Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