrowe miał SkarKaz 208b, )(2v, 8b, 43b, 44b, 316b (15); Przyznam ia to rad/ że kiedy ſię dobrze a wczás nágotuiemy: tedy znácznie zá pomocą Bożą oyczyznie ſłużymy. VotSzl C3v, B4, D2 [2 r.]; Ma śioſtrę doroſłą Pánnę, ktorą moy oycze radbym wźiął zá żonę CiekPotr 26, 3, 6, 31, 36, 43 (10); TObie Pánie rad ſłużę CzahTr C2, C4v, D, I4, L2; Y do tákiéy [białogłowy] rádá więc Wenus zapálczywa Z pochodnią rozniéconą/ á rątczo przybywa GosłCast 46, 35, 38, 45, 46 [2 r.], 57, 65; Rádáby iak narychley ćiężáru pozbyłá/ Ktory ná Małżoneczká/ chetnieby [!] złożyłá. PaxLiz B2, B2, B3v, C4v; Ieftego corká rádá dla oyczyzny vmieráłá SkarKazSej 668b, 667b [3 r.], 668b, 669a [3 r.], 694a, 706b; [złodziej] Radby wyſzedł przez fortel, przez Krzywoprzyśięſtwo Abo/ by też mogło być/ y przez cżárnokśięſtwo. KlonWor 3, **6, 2 [3 r.], 8, 15, 16 (15); Rádábych odkupiłá ſmiercią ſwą ſmierć twoię. PudłDydo B2, B2; [żona prosiła męża:] Ey toćiem widźiałá Suknią krzeczną/ teżbym ia táką rádá miáłá ZbylPrzyg A4, A2v, A3v, A4v, B3v; SzarzRyt A4; [Nemo est quem ego magis nunc cuperem videre quam te. Ni ieſt żadny ktorego bych ia rádſſy widział iáko ćiebie. TerentMatKęt E2].

W połączeniach tautologicznych: rad z chęcią (a. z chucią, a. z ochotą) (14), z radością (1), w radości (1), z wdzięcznością (1), z dobrą (a. czystą) wolą (2) (19): [pismo króla Zygmunta Starego] kthorą [sprawiedliwość] rad zdobram volyam vczinymi LibLeg 11/161; DiarDop 110; MurzHist R3; Oto ten kielich zbáwienny rad wezmę z wdzięcżnoſcią LubPs aa2; Thy vżyway práwá á przywileiá mego/ bez ktorego że z chućią rad będę [quo me libenter carere] iáwnie oppowiádam. Leop Ruth 4/6; KwiatKsiąż A4; Observantissimus omnium officiorum, Co yedno może komu k woli vczinić/ to rad s wielką ochotą czini. Mącz 389c, 444b; káżdemu áby tego wſzytkiego życżył coby też iedno około ſiebie widział/ y cżegoby ſam rad w rádośći vżywał RejZwierc 95v; KochOdpr A4; SkarŻyw 130, 152; Práłaći [...] muśieli Krolowi/ y rzecżypoſpolitey przyśięgáć/ cżego przedtym nie cżynili: tám niektorzy z ochotą rádźi to vcżynili/ á drudzy áż z przymuſzenia. NiemObr 172; PudłFr 36; SkarKaz )(4v, 241b; CiekPotr 23; RAd to wam z chęćią ſprawię: boć káżdemu ſłużę PaxLiz D, B4v.

W połączeniach szeregowych (3): Libenter, Rad s dobrą wolą s czyſtą chucią. Mącz 191d; Lubenter, Rad/ S chucią s cziſtą ochotą. Mącz 198a; Któré wſzyſtkié Artykuły [...] rádźi y dobrą wolą y z dobrą brácką chućią y miłośćią ták Prȩłatom/ Pánom Rádom/ Poſłom Ziemſkim iáko y inym wſzyſtkim Stanom y oſobam Litewſkim tym liſtem náſzym [...] przyznawamy SarnStat 1025.

W przeciwstawieniach: »rad ... nierad« (6): On vyancz yſz syą wthem czvcz chczial czo vſlyſzal, a laſky V.C.M. nieradby sobye straczil alyeby yą rad zachowal LibLeg 7/34v; ábowiem kto kogo miłuie/ rad onim mowi y inſzych mowiąc rad ſlucha/ ále kto kogo niemiełuie/ nierad onim mowi/ y inſzych mowiąc nierad ſlucha. KrowObr 65v [2 r.]; Krol gdy tego zołtarzá pánny Máryey nierad mawiáł/ á wſzákoſz iż go rad przed ſie ſporády ſpowiedniká ſwego/ ná ręku nośił KrowObr 156v; Vendax, Który rad przedáye/ nie rad dlugo chowa Mącz 479c; Nie rad żnieſz/ nie rad kośiſz: á w ćieniu rad śiadaſz KlonWor 45.

»rad by ... nie może (7), nie umie (2)« (9): Acz wim ze mu niepomoge A choć ia bych rad niemoge. RejKup f6; Rádci bych iá był kniemu dobryi woléi/ ale nie mogę MurzHist K3v; Rádby mowił nie może RejWiz 66v; Rádábym byłá lepiey/ wierem nie vmiáłá RejFig B2; wołáć niemoże choc by rad [człowiek we śnie] SienLek 57; Powiedá też Apoſtoł Iż ten cżás ludzie rádziby pomárli á nie będą mogli. RejAp 78v; [Herodiada] rádáby gi [św. Jana] byłá iáko zátráćiłá/ ale nie mogłá RejPos 320; Drugi też gdy przykro ná kogo weźrzy chociayby rad cudniey ále nie vmie RejZwierc [782]; Acżbym rádá/ pomoc ći nie mogę. BielSen 14.

