[zaloguj się]
[pdf]

LEŻENIE (45) sb n

Pierwsze i drugie e jasne, w końcowym wahania.

le- (43), lę- (2); -że- (43), -żę- (2).
Fleksja
sg
N leżenié
G leżeniå
D leżeniu
A leżenié
L leżeniu
inne pl A subst - leżeni(a)

sg N leżenié (25); -é (12), też Calep (2), -e (1), -(e) (10); -é : -e SarnStat (9:1). ◊ G leżeniå (2). ◊ D leżeniu (2). ◊ A leżenié (4); -é (3), -(e) (1). ◊ L leżeniu (12). ◊ [pl A subst leżeni(a).]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Spoczywanie siłą bezwładu, w bezruchu większą powierzchnią na czymś; położenie (40):
a. O ludziach; najczęściej dla snu i odpoczynku; niekiedy także o pozycji półsiedzącej; cubitus Mącz, Calep, Cn; cubatus Calep, Cn; accubatio, accubitura, recubitus Cn (14): FalZioł V 21c; MurzNT Matth 9/10; Kto ma rozum/ nigdy ná wznák nie ſpi/ bo tákie leżenie żołądek obraża SienLek 11v, 11v; Calep 14b, 274b, 960b.
Wyrażenia: »leżenie na boki« = cubitus in latera Mącz (1): Mącz 70a cf »leżenie na nos«.

»leżenie miękkie« (1): té dwie guni kniému/ Pómoc wielką dáły mi leżeniu miękkiemu PudłFr 78.

»leżenie na nos« (1): Cubitus pronus, supinus, et in latera, Leżenie ná nos/ wznáczne/ y ná boki. Mącz 70a.

»leżenie wznaczne« (1): Mącz 70a cf »leżenie na nos«.

Szereg: »leżenie albo siedzenie« (1): áni mieyſcá ſuchego mogli mieć ku leżeniu álbo ſiedzyeniu BielKron 192.
α. Spanie (1):
Wyrażenie: »na bok lewy leżenie« [w nawiązaniu do Ez 4] (1): Ezechielowe ná bok lewy leżenie CzechRozm 135.
β. O współżyciu płciowym (2): Concubinatus ‒ Społu liezenię. Calep 234b.

leżenie z kim (1): Coitus, pro concubitu – Leżenie z biąłą głową. Calep 211b.

γ. Spoczywanie w grobie (1):

W połączeniu szeregowym (1): GrzegŚm 60 cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »leżenie w ziemi« (1): A ták nie duſze iákie widźiał Ian/ ále widzenie mial Sądu Bożego/ zmartwychwſtánia/ zapłáty/ y leżenia do cżáſu w źiemi wiernych pobitych GrzegŚm 60.
b. O rzeczach (26): Wſzelkie wilgie nápełnienie/ vprożnienia potrzebuie/ Aby z długiego leżenia nie tláło. SienLek 12.
Zestawienie: »leżenie ksiąg« = wyłożenie, udostępnienie ksiąg ziemskich dla dokonania wpisu poza zwyczajnymi rokami sądowymi; positio aciorum terrestium, expositio a. prolatio librorum iuridicorum in publicum Cn [szyk 24:1] (25): Piſarz y Komornicy będący przy leżeniu kśiąg [qui interessent positioni libri JanStat 1087]/ o zbiegłégo kmiećiá będą ſądźić y ſkázowáć. SarnStat 662; Záczym áby ſądy/ y kśiąg leżenié podług práwá opiſánégo odpráwowáło ſie. SarnStat 725; ktoré leżenie kśiąg trwáć ma dwie niedźieli. SarnStat 742; A té kśięgi ſpraw ich poſpołu z kśięgámi ſpraw Koronnych Tribunálſkich bydź máią chowáné. Których leżenié ták iáko y Polſkich Tribunálſkich bydź ma. SarnStat 872, 744 [2 r.], 745 żp, 746, 747 [4 r.], 822 (25).

~ W połączeniu szeregowym (1): Opiſáwſzy wedle praw perſony ſądowé, w drugim rozdźiale opiſané ſą łáwice, álbo záśiędźienia ſądów, któré złożoné ſą z onychże perſón: iáko ſą Roki, Lężenié kśiąg, y Nowé láto, y Aktá zápiſawſzy SarnStat 749.

W przeciwstawieniu: »roki ... leżenie ksiąg« (3): Nie ná leżeniu kśiąg, ále na Rocéch máią przyśięgę czynić Vrzędnicy Ziemſcy. SarnStat 554, 541, 1198; [a tho ma uczinycz na pirwsze abo wtore zyemskye byeczskye roki abo xyąg lezenya ZapKrak 1544/320]. ~

2. Znajdowanie się, bycie, trwanie w jakimś położeniu; położenie (3):
a. O wojsku: obozowanie (2):

W przeciwsiawieniu: »leżenie ... ciągnienie« (1): gdyby ſie kiedy od żołniérzów komu w brániu żywnośći y podwód w leżeniu/ y w ćiągnieniu/ y w czymżekolwiek obrázá/ vćiſk/ y ſzkodá iáka ſtáłá SarnStat 1183.

α. Obleganie (1): Dáłá ſie nam znáć drógá dáleka/ leżenié Dźieśięćioletne/ któré ſtało zá więźienié. GórnTroas 43.
b. O płodzie w łonie matki (1):
Wyrażenie: »w żywocie matczynem leżenie« (1): W Zywocie matczynem lezenie płodu: ieſt takowe. FalZioł V 14v.
3. Zajmowanie się czymś z dużym zaangażowaniem, poświęcanie się czemuś, ślęczenie nad czymś [nad czym] (1): Insessus, Vſiedźienie/ leżenie nád czym. Mącz 379d.
4. Miejsce do spania, łóżko (1): Idź rychło á zgothuy mi indzie leżenie HistRzym 59v.

Cf [LEŻ], LEŻA, LEŻEĆ

RS