[zaloguj się]
[pdf]

LEKTWARZ (89) sb m

lektwarz (65), elektwarz (23), lęktwarz (1), [lakwarz]; lektwarz Mymer1, RejZwierz, CiekPotr; elektwarz Goski (2), Oczko (2); lęktwarz BartBydg; lektwarz : elektwarz FalZioł (62:19).

-kt(h)w- (86), -ctu- (2), -ctw- (1).

Oba e jasne, a pochylone.

Fleksja
sg pl
N lektwårz lektwårze
G lektwårzu, elektwårza lektwårzy, lektwårzów
D lektwårz(o)wi
A lektwårz lektwårz(e)
I lektwårz(e)m
L lektwårzu lektwårz(o)ch, elektwårz(e)ch

sg N lektwårz (16). ◊ G lektwårzu (21), elektwårza (1) Oczko. ◊ D lektwårz(o)wi (1). ◊ A lektwårz (15). ◊ I lektwårz(e)m (3). ◊ L lektwårzu (2). ◊ pl N lektwårze (16). ◊ G lektwårzy FalZioł (2), lektwårzów (2) Oczko, CiekPotr; -ów (1), -(o)w (1). ◊ A lektwårz(e) (8). ◊ L lektwårz(o)ch (1) FalZioł, elektwårz(e)ch (1) Goski.

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI i XVIII w.

Roślinny roztwór służący do wyrobu wieloskładnikowych lekarstw lub gotowe lekarstwo o mazistej konsystencji produkowane z odpowiednich części roślin i cukru lub miodu; electuarium Mymer1, BartBydg (89): Mymer1 18; Electuarium, electum, ex variis et multis confectum, et dicitur omnis compositio non reducta ad soliditatem, sive fiat cum zucaro sive cum melle, lyąnktwarz. BartBydg 47; á gdi gi wypiieſz wezmi tę purgaciją w lektwarzoch z aptheki FalZioł I 48a; A ieſtliby k temu w vſciech było zapalenie z tych rozpadlin, Tedy przycżyń k temu lektwarzowi ſoku granatow iabłek/ á tego dziecięciu po trozſze daway. FalZioł V 39; Luty powieda, W mym cżaſu krew puſzcżać vżytecżno ieſt, Lektwarzy vżyway FalZioł V 46; też y młodym ludziem cżaſu zimnego ty lektwarze z drijakwią y z złotem zmieſzane radzę prziymować rano FalZioł V 63; Elektwarze płucza zagrzewaiącze. FalZioł V 104v, +2v, I 9d, 26d, 41a (47); TAk powiedał o walce/ iż iáko lekárze/ Pirwey cżłeká wyſuſzą/ dáiąc mu lektwarze. A potym mu kreẃ puſzcżą RejZwierz 31v; W Raku Dobrze [...] purgacią brać w elektwarzech. Goski *3, *3v; y czynią to więc/ kiedy żołądek przymowáć niechce/ á wodá w niém ſtoi/ przydawáią do piérwſzégo háuſtu álbo mánny/ [...] albo electuarzá którégo Oczko 20v; Podziſz záś do lektwarzow, do cukrow, máłmázyi: By z Indyey, z Cándyiey wſzyſtkie wywieść mogły, Rádáby do połogu ſwego káżda znioſłá. CiekPotr [30]; [Przećiw wſzelákim gliſtóm/ Piołyn oſobliwa rzecz/ zwłáſczá czyniąc lákwarz UrzędowHerb 4].

lektwarz z czego [w tym: de aliqua re (2); uczynić z czego (4), uczyniony z czego (2), działać z czego (1)] (13): wezmi lektwarzu s ſoku Rożanego/ Diaſene/ każdego ſnich po dwie dragmie/ Caſſie trzi dragmy/ zmieſzay ſpołem á vcżiń Confect FalZioł I 26d, I 45b, 57d, 103d, III 13c, 20b (13).

W połączeniu z nazwą lub przymiotnikiem od nazwy rośliny, z której jest zrobiony [w tym: z nazwą (18), z przymiotnikiem (3); lektwarz, który (tym imieniem) zową... (3), ... (to) jest lektwarz (2), ... tak rzekący lektwarz (1); z nazwą obcą [w tym: nieodm. (7)] (16), z nazwą w G sg (2); lektwarz + nazwa lub przymiotnik (16), nazwa + lektwarz (5) ] (21): Też proch iego [włoskiego kopru] zmieſzany z lektwarzem benedicti laxatiwy/ wyciąga flegmę ſ cżłonkow nożnich y ręcżnyeh FalZioł I 63b; Lekarzſtwy z apteki: Sercze tak poſilay. POżyway cżęſto Manus chriſti perlati/ ſandalizati, Triaſandali/ Lektwarzu rożanego/ lektwarzu wołowego ięzika FalZioł V 68, I 17c, 43a, 48a [2 r.], 54a, 75d (21). [Cf á nazaiutrz wezmi kołacżkow Dijalacca/ albo electuarium duc dla poſilenia. FalZioł I 43d].

W połączeniach szeregowych (2): FalZioł V 28; A iż tu wyliczamy ták wielé Syrupów/ Electuarzów/ y Decoctiy/ których podobno drudzy Aptékárze nietylko niémáią/ ále ſnadź áni znáią: czego niémáſz/ tego niecháć Oczko 38.

W charakterystycznych połączeniach: lektwarz chętny, dany, dobry (3), posilający serce, słożony, uczyniony (3), użyteczny, wdzięczny, zagrzewający płuca; (przy)da(wa)ć lektwarzu (4), pożywać (5), rozmącić, używać (2), wziąć (9); (u)czynić lektwarz (9), dawać (3), działać, przyjmować, rozmącić (2), rozpuścić (2), sprawować, wypić, wziąć (2).

Synonimy: konfekt, lekarstwo.

BZ, MM