Przysłowia: Rad obiecuy/ á mądrze dáy. BierEz L.

Rad tego niechay/ cżego mieć nie możeſz. BierEz L3.

Zwroty: »rad chcieć« [szyk zmienny] (23): A czobi theſſ mozno kyedi bilo kro. iego miłosti prze pana voiewoda vczinicz thedi tho rad chcze vczinicz LibLeg 6/55v, 11/185v; MetrKor 38/502; Ezop ſie im chćiał rad ſpráwić/ Wżdy mu to niepomogło nic. BierEz G4, G2v, G3, O3; tego młodźieńtza/ za ktorym ſie tako pilnie przicżyniácie chcę rád przijąćz ForCnR B4v; Y chciałem rad na on czas vcżinić według rady twey MiechGlab *2; Kupiec chcze rád Liekarſtwá znowu prżimowacż RejKup q3v; I przetoſz mogę rzec/ rád ci bych iá chciáł/ ale tego słowa chcę rzecz niemogę MurzHist K3; Diar 77; Skanderbeg wſkazał iż bárzo rad chce [czynić z Ferybaszą rycerskim obyczajem]/ choćia mu to drudzy rozwodzili BielKron 248v, 299, 301; Nupturio, Chćieć rádá zá mąż iść. Mącz 252c, 268c; Chceſzli być mą oblubienicą? Rżekłá iemu krolewná. Chcę rádá pánie miły. HistRzym 105, 97; CzechRozm 4v; zakonni oni ludzie zwyćiężyć ſię niedáli/ y vmrzeć zá prawdę rádzi chćieli. SkarŻyw 300; SkarKazSej 670a, 686b.

»mie(wa)ć rad« = recipere libenter Mącz [szyk zmienny] (4): Bo tim zacznim wſſytko wadzi Czo ludzie miewaią radzi RejRozm 408; Mącz 36a; Rad to od ćiebie mám y cżytáć to potym będę. CzechRozm 253; Bo ia w tym piwie twoim rozkoſzy nie czuię: Zdrowié rad mam od ćiebie/ kuflá nie prziymuię. KochPieś 20.

»rad, (i) nierad musieć« [szyk zmienny] (49): BierEz 81; KromRozm III P5v; GliczKsiąż H6; Abowiem rad y nierad to muſiſz wyznáć/ iż Pán Kryſtus tu ná ten ſwiát przyſzedł od Oycá ſwego nie dla tego/ áby tu pánował KrowObr 2v, 27, 34, 132, 181v, 190v, 195; ábowiem niewierni rádźi nie radźi muſzą przed ſąd iego ſtanąć BibRadz II 141b marg, I 91a marg; Pan Bog ſam mowi. Walki z grzechu náſzego ſye vrodźiły dla ktorych rádźi nie rádźi żołnierze przećiwko nieprzyiaćielom ſwym/ iáko pśi przećiwko wilkom mieć muśimy OrzRozm Q4v, B, B4; Mącz 173d; OrzQuin F3; SarnUzn D7; BielSat B3v; ktory [kąkol] iákoś ſłyſzał gdy przybieżymy do tego kreſu/ do ktorego wſzyſcy rádzi nierádzi bieżeć muśimy ma być ze pſzenice wybran á ogniem popalon. RejZwierc 130v, 9v, 25v, 136, 194; WujJud 153; BiałKaz H4; Abowiem gdyby ſie kto właſnośći názwiſka tego Almá przypátrzał/ y źrzodło z ktorego płynie poznał: tedy to zeznáć rad nie rad muśi/ iż y młodą y od ſpołecżnośći męſzćińſkiey záchowáną biáłą głowę znácży. CzechRozm 129v, 238, 254v; Teraz muſzę rad nie rad po twey woli chodzić. PaprPan Gg3v, Tv; Bo máiąc zránioną duſzę/ Rad i nie rad płákáć muſzę KochTr 18; NiemObr 139; Ia ćiebie muſzę rad nierad miłowáć. KochFr 29, 101; KochSz C3v; KochPieś 5; á kogo obierze on ſtan/ tego inni poddáni rádźi nie radźi przyiąć zá Páná muſzą GórnRozm A, C2, D, H4v; gdyby zKancellaryei list nato wyszedł, mimo iego wiadomosć, rad nierad zadzierzeciem się musiał z posłaniem listu tego wm̅ do tych tam zołnierzow ActReg 104; GrochKal 12; A táć ieſt iedná z trádiciy y vſtaw Apoſtolſkich bez piſmá podánych: ktorą y Nowángelikowie rádzi nie radzi chowáć muſzą bez piſmá żadnego. WujNT 841; WysKaz 39; GosłCast 33; PaxLiz B4; SkarKazSej 688a; cżłowiek [...] dobrá záſtáwia Chcąc ſię iśćić: y musi rad nie rad zápłáćić Lichwiarzowi/ niechceli wſzytkiego vtráćić. KlonWor 79.

»rad się napijać« (2): Twarz ktora ſie zawſze zda iakoby pijana, vkazuie mocnego, prożno mowcę, pſotliwego/ ktory ſie też rad napija GlabGad N2; Nohe potym przyſtąpił ktoremu Pan powiedział. Niepoydzieſz: Abowiem ſię rad winá nápiyaſz KrowObr 146.

»rad obiecować« [szyk zmienny] (2): (nagł) Ná niesłownego. (–) POwiem ći prawdę/ że rad obiecuieſz/ A obiecawſzy potym ſię nieczuieſz. KochFr 20; SkarŻyw 135.

