[zaloguj się]
[pdf]

ŁAGODNIE (59) av

a, o oraz e jasne.

comp łagodni(e)j (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Łaskawiey dobrotliwie, uprzejmie; civiliter, humane, moderate Cn (22): Ták ſie Xánt k niemu obroćił/ A łágodnie go pozdrowił BierEz B2v; Krol Ezopá łágodnie żądał/ By mu ieſzcże to powiedział BierEz G3, A3, K4v; BielKron 62v; á śmierć kiedykolwiek przidzie łagodnie ią mamy przypuśćić KwiatKsiąż M4v, D3v; Obiurgare, Łágodnie kogo káráć. Mącz 26c, 284a; CzechEp [387]; ZawJeft 44.

W przeciwstawieniach: »łagodnie ... z fukiem, surowie (2)« (3): á nie vmiał łágodnie mowić/ iedno s fukiem/ GórnDworz D6, Dd3; O Panu Woiewodzie daie znac Pan Sobieski [...] zegdy znim łagodnie postempuie, nic gornieyszego, agdygo surowie traktuie nie powolnieyszego! ActReg 141.

Wyrażenie: »na wszem łagodnie« (1): Drugie [płanety] ſą łágodliwe á bárzo łáſkáwe/ Gdy przypádnie ich władza/ iuż więc káżde ſpráwy/ Idą ná wſzem łágodnye że ſie wſzytko śmieie/ A każdy cżłek weſelſzy y lepſzey nádzyeie. RejWiz 128v.
Zwrot:»mowić łagodnie« = molia loqui Vulg [szyk zmienny] (5): y pocieſſaiąc ye movil ſnymi łágodnie HistJóz E4v; BibRadz Iob 40/22; GórnDworz D6; SkarŻyw 99; Phil C2.
Szeregi: »gładce a łagodnie« (1): A bácżni ludzie á cnotliwi/ pod iáką zwierzchnoſcią być máią? [...] Pod táką/ w ktorey gwałtu/ áni ſurowośći żadney niemáſz/ ále wſzytko głádce/ á łágodnie idzie/ iáko ieſt pod krolem GórnDworz Gg3v.

»miernie i łagodnie« (1): znáſzymi rownymi we wſzyſtkich rzeczach miernie y łágodnie ſię obchodziemy. KwiatKsiąż Pv.

»nadobnie a łagodnie« (1): Ták tedy Krol ná ten czás wſzytki ſzkodliwe roſterki y záburzenie wnętrzne w wielkiey Polſzcze nadobnie/ á łágodnie vſkromił/ y vſpokoił StryjKron 477.

2. Mile; blande Mącz, Calep, Cn; suaviter Mącz, Cn; facundissime, mansuete Calep (25): Xánt przyſzedſzy pániey pytał/ Ná łożu ią ſmutną záſtał: Łágodnie śię k niey przychylił/ By z nią nieco krotochwilił. BierEz C3v; [Aleksander] przeto go [Bucefała] łágodnie głaſkał/grzywę cżoſał/ áż náń wſiadł/ y roſpuśćił/ y oſtrogámi bodł. BielKron 122v; Mącz 25d; SkarŻyw 589; Calep 133a [2 r.], 405b, 637a.

W połączeniach szeregowych (2): Non habet venam dicendi, Nie ma po temu przirodzenia áby mógł wymownie wdzięcznie a łágodnie piſáć. Mącz 479b, 424d.

W charakterystycznych połączeniach: łagodnie cieszyć, głaskać (2), pisać.

Zwroty: »łagodnie mowić, rzec« = blande compellare Mącz; blande alloqui Modrz [szyk 7 : 1] (7 : 1): Xánt ku niey [żenie] łágodnie rzecże/ nie gnieway ſie miłe ſerce BierEz C3v, Nv, Qv, S4; GlabGad Mv; Mącz 287d; ModrzBaz 59v; PaprUp 12.

»łagodnie namawiać, namowić« [szyk zmienny] (1 : 1): BielKron 106v; poſłáli do Olhy dwádzieśćiá oſob zacnych námawiáiąc ią łágodnie/ á potym grożąc y chcąe ią do tego przymuśić/ áby [...] w małżeńſki ſtan poſzłá StryjKron 122.

»łagodnie prosić« (3): A niechąc śię mu [jeżowi] vprzykrzyć/ [łasiczka] Łágodnie go ięłá prośić: Domu ſobie pátrz inego/ Niżli ten moy przeſtrzeńſzego. BierEz P3v, R2v; BielKron 52.

Szeregi: »lekko a łagodnie« (1): [Aleksander] wſzedſzy do koniá/ nácżął go lekko á łagodnie po grzbiecie głaskáć HistAl B.

»ludzko a łagodnie« (1): Vocare aliquem blanda voce, Lucko á łágodnie kogo zawołáć. Mącz 25d.

»pięknie albo łagodnie« (1): ſie ten omyla ktory ſądzi dobroć cżłowiecżą z ięzika iż on pięknie mowi albo łagodnie. GlabGad Mv.

3. W sposób ujmujący, pochlebiający; blande Mącz (12): Lágodnie zleguy mężá twego [blandire viro tuo]/ á námow go żeć powie co ſie przez tę gadkę rozumie. Leop Iudic 14/15, Prov 7/13; Amicitiam simulare, Stáwić ſie łágodnie ále nie pewnie. Mącz 394c; BudBib Prov 7/5; CzechEp 350; Pellicator – Ten ktori łagodnie do vpatku inſzegprzwodzi [!], zwodz. Calep 770a, 769b; GrabowSet I2v.

W porównaniu (1): Bo [papież] ma rożki iákoby báránie: gdy tego pánowánia vżywa, podcżás łágodnie iáko báránek/ ále przedśię obłudnie CzechEp [382].

W charakterystycznych połączeniach: łagodnie przewodzić, zwodzić, zwyciężyć.

Zwrot: »łagodnie namawiać, rozmawiać« = pellicere Calep (2 : 1): BierEz K4; Calep 769b; [Mardonijusz] ſpalił Atheny miáſto/ á Greki łágodnie námawiał áby ſie káźić nie dáli/ ále ſie poddáli BielKron 117.
Szereg: »chytro a łagodnie« (1): Sędzia naprzod chytro a łágodnie Pánnę chćiał z Bogiem rozłącżyć á námowić ią do pokłonu pogáńſkim báłwánom SkarŻyw 443.

Synonimy: 1. dobrotliwie, gładce, łaskawie, miernie, miłosiernie, nadobnie, uprzejmie; 2. lekce, lubo, mile, nadobnie, pięknie, słodko, wdzięcznie.

Cf ŁAGODLIWIE, ŁAGODNIEMOWNY, ŁAGODNO, NIEŁAGODNIE

JZ