[zaloguj się]
[pdf]

1. LOT (17) sb m

o jasne (tak też Cn).

Fleksja
sg
N lot
G lotu
A lot
I lot(e)m

sg N lot (4). ◊ G lotu (3). ◊ A lot (4). ◊ I lot(e)m (6).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Unoszenie się w powietrzu, latanie; volatus Mącz, Cn; avium meatus, cursus par aërem, volatura Cn (7): Flexuosus volatus hirundini, Lot Yáskołczyn/ mota ſie álbo przewiyá y ták y owák. Mącz 129d; Remigium, Woyźbá/ Robienie wiosłem [...] Etiam transfertur ad aves, Ptáſzy lot albo ciągnienie precz. Mącz 351d, 505d; Augurium ‒ Wiezdzba zlotu ptaſzego albo iedzei. Calep 115a, 115a.
Wyrażenie: »lotem skory« (1): Y ptak lotem ſkóry [!] Ze mnie ſie sſtał ták śliczny/ iż śniegu białégo Iáſność ma/ przenaſzáłá łábęćiá iáſnégo. GosłCast 19.

W charakterystycznych połączeniach: lot jaskólczyn, ptaszy (2).

W przen (1): Ieſli ſkrzydłá oblokę rożánéy zorze/ A lotem zá oſtátnié vdam ſye morze: Y tám mię ty wymácaſz KochPs 203.
2. Bieg, pęd (10): Gżegżołká ſie wyrwáłá chcąc mię złupić z onéy Ozdobnéy kraſy moiéy/ ledwie nie przełomi Lotu mégo GosłCast 20; O mátko/ mátko moiá/ toś mię opuśćiłá. (‒) Opuśćiłám/ á lecąc práwiem ſie kwápiłá. (‒) Cóż mi twóy Lot pomoże? ták że rątcza drogá? GosłCast 48.
Wyrażenia: »lotem chutnym« (1): Nie mogłá dáléy zmieſzkáć z narodem okrutnym Swięta pánná: lecz poſzłá w niebo lotem chutnym. KochPhaen 6.

»chyżym lotem« (1): Lub w ćichą gołębicę álbo w lámentliwą Iáſkołkę ſie przekinie/ w chwilę nieſczęśliwą/ Wzbiie ſie ná powietrza ſwoim chyżym lotem/ Skriie ſie z ludzkich oczu iuż ná wieki potem. GosłCast 52.

»niedościgłym lotem« (1): [czas] leći nie bieży/ nie dośćigłym lotém/ Iákowym toczy Bog niebo obrotém. GórnTroas 30.

Wyrażenie przyimkowe: »w lot« = natychmiast, szybko (4): RejRozm 393; co ſkoro ſię ziáwi W lot z oczu ginie/ ſtátkiem ſię nie báwi GrabowSet X; A tu ſie rzecż/ ácż ważna ſproſtá wlot tocżyłá KlonKr Av; A oni [wiatry] ćię wlot pochwycą y z ſzkutą/ Cżáſem z pogodą á cżáſem też z plutą. Ni ſię obacżyſz kiedy doma będźieſz KlonFlis H4.
Przen (1):
Wyrażenie: »orła lotem« = błyskawicznie (1): Spodłégo ſtanu śćigłeś Orła lotem/ Páńſtwy króle/ á Monárchy złotem. Biég ſczęśliwośći łáſkáwieć ſye ſtáwił: Y wſzech potrzebnych dárów ćię nábáwił. ZawJeft 26.

Synonimy: 2. bieg, pąd.

Cf [LOTOGORY]

HJ