»rad (u)czynić, udziałać, robić« = gratanter facere HistAl; libenter a. lubens a. sedulo facere Mącz; libenter gerere JanStat [szyk zmienny] (124:4:2): O pyeniadze o ktore pan thwoy Woyewoda valaſky yego K.m. proſyl tho bi rad yego K.m. vczinil kyedybi takowe pyeniadze mial LibLeg 10/64, 6/55v, 10/64, 71, 114v, 11/9v (13); Pśi to rádzi vcżynili Wilki od trzody gonili BierEz F2; mnie [mówił gospodarz do młodzieńca] polećił był mnogie rzeczy ludźiem powiedaćz tzom rád cżinił ForCnR A3v, C, E2; FalZioł V 1v; Twarz ſucha á rozwlokła vkazuie cżłowieka [...] pyſznego y przewrotnego ktory też rad krziwdę czini GlabGad N2; Y chciałem rad na on cżas vcżinić według rady twey MiechGlab *3; RejPs 33, 75v; Zephira pani iuż z Achizą mowi [...] Y radam to vdziałała Iżem go [łotra] z tąd precż wygnałá RejJóz C7, B; RejKup f8; HistAl B; Rad to vczynyę/ ile mnye możno będźye. KromRozm III A5, Q4; około pokoju namowy czynimy radzi i już kończymy. Diar 84, 40; DiarDop 110; RAdem záwżdy cżynił Pánie ſąd y ſpráwiedliwość LubPs bb5; RejWiz 171v; Leop Apoc 22/15; RejZwierz 41; Aleś ty ieſt kupiec/ w ktorego ręku zdrádliwe ſą ſzale/ y ktory gwałt rad czyni. BibRadz Os 12/7; [Norymberczanie do Wenetów posłali] proſząc ich áby Wenetowie im ſpoſob y Práwá Rzeczypoſpolitey ſwey przyſłáli/ co Wenetowie rádźi vdźiałáli OrzRozm T4, R3; Sultan gdy to vſłyſzał/ o pomoc poſłał do Nárádyná. Rad to vdzyáłał Nárádyn BielKron 179; Vcżynił tho Mieſzko rad/ okrzcił ſie látá od národzenia Páńſkiego 965. BielKron 343v, 59, 104, 116, 120, 121 [2 r.] (24); KwiatKsiąż A4 [2 r.] A4v, F4; Volo omnia tua causa, Wſziſtko dla ciebie rad vczinię Mącz 506a, 62a, 114a, 120b, 155a, 173d (9); OrzQuin H2, O2; Znam ia dobrze tę pánią/ bo też to rádá czyni/ iż sſtępuiącz s kolebki/ vkaże cżáſem troſzkę nogi GórnDworz N5v; Miły goſpodarzu bárzo bych tho rad vdziáłał/ ále niewiem tákowego mieyſcá HistRzym 37v, 4v, 55, 61v, 95v, 119; BielSat Nv; HistLan B3v; RejZwierc 65, 260v; Owa wam rząd kośćiołá Powſzechnego nie miły. Rádzibyśćie z niego Bábilon vcżynili. WujJud 141v, 85; Strum F2, F2v; Vcżynił bym tho bárzo rad/ ále iuż godzina obiádu nád chodzi [!] CzechRozm 81v, 10v, 98, 121v, 145v, 160v, 260; Mempricius Britáńſkie Kſiążę á zuchwáłe/ Rad ludzyom krzywdy cżynił PaprPan H, O; KochOdpr A2v; Iáłmużny rad iákie mogł cżynił/ zwłaſzcżá zakonnikom SkarŻyw 308, 15, 102, 231, 305, 336, 543; CzechEp 90, 319; KochMarsz 153; BielSjem 36; KochPieś 29; Ia iuz przeſtawam ná ſwéy proſtéy wierze. Iż rad żártámi/ gdy mam ſczęśćie/ robię: A gdy przegrawam wnet ſye w głowę ſkrobię. PudłFr 5; A ty Pánno przybądź/ y proś Syná Bogá [...]/ Abym ſię nie ſkárżył/ ni Bogá zwał ſrogim/ (Co ſmutny rad cżyni w vmyśle vbogim) GrabowSet S, E3v; KołakCath C3v; JanNKar F; SarnStat 758, 1120; Co v oycá vſłyſzą y vyrzą to rádźi dźieći czynią. SkarKaz 420b, 455b; CiekPotr 23; CzahTr K3; Z Chęćią rad to vcżynię/ ieſli zdołam temu PaxLiz B4v; Ieſli to dobry człowiek rad czyni/ áby temu kto mu co da/ ſowićie záś oddał SkarKazSej 699a, 671a, 674b; KlonWor 2.

»rad (u)słyszeć, (po)słuchać« = zaproszenie do zabrania głosu [szyk zmienny] (30:21): Rzekł Krol/ rad tego poſłucham BierEz P4v, Gv, P4; A bárzo bych rad ſlyſſał/ co daſz zá odpowiedz ná to wołánie naſſe RejPs 126v; KromRozm II a4; Diar 77; KrowObr 65; RejZwierz 116; OrzRozm K4, Q4; BielKron 200v; KochSat B2v; Mącz 350d, 378a [2 r.]; radbym od ćiebie ſłyſzał wykład tego to ſłowá OrzQuin H2v, E3, Fv, I2, L2; Radbych tu káżdego z W.M. ſłyſzał zdánie GórnDworz C6v, L3v, Zv; CzechRozm 5, 41v, 62v, 69, 73 (14); Radbych vſłyſzał/ iákie vcżynki tego były/ ktory táki dar od Boga miał SkarŻyw 211, 147, 354; MWilkHist I4v; NiemObr 95; Iżeś obyczaie wſpomniał/ radbych ſłyſzáł/ co ieſzcże o nich powieſz GórnRozm L2, N, N3; KochWr 41; WujNT Act 28/22; CiekPotr 41, 59, 69, 71.

