[zaloguj się]
[pdf]

ŁOMIĆ (17) vb impf

-o- (3) Mącz (2), KochProp, -ó- (1) OrzQuin.

Fleksja
inf łomić
indicativus
praes
sg pl
2 łomisz
3 łomi łomią
conditionalis
sg
2 m byś łomił

inf łomić (4). ◊ praes 2 sg łomisz (1). ◊ 3 sg łomi (7). ◊ 3 pl łomią (4). ◊ con 2 sg m byś łomił (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

1. Rozbijać, łupać, kruszyć, rozrywać; effringere Mącz (14):

łomić co (1): Wiátry przećiwné mamy/ wełny biją/ máſzty łómią/ żagle drą OrzQuin A3v.

a. O oraniu ziemi (2): Deinde iterum aratur quod vocant effringere, Przeoráć álbo łomić. Mącz 195c; Aratro, Odwracáć rolą/ łomić/ albo z nowu przeoráć. Mącz 16d.
b. Deptać, tratować [co] (3): Ze pſy ſie [pan] po polu goni Zyto/ owies wſſytko łomi RejRozpr Hv, H2.
Przen (1):
Zwrot: »łomić las« = uciekać do lasu (1): Przedſie káżdy ſwoy kres zbieży Acz tłuſtſſy w kąćie vleży Wyglądáiąc ná káżdy czás Bronić ſie ábo łomić lás RejRozpr F3v.
c. Przen: Niszczyć (8): Nie będęcy drog ſmierći ſwiádomi/ Przeto oná zdradliwie nas łomi BielKom D5.

W przeciwstawieniu: »łomić ... czcić, raczyć, mnożyć« (1): [język] nieprzyiaćielá łomi/ á przyiaćielá miáſtá ſwego czći/ raczy/ mnoży. OrzRozm Q2v.

Zwrot: »jak wichrem łomić« (1): [o Bogu] Porażaſz/ bierzeſz wſzytko/ á iák wichrem łomiſz Podobne odmiennym ſnom cżyniąc/ ktore tłomiſz GrabowSet E.
α) O ptakach [co] (1): SOkoł Gołębiá puſzcża/ gdy záłatwia dzyeći/ [...] Potym gdy ſie záiuſzą/ y Iáſtrząbá gonią/ Ták ſámy bez pomocy/ co potkáią łomią. RejZwierz 78v.
β) Zwroty:
»kijem łomić« = bić (1): Abowiem ſzalonemu ſnádnie dodáć rády/ Kiedy ſámá myſl ciągnie do burdy do zwády. Y nie trzebá záiuſzáć będzyeć przedſię gonił/ Choćbyś y v odpráwy cżaſem kijem łomił. RejWiz 78v.

»kopije łomić« = walczyć (1): Kopie náſzy łomią/ Niemcy też ſwe drzewá Drożyſte w náſzych topią StryjKron 622.

»szyję łomić« = zabić się spadając (1): A Niemiec z nowu przedśię pod Gołubiem gromią/ A ći/ w bramę ſye ćiſnąc/ ſzyie z moſtu łomią. KochProp 10.

»włosy łomić« = targać (1): Ale ktora [panna] w cudzey mocy/ [...] To ſie muśi wyſługowáć/ Iáko wrzodowi folgowáć/ Ledá o co łáye fuka/ Bá y cżáſem kijá ſzuka/ Prożno vciekáć vgoni/ Pogoniwſzy włoſy łomi BielKom G2.

2. Poskramiać [co] (3):

łowić czym (1): A on go [konia] krigiem łomi/ bodzye oſtrogámi RejZwierz 17v.

W przen (2): ACż mu iuż nie potrzebá nic myſlić o boiu/ Ták ſie nápiyáć winá á ſiedzyeć w pokoiu/ Lecż to w nim zwycżay łomi y cne przyrodzenie/ Bo to ieſt v pocżćiwych nawiętſze ćwicżenie/ W Rycerſkich ſpráwach tu ſie co naypilniey báwić PaprPan Fv.

łomić kogo czym (1): Trzebá go [Kupidyna] iáko Smoká/ ſzefelinem łomić/ A pilno s pocżćiwośći/ zá tarcżą ſie bronić. RejZwierz 114.

Synonimy: 1. kruszyć, rozbijać; a. drobić; b. pustoszyć, tłuc; c. niszczyć; 2. pokonywać, zwalczyć.

Formacje współrdzenne cf ŁAMAĆ.

Cf [KOSTOŁOM], ŁOMIENIE, [ŁOMIGNAT], ŁOMIKAMIEŃ, ŁOMIKOST, ŁOMIKOŚĆ, ŁOMINOS, [ŁOMIPRZYMIERZE], [ŁOMIPRZYSIĘGA], [ŁOMIPRZYSIĘŻCA], ŁOMKAMIEŃ, SERCOŁOMNY, WIAROŁOMNY

HJ