[zaloguj się]
[pdf]

LENIWO (57) av

leniwo (39), leniwie (12), leniwo a. leniwie (6); leniwo FalZioł (2), GlabGad, RejKup, Calag, StryjKron, KochSz, KochProp, GórnTroas, WujNT, SarnStat; leniwo : leniwie BielKron (4:1), Mącz (19:5), ModrzBaz (1:1), SkarŻyw (1:1), Calep (3:4).

e oraz o jasne; końcowe e prawdopodobnie jasne (tak w -e).

comp i sup (5 + 1) (naj)leniwi(e)j.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Niechętnie, nie podejmując wysiłku; lente, oscilanter, pigre, segniter, socorditer Mącz, Calep; dissolute, languide, persegniter, somniculose, spisse Mącz; cunctanter, desidiose, ignave, ignaviter, leviter, negligenter, otiose, tarde Calep; gravate, gravatim Cn (24): Lente agere, Leniwo ſie ſpráwować. Mącz 188d, 381a, 409b; RejPosRozpr b4v; Lácedemoniánie żadnego leniwie á źle żywącego niebráli áni w towárzyſtwo/ áni do ſpolney igry/ áni do żadney zabáwy która z przeprácowániem ćiáłá ludzkiego przychodźi/ nierzkąc żeby iy do iákiey zacnieyſzey żyćia ſpołecżnośći bráć mieli. ModrzBaz 37; Calep 780b.

W połączeniach szeregowych (8): WAcław ſyn Kárłá Cżeſkiego [...]/ ktory niedbále/ leniwo/ á bez ſmyſłu páńſtwo ſwoie ſpráwował BielKron 187; Oscitanter, Niedbále/ oſpále/ leniwie/ niepilnie/ ladá yáko. Mącz 271a, 53c, 183d, 381a, 398c, 401b, 402a.

W charakterystycznych połączeniach: leniwo sprawować [co] (2), sprawować się (2), żywący.

Szeregi: »leniwo, (a) gnuśnie« [szyk 3:3] (6): Manum habere sub pallio, Rękę zá nádry mieć/ To yeſt leniwie á gnuſnie ſie ſpráwowáć. Mącz 209a; Calep 311a, 501b, 960b, 963a, [1047]b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»leniwo, (a, i) niedbale« [szyk 3:2] (5): Mącz 72b, 299a; Wiele rzemieśnicżych Miſtrzow/ bárzo rzadko śiadáią ná ſwych wárſtáćiech: chowáią vcżniow ábo towárzyſzow niemáło/ ktorzi w niebytnośći miſtrzow leniwo á niedbále [segniter, negligenter et contumaciter] robią. ModrzBaz 36v; SkarŻyw 593. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

2. Pomału, wolno; cunctanter Mącz, Calep, Cn; tarde Mącz, Calag; lente Mącz, Cn; paulatim Mącz; gravatim, languide, pigre Cn (32): RejKup t2; A gdy go gonili/ ze mdłośći ran ieden zá drugim leniwo bieżał. BielKron 101v; ſzli tedy ku Budzyniowi od wiednia [...]/ ále bárzo leniwie/ niepotrzebne cżyniąc záſtanawiánia. BielKron 314, 228, 314; ligurio, Iém po páńsku/ Leniwo á pomáłym kąsku. Mącz 193c; Repto, Vſtáwićnie łáżę. Et per translationem, Leniwo ydę ledwey ſobą rucham. Mącz 352b; Tardus incessu fluvius, Leniwo płynąca rzeká. Mącz 441a; Tardus fumus, Dym leniwo z kominá wychodząci. Mącz 441b, 72b, 76a, 148a, 188d, 285a, [388]b, 441b [2 r.]; Abowiem gdy kto ſam ieden wſzyſtkie ſpráwy ná ſobie nośi/ tedy y ſam znoſzeniu ták wiela brzemion nie práwie doſyć ucżynić może/ y ſpráwy leniwiey idą ModrzBaz 25v; Calag 324a; SkarŻyw 558; StryjKron 390, 677; Leniwo Fiedur vbiera ſie w ſzáty KochSz C2v; KochProp 14; Calep 277b; GórnTroas 17; A przez wiele dni leniwo płynąc/ [...] podpłynęliſmy pod Kretę WujNT Act 27/7; z któréy przyczyny ſądy bywały lekko ważoné/ y leniwo ſzły SarnStat 785.

W charakterystycznych polączeniach: leniwo bieżeć, chodzić, dybać, iść (6), jeść, nacierać, pić, płynąć (płynący) (2), poczynać (2), postępować (2), ruszać się, ubierać się, wychodzący, zbierać się.

a. O pulsie (4): Theż będzieli tępanie miąſſze/ pełne/ ale nierichłe/ á barzo leniwe, Niemocz ona ieſt z flegmy zimney. Bo iż barzo leniwo bije/ tho ieſt od zimna/ á od wilkoſci miąſſzoſć. FalZioł V 12v.

W przeciwstawieniu: »rychło ... leniwo« (1): [puls] Gdy też ktemu nie będzie iednakiey miary, ale cżaſem barzo cżaſem mgło, też richło y leniwo, tam ſmierć bliſką znamionuie. GlabGad E4.

W charakterystycznym połączeniu: leniwo bić (3).

Szeregi: »lekko a leniwo« (1): Ktorzy tedy ludźie/ máią wielki á cięſzki Skok żyły ſerdeczney/ to ieſt s pánowánia Iáſney żołći/ á krwie. Ale ktorym lżey á leniwiey bije/ tám flegmá á Czarna żółć pánuie. SienLek 23v.

»pomału a leniwo« (1): Komuciem barzo á gęſto żyła bije/ tam krew á kolera panuie. Ale komu pomału á leniwo/ z flegmy á z Melankolijey. FalZioł V 12v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Ductim, Lekko/ Leniwo. Mącz 96a.

Synonimy: 1. gnuśnie, gnuśno, mdło, niedbale, nieochotnie, niepilnie, ospale; 2. lekko.

Cf LENIWOCHODY, LENIWOMOWNY, NIELENIWIE, PRZYLENIWSZYM

KN