»rad widzieć, patrzać (a. patrzyć), uj(ź)rzeć (się), przypatrzyć się« = lubić, chcieć, przyjmować z ochotą; videre velle Mącz [szyk zmienny] (130:15:12:1): y bendzye tho rad wydzyal gdi pan Voyewoda bendzye yego Kro. mczi wſkazowal rzeczi thi kthorich yeſth wyedzyecz potrzeba LibLeg 11/181, 7/34v, 10/63v, 66, 11/139, 185v; BierEz C3v, I3v; OpecŻyw 121v; Wnidźie tedi [młodzieniec] do ich [mężów dobrych] domu/ a oni radźi go vźrzą ForCnR C2, A3v; FalZioł V 51v; Cięſkoſć ieſt ſtrzedz tego kogo wſzitci radzi widzą. BielŻyw 110; GlabGad C2; RejPs 137v; RejRozpr A4v, F4v; (did) Krol wita Iakoba (–) Day rękę miły ſtary bardzo cię widzę rad RejJóz Q2, Dv, D6v, E6v, O; SeklKat N2; RejKup d4, q3v; MurzHist D4v; Diar 24, 67; BOwiem Pan rad záwżdy wielce to po wſſytkich widzi/ Kiedy kto trwa w ſtanie tákim gdzie nie ták grzech rządźi MrowPieś A4v; Rádci widzę piękność twoię okiem/ Lecż przed ſłowy vciekę precż ſkokiem BielKom E4v, F2; Bo yákoć ſyn będzye myał tákyego náucżycielá/ kthory będzye rad ná kuffel pátrzał/ diſcipuł też nie wyda wtem preceptorá GliczKsiąż L8v, E8; y owſzem to rad będę widźiał/ gdy tą ſwoią pracą kogo w Práwie vczonego wzbudzę GroicPorz A3v; Ná cudzołoſtwo [...] ten znák ieſt dáleki/ gdy powiádáią/ iż ſye rádźi widzą/ iż ſye miłuią. GroicPorz hh4v; KrowObr 230v; RejWiz 21 marg, 66, 67, 156v, 165v (9); Leop Apoc 22/15; PAni iednemu rzekłá/ rádábych widziáłá/ Abych cie też wżdy kiedy w ſwoim domku miáłá. RejFig A6; RejZwierz 76v; Będę rad widźiał wierne ná źiemi áby ſiadáli zemną BibRadz Ps 100/6, *5, *6; OrzRozm K3v; Do tego to Krezá przyſzedł był mędrzec z Grecyey rzecżony Solon/ ktorego rad Krezus widzyał BielKron 111v, 119v, 212, 354v, 377v, 403v, 458, 463v; GrzegRóżn N; Comessator, Który vżywa á bieſiad rad patrzy/ Bieſiádownik Mącz [100]a, 83a, 247b, 303c, 378a, 423c, 446b; OrzQuin Mv; drudzy ludzie rádzi widzą ćichego/ ſkromnego GórnDworz C8v, E3, H3, H7, O3, V5v (9); Rzekł iemu krol/ Rad to vyźrze [!] HistRzym 110v, 17v; pan Bog [...] roſkazał áby káżdy wierny [...] vmiłował tego Páná ſwego/ á bliźniemu ſwemu tego życżył coby też rad widział około ſiebie. RejPos 84v, 139v, 162, 207v; BielSat C4v; Táki ſam bądź iákiegobyś páná nád ſobą rad widział RejZwierc Bbb2v, 7v, 17, 92v, 95v, 147v (10); RejPosWstaw [212]v; BudBibKaw A2v; MycPrz II C3; CzechRozm 165, 234; Wſzák rad czáſow dziſieyſzych vyrzę ták mężnego PaprPan Z2, C4, G2v, O4, R2, Bb, Bb4v; A tu rad bych to widźiał [Atque hic velim]/ áby káżdy rodźić [!] wſię weyrzał/ ieſliże ſwoich dźiatek obycżáiow nie ſam więcey popſował? ModrzBaz 11v, 14, 54, 71, 71v, 98; SkarJedn 370, 371; Krol [...] Radbych był (powiada) Ná zgodę wáſzę pátrzał KochOdpr C2v; KochPs 60; [św. Maria z Egniej] ludzie nabożne y zákonne ták ráda z młodu wydziáłá/ iſz gdzie ſzli [...] śliád nog ich [...] cáłowáłá. SkarŻyw 580, 76, 151, 274, 334, 335 (9); KochJez A2v; NiemObr 8, 57, 150; Wyſokié góry y odźiané láſy/ Iáko rad ná was pátrzę KochFr 90, 50, 98; KochWz 142; PudłFr 7, 58; ArtKanc N12; BielRozm 23, 30; KochWr 24 [2 r.]; ActReg 53; Phil E2; GórnTroas 44; KochPij Cv; GrabowSet P3v; KochFrag 45; Iáko łáſkáwe beſtye/ báránki/ konie/ pieſki/ kotki/ każdy rad widźi: ták człowiek cichy káżdemu miły ieſt. SkarKaz 638a, 208b, 422b; VotSzl C4v; áczbym ſię Rad prędko w domu vyźrzał CiekPotr 64; KlonWor 77; Będźie cię mąż rad widźiał prawdę mowię tobie. ZbylPrzyg B2, A3 [2 r.], A3v, A4v; SzarzRyt A4.

