Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ŁOMIĆ

Następne hasło: ŁOMIENIE »

ŁOMIĆ SIĘ (11) vb impf

sie (10), się (1).

Teksty nie oznaczają ó.

Fleksja

indicativus
inf	łomić się
praes
	sg	pl
3	łomi się	łomią się

praet
	sg		pl
3	m	łomił się	m pers	łomili się

imperativus
	sg	pl
3	niech(a)j się łomi	niech się łomią

inf łomić się (2). ◊ praes 3 sg łomi się (4). ◊ 3 pl łomią się (1). ◊ praet 3 sg m łomił się (1). ◊ 3 pl m pers łomili się (1). ◊ imp 3 sg niech(a)j się łomi (1). ◊ 3 pl niech się łomią (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

Znaczenia

1. Bić się, walczyć (5)
2. Dobijać się, dobierać się (1)
3. Kruszyć, niszczyć się (5)
- Przen: Upadać, ginąć (2)

1. Bić się, walczyć (5):

łomić się z czym, z kim (2): RejRozpr F4; Gdzye ſie podzyał Herkules co ſie s Smoki łomił RejWiz 86v.

W przen (3):

łomić się z czym (1): Lecż cżáſem nie cżekáiąc y exekuciey/ Wybije go więc żydek z oney poſſeſſyey. Bo tám iáko Iáſkołki kiedy muchy gonią/ Tákżeć ći niebożętá też ſie s ſzcżęſciem łomią. RejWiz 68v.

łomić się z kim z czym [= za pomocą kogo i czego] (1): Pocżćiwie żyẃ ábyś był y drugim przykłádem/ Azaſz niewieſz iż lepyey s cnotliwym ſąſiádem. Niż z owym co ſie z woźnym á s pozwy z nim łomić RejWiz 99.

Zwrot: »łomić się wręcz« (1): Wieże w murzech przy mieſciech/ nie dał nigdy ſtáwić/ Mowiąc/ że tu Rycerzá może bábá zábić/ Ale cnotá pocżćiwa niechay ſie w ręcż łomi RejZwierz 40v.

2. Dobijać się, dobierać się [do czego] (1): [Gdy bogacz umiera] Iedni biegaia do koni Drugy ſie do ſkrzinie Lomi RejKup c3.

3. Kruszyć, niszczyć się (5): Bo ſie iuż więc tám łomi chroſt [= płot] Kiedy ſie zeydą ná odpuſt RejRozpr B; Anoby cżás żyto żąć/ bo ſie bárzo łomi. RejZwierz 137.

W przen (1):

Fraza: »[komu] się we łbie łomi« (1): Wierzmy twoy pṙzełozoni Iuſz ſię iem ſnaċ welbie łomy. RejKup o5.

Przen: Upadać, ginąć (2): Niech ſye łomią ſtáré obyczáie Przez mię: bo Pánu káżdy pocztę dáie. PudłFr 15.

W połączeniu szeregowym (1): iáko ſie zá náſzey pámięći [księstwa i monarchije] burzyły/ iáko ſie odmieniáły/ iáko ſie oni poteſtatowie w nich łomili/ pádáli/ á w niwecz obrácáli RejZwierc 184v.

Synonimy: 1. bić się, niszczeć, potykać się, psować się, walczyć, wojować; 2. dobierać się, upadać, walić się.

Formacje współrdzenne cf ŁAMAĆ.