»rad wiedzieć« = prośba o odpowiedź na pytanie (23): radzy biſmi otim viedziely czo temv za prziczina yeſt LibLeg 11/65; A ieden z nich táko ſpytał/ Miły Miſtrzu radbym wiedział: [...] BierEz C3v, A2; SeklKat L2v; RejWiz 49, 66, 67; ále bym to [...] rad wiedźiał/ Czemu wolnégo człowieká w Księſtwie żadnym niemáſz OrzQuin R4v, B2v, R4v; y tobym rad wiedział/ ktory ięzyk s tych wſzytkich kthore z náſzim/ máią powinowáctwo ieſt naycudnieyſzy. GórnDworz F4, L6, L8v, Hh2v, Hh3v; Krolu wielmożny/ wſzyſcy ſie goduiący dźiwuią tákowemu ſmutku twey miłośći: á rádźiby przycżynę wiedzieli. HistRzym 93v; BiałKat 251; radbych wżdy od was wiedźiał cżemu wy thák wiele kſiąg bez przeſtanku piſzećie? WujJud 75; O ludziách bych też rad wiedział/ ktorych y iákim ſpoſobem piſmo Bogámi zowie CzechRozm 8, 99, 110v, 178v, 231.

Wyrażenie: »barzo, wielmi, wielce, chciwie, niewymownie rad« = libenter PolAnt, Modrz; libentissime Vulg; summa voluntate Modrz; perlibenter Calep [szyk 116:10] (119:4:1:1:1): Ieden proſzony ná obiad/ Obiecał ſie iść bárzo rad BierEz P, A4; OpecŻyw 47; ForCnR E2; FalZioł I 86d, V 20b; LibLeg 11/62; RejPs 126v, 177v; RejRozpr H; ludźie barżo radzy Z czudżych ſie ſzkod naprawuią RejJóz A3, B [2 r.]; RejKup e3, F, f5v, q6v; przyiął bych to wielmi rád za miłą a wdźiecżną zápłátę MurzHist A3v; MurzNT Matth 22 arg; my barzo radzi będziem na tym przestawać DiarDop 119; MrowPieś A4v; BielKom F2v; Bárzoby rad był widzyan mądry y cnotliwy RejWiz 101, 64v [2 r.], 69, 102, 133, 159 (9); RejFig A6, Bbv; Záwżdy ſtrzela wyſoko/ Pan Bog pokornemi Aleby záſię trzeba/ też folgowáć temu/ Bo bárzo więc rad vmknie/ ſtołká podnioſłemu. RejZwierz 59, 20, 84; Bárzo rad thedy będę ſię przechwálał rádſzey z krewkośći moiey BibRadz 2.Cor 12/9; Chćiwie to rad vczynię OrzRozm R3, O; [z Norwegii] rybá idzie do Niemiec z rodzáiu oſłow morſkich [...] bárzo ią Niemcy rádzi iedzą. BielKron 293v, 248v, 252, 280v, 301, 324 (11); Est ille quidem officiosissimus in me, Wielmi ſie rad mnie zachowawa. Mącz 115d, 72c, 114a, 247b, 254a, 293a (11); OrzQuin Fv; bárzo ſie rad prędko Pan pomśći krzywdy ſwoiey RejAp 94, 149v; Iulius Ceſar będąc łyſym/ rad bárzo chadzał w ſwoim zwyciężnym wieńcu/ áby pokrył onę łyśinę. GórnDworz N6, D6, N5v, P8v, Q5; HistRzym 55; RejPos 320v; BielRozm C4v; BielSat G2; HistLan F3v; Krewnik [tj. sangwinik] záſię weſoł/ ſkacże/ miłuie/ obłápia/ dałby bárzo rad każdemu by iedno co miał. RejZwierc 3v; ſtárzy ludzie bárzo ſie rádzi tym tho rzeczam nikczemnym pirwey dziwowáli RejZwierc 165, 7v, 13, 17, 38, 39v (24); Boć Pan Chriſtus tey cżći y chwały ſwoiey bárzo rad vżycża WujJud 120, 47, 161v; BudBib 1.Mach 14/47; CzechRozm 81v, 137; Wiele ich ieſt/ coby bárzo rádźi bez tych ſowitośći byli ModrzBaz 96v; Bo nieprzyiaćiel bárzo rad będźie miał przy ſobie tego żołnierzá/ ktory mieyſc świadom/ y wſzytkich poſtępkow oney źiemie z ktorą woynę wieść chce ModrzBaz 110v, 74v; KochOdpr A2v; SkarŻyw 15, 131, 161, 334, 369 (8); StryjKron 672; CzechEp 9, 319; TO moiá nawiętſza wádá/ Ze táńcuię bárzo rádá KochSob 57; GórnRozm N3; Bárzo rádá Oyczyznie oddáię mé zdrowié ZawJeft 44; Calep 600a, 784a; GostGosp 56, 84; LatHar 1, 377; WujNT 2.Cor 12/15; SarnStat 953; SkarKaz 120b, 455b; CzahTr L2; GosłCast 25, 35; Ci z ſobą Kompánią wiodą bárzo rádźi KlonWor 35.
Zestawienie: »gościu rad« = hospitalis, philoxenus Calep (2): Hospitalis – Goſpodarſky. Liudski, goſciurąd Calep 490a, 800b.
Szeregi: »rad a (i) z chęcią (a. chucią); chutko a rad« [szyk 3:1] (3;1): yż gdy by mu śię tez y nauki ty ktore w nim zły przybytek miały/ od ſiebie z gruntu oddalić godzyło: tedy by to tak chutko á rad był vcżynił KwiatKsiąż F4; Libenti animo [...] aliquid facere, Rad á scziſtą chucią co czinię Mącz 191d; Ieſt też ten obycżay v drugich pań/ iż bárzo rády y ſámy mowią/ y ſłucháią s chęcią GórnDworz X; [każdy] pochlebcę iákoby cnot ſwoich świádká rad przyimie á z chęćią iemu vſzy otworzi [tanquam ... testem admittat eique libenter aures patefaciat]. ModrzBaz 17v.

»(bądź) rad, (bądź, i) nierad« = veli(n)t noli(n)t Mącz, Cn; invitus et recusans Mącz (62): A to proſſąc potwirdzenya od papyeżá/ á wypowyádáyac mu poſłuſſeńſtwo yáko ſwowolni poddáni czynyą/ gdźyeby im nyepozwolił/ rádźi nyerádźi wyznawáyą zwirzchnoſć yego KromRozm III P6, N5v, P7; OrzRozm G; Velint, nolint, Bądź rádźi/ bądź nierádźi. Mącz 506a; rad nie rad/ przydzie ſwięthy Marćin/ day czyńſz/ á czo ſie go náſádzáią álbo námęczą to wniwecz. RejZwierc 167v; On [Piotr z Muronu] gdy ſie tego dowiedział/ zbrátem iednym vćiekał/ y krył ſię iáko mogł. ále záchwycony rad nierad/ ná doſtoieńſtwo ono wſadzony ieſt SkarŻyw 472, 259; pocżęćie ono/ iż było nád bieg przyrodzony. [...] Co bez zſporu wſzyſcy przeciwnicy bacżąc/ radźi nie rádźi/ to ſámi y z X⟨iędzem⟩ K⟨anonikiem⟩ wyznawáią CzechEp 303; WerGośc 269; OrzJan 89; (marg) Nowy teſtáment Láćińſki pewnyeyſzy niż Graecki. (–) to y ſámi ádwerſarze rádźi nie rádźi przyznawáią. WujNT 10; GosłCast 66. Cf »rad, (i) nierad musieć«.

Przen (69): BielKom E5v; A iáko chytrze tę ſieć ná nas ſwiát rozbiwa/ Iákoby rad żadnego nie puśćił ná ſkrzydło RejWiz A9; RejZwierz 90v; Subsidet pecunia apud eum Zoſtawáyą ſie pieniądze przy nim/ álbo dźierżą ſie go rády pieniądze. Mącz 380c; Fugiens vinum, Nieſtáłe wino/ które ſie rádo dobywa Mącz 497d; Náturá kthora by záwdy rádá rzecży doſkonáłe thworzyłá/ by mogłá/ puſzcżáłáby záwdy męſzcżyzny ná ſwiát GórnDworz X5v, Mv; RejPos 26; WisznTr 5; BielSen 14; PudłFr 61, 64; Zródłá płyną po licu/ á z twarzy déſzcz ſpada/ Zdawná rad ná koſztownym ſmętek ſtołku śiada. GórnTroas 63; KochPij C4; GrabowSet Q3; Iż przyrodzenie y kondycia ludzka bárzoby rádá przez zwiérzchnégo páná nád ſobą byłá SarnStat 953; CiekPotr 28; ſmierć nie lutośćiwa/ Iáko rádá nád kożdym ſrogośći vżywa. CzahTr L3v, K3; SiebRozmyśl Mv; KlonFlis Fv; [[Niegodność z rozpustą wiele złego często płodzą] y ná pokoiách wielkich/ páłacách páńſkich rády przebywáią: rády przebywáią y v tych/ którzy o ſobie wiele rozumieią/ á inſzémi gárdzą. CerGór 53].
Wyrażenie: »barzo rad« [szyk 2:1] (3): ſen rad bárzo przychodźi Oczko 16v; CzechEp *4; (nagł) Nagrobek iego M.P. Mikołáiowi Mieleckiému [...] (–) [...] POlſko/ ieſli maſz rozum/ łzy hoyne wyléway [...] Chybá ieſlibyś buiáć po ſwéy woli chćiáłá/ tuſzę/ iżeś go bárzo rádá poſtradáłá. PudłFr 61.
a) O zwierzętach, roślinach, zjawiskach i innych elementach przyrody (30): kozy go [bluszcz] rady pozywaią FalZioł I 48c, I 48d, 125c, IV 4d, 5d, 17c [2 r.], 19b; GroicPorz iiv; RejWiz 61v, 103v; RejFig Bbv; RejZwierz 116v, 130; Piscinalis herba. Ziele które ryby rády yadáyą. Mącz 301a, 218b, 296c, 370a; SienLek 193; RejAp 148; HistRzym 25; Ale to iuż ieſt nie cżłowiecże ále wilcze álbo pſie przyrodzenie/ ktory co potká toby rad kąſał RejZwierc 77v; cokolwiek im [chartem] poſzcżuieſz bárzoby rad vgonił/ y káżdą rzecżą z ochotą radćiby ſie przyſłużył. RejZwierc 97, 97; Kárpie/ Káráśie/ ty ſie w Rzékách nie barzo rády báwią Strum O3; BielSen 7; Gdźie ſię dom pięknie świeći/ Tám kożdy ptak rad leći. CzahTr H4v; GosłCast 66.
Zwrot: »rad widzieć« (1): MYſz. Ta beſtiola chleb rada widzi, y wſzytkiego czo ludzie iedzą: pożywa FalZioł IV 14c.
Wyrażenie »barzo rad« (1): CZytamy one ſtáre [...] przypowieśći [...] gdy drzewá w leśie krolá obieráć chćiáły. [...] tarnie barzo ſię rádo ná kroleſtwo porwáło/ y wſzytki drzewá popaliło y ſámo zginęło. SkarKaz 80a.
b) O częściach ciała (11): Zobfitoſći ſerdetzney vſtá rádi mowią. March3 V8; RejRozpr D; Ocży patrzą a ſercze by rado przemowiło RejJóz P8; LubPs P, R2; RejZwierz 142v; żadney muzyki ták ráde nie ſłucháią náſze vſzy/ iáko kiedy kto/ ku chłubie náſzey/ co powieda. GórnDworz G6v, Bb3v; HistRzym 96; Widźieli iż ręká ná obronę głowy rádá ránę y vćięćie ćierpi: áby wſzytko ćiáło nie vmieráło. SkarKazSej 669b, 669b marg.
c) W antropomorfizowanym opisie gry w szachy (4): Dobrze żyw biały [rycerz]/ gniew mu przyſtępuie/ Ze bok v ſiebie ſłábſzy ieden cżuie. Radby ſie pomśćił KochSz Bv; A on [rycerz] tymcżáſem rad co złego zbroi/ Ieſli gdzye Bábá álbo Roch zle ſtoi. KochSz B2v, A3v, B2v.
β. Często, zwykle (o tym, że coś się dzieje z kimś lub czymś, że coś się zdarza) (205): [ziela opichu nie mają stosować brzemienne niewiasty] ábowiem mdli żyły/ ktoremi bywa płod vmoczniony wmacziczy/ á tak dziecziątko rado odchodzi przez czasu FalZioł I 8c, II 2b; niewiaſta [...] z ſwego przrodzenia [!] ku nieſtatkom ieſt barzo ſkłonna, á zwłaſzcża gdybyto taiemno mogło być każda rada ſie da przemowić BielŻyw 133; bog rad niſſczy tákie vſtá fáłeczne RejPs 17; Bo tłuſty iáko chce ſkacze Owym to więc chudym wádzi Y zſkápieią z tego rádzi RejRozpr I; RejJóz F6v, G8v, K8; Choc ſie ſerce przyboiwa Tak przet ſmierczią rado bywa. RejKup Iv; A kto w długi záchodzi/ w więzyeniu rad ſtawa. BielKom B7v, C2v; Bo więc o to [o biesiady] niewiaſtki gniewáią ſie rády. RejWiz 44v, 117v; RejFig A4; [źrzóbkom] grzywá od Putry/ párſzywieie rádá RejZwierz 81v, 18v, 103, 104, 138v; Iupiter przemienił ſie w kropię złotá/ przepadł do niey [do Danae] przez dáchowkę/ poczęłá z niego ſyná (wykłádáią to iż ſie pánny rády dawáią zá złoto námawiáć). BielKron 21, 367; Suspiriosus, Wzdycháyący/ też rad kicháyący. Mącz 409b, 410a; po Paloch któré bywáiá [!] bithé w Vpuſtách/ rády ſye ſtáwy rwą. Strum M4v; KochPieś 15; máła y to do niéy [pani] wádá/ Bo ſye wżdy da vprośić rádá. PudłFr 56, 20; KlonKr B2; Bo z przyrodzenia dźiatki siodmego ſię rodzą Mieśiącá żywe/ w oſmy rády z świátá zchodzą. KlonWor 63.

W sentencjach (52): Rad zły vcyeka choć go nikt nie goni. March1 D3, D3, D3v, D4 [4 r.], D4v [2 r.]; BierEz G, Kv, O2, O3, O4v, P4; Czego ſie zły tzłowiek boy/ to rádo przychodzi nań. March3 V4, T8v, V, Vv, V2, V4v, V7; Bo to ieſt twego Boſtwa ſwięte przyrodzenie Kazdemu kogo karzeſz dawaſz pocieſzenie [...] Kto iedno tobie dufa zawzdy rad wypływa RejJóz P6, E, O; W ocży to rad pochlebuie/ A ná ſtronie oſzácuie BielKom G3, B7, G2v, F3 [2 r.]; Dzyecyę á piyány rádzi prawdę powyedzą. GliczKsiąż I6; Arbore deiecta quivis ligna colligit. Po plebanowey ſmierći/ káżdy w yego ſtodole rad młóći. Mącz 14b; Trąbą Wilká páſterze ſtráſzą więc od ſtádá/ Ná wiele rzecży trąbá przygodzi się rádá. RejZwierc 120; Bo poſpolicie kto ſie poſliźnie rad ſie drugiego łápa RejZwierc 137v; Káżda rzecż ktora bez rozmyſłu bywa/ Nietrefny koniec záwżdy rádá miewa. RejZwierc 228v, 137v, 232, 237v, 239, 248, Aaa4v; PaprPan Hhv; PudłFr 72; Człowiek ſkłonny do nowośći rad ſię kocha w rozlicznośći LatHar +5v; Ieſli też w torbę Schulbryfow piſánych/ Kapiącym woſkiem popiecżętowánych Nakłádźieſz/ rádá nábáwi kłopotá/ Goła Grámotá. KlonFlis H2.

~ W połączeniach tautologicznych: rad czesto(kroć) (6), z chucią (1) (7): Ci co w śię bárzo dufáią/ Rádzi cżęſto vpadáią. BierEz O2; radáć ſie fortuná cżęſtokroć odmienia BielKron 256v, 129; Fluitat mihi sanguis, Rádá mi kréw częſto cieka. Mącz 131c; ZAcna Páni/ ſkąd komu pociechá pochodzi/ Tám dobrze bácżne ſerce s chućią rádo godzi. WisznTr 3; KochPieś 35; Niewieſz iż kto nádzieię pewnym zyſkiem płáći/ Rad więc ná tym cżęſtokroć nieborak przytráći. PudłDydo B2. ~

Wyrażenie: »barzo rad« (8): ma ruſzać niewiaſtą y na tę y na owę ſtronę/ takieſz ziwotem iey Abowiem takową ſprawą/ barzo rado dziecię głową ku dołowi [...] ſie obracza. FalZioł V 22c; Rychley mędrek przez kij skoczy A barżo ſie rad zatocży RejJóz D5v; [uparty chcąc pływać bez wioseł] Zápłynąwſzy ná głębią bárzo rad vtonie. RejWiz 8v; Oſzáleie więc s tákiey [krotochwile] głowá bárzo rádá. RejWiz 67, 90v; bárzo ſye rady ná tych Młyniéch ſtáwy rwą Strum I2, F2; SiebRozmyśl Mv.
Przen (117):
a) O zwierzętach, roślinach, zjawiskach i innych elementach przyrody (56): Sternax equus, Ein pfert das gern abwurfft. Koń ktory rad myećye Murm 37, 38 [2 r.]; BartBydg 150; Swini pyſk ieſth ziele ktore roſcie na miedzach rado FalZioł I 92d, I 35d, 147b, IV 8c, 11b, 12b (22); zá tákim gromem rad pyorun biye. KromRozm I A3; Abowiem ten błędny woł [tj. ciało]/ kędy wolna trawá/ Radby y płot przełomił/ chociay tám zła ſpráwá. RejWiz 190, 102, 145, 150; KOzyeł iż s przyrodzenia rád waży ná Wirzbę/ Chociay iey kęs pogłodze máłą cirpi krzywdę. RejZwierz 122, 58v; BielKron 24v; Mącz 30c, 31b, 70b, 414d; Wiátry/ ſą zdrowe/ á kędy przewiewáią/ tám Robacy áni ſzát áni innych rzeczy rádźi gryzą. SienLek 2v, 99, 186v, 187, 187v; LeovPrzep H3v; RejZwierc 103; SZczukámi iáko raz nimi nárybiſz/ tedy ſye óny poſpolićie rády trą. Strum Q, Pv, P4v; PaprPan Fv; Bluſzcż po Láćinie Hedera, źiele pnie ſię rádo po drzewách y po ſtárych murzech KlonŻal Dv marg, B3; Niepogodá z grádem/ rádá záfraſuie. WisznTr 32; BielSen 13; GostGosp 120; KlonFlis C3.
Wyrażenie: »barzo rad« (1): źimá bárzo rádá káże proznowáć. GostGosp 84.
b) O częściach ciała (7): Gravedinosus, Kogo głowa rádá bála álbo ſapkę częſto miewa. Mącz 149c; [u konia] biały róg rad schnie/ á ták bywa miałkie kopyto. SienLek 186; KochFr 15; ſtárégo do tańcá rádá głowá boli. PudłFr 35, 14.
Zwrot: »rad(o) patrzać, widzieć« (1:1): Smyſły [tj. oczy, uszy, usta, nos] náſze roſkoſz rády widzą. RejWiz 21 marg; Rádo oko twe przeklęte Pátrza zdrády záráźliwey. SzarzRyt A4.
c) O chorobach i dolegliwościach (10): Ieſt znamię żiznego roku/ ale gdi młodzi barani tak poſpolicie buyni ſą/ tedy rad bywa mor na owcze tego roku FalZioł IV 3a; RejWiz 79; RejZwierz 84v; nápiy ſye mleká niewieśćiego/ co chłopca doi/ od tego też rádá biegunká vſtawa. SienLek 102, 85, 119, 183; Kurcz nietylko w ćieplicznéy/ ále w káżdéy wodźie rad więc bywa Oczko 33, 33v.
Wyrażenie: »barzo rad« (1): wrzod kiedy mu cżęſto odmienia bárzo ſie rad ieſzcże bárziey zápali. RejZwierc 103.
d) O abstraktach (44): Szcżeśćie kogo głaſzcże/ tego rádo zátroſzcże. BierEz M; OpecŻyw 99v; złemu iegoż właſna złoſcz rada więcz zaſzkodzy RejJóz F7v, O; RejKup m2v; BielKom F2v; weſoła myſl rádá wdzyęcżność cżyni RejWiz 44, 31v, 66, 163, 188v; Przeſzłe rzecży hámuią/ ſwiát s przypadkow rády. RejZwierz A6v, 3, 101v, 125; Wſzákże rády omyláią domnimánia ludzkie. BielKron 411; Mącz 325d, [388]d, 482c; Prot A3v, C; Zycżliwość ſwięta tá wiernie káżdemu/ Zazdrośćby rádá wydárłá y ſwemu. RejZwierc 224, 99v, 103v, 146v, 224, 229v; BielSpr 58; KochFr 4, 65; O mądrośći [...] Nie tylko rádá siadaſz pod złoconym gmáchem/ Náwiedziſz y chudzinę pod dziuráwem dáchem. WisznTr 23; PudłFr 24, 46, 65; Rozum wynioſły z Práktyki/ rad vpada GostGosp 2; GrabowSet C2v; KochAp 11; ná cnotę fortuná iák zywo, Nie zyczna, z oka pátrzy rádá krzywo KlonKr C4; CzahTr L4v; to téż częſto bywa/ Przykład zły po rodźicách/ rad gęſto wyzywa. Dobry w cnoty vbiéra GosłCast 35; KlonFlis H.
Wyrażenie: »barzo rad« (3): Záraz tedy z vbyory á pożądliwoſcyą wſſytko ſie złe wſſcżęło/ co wſſytko ći myedzy ludzye wnyeſli/ ktorzy ná roſkoſz á wyſokie wzyęcya ápetyt myeli/ żeby im doſtawáło tego/ cżym ſie roſkoſz bárzo rádá grodzi. GliczKsiąż E8v; [prawda] bárzo rádá ludźi w ocży kole CzechEp 9; GosłCast 37.

Synonimy: chętny, chutliwy, gorliwy, ochotny, pilny, skłonny.

Cf NIERAD, 2. RADNY

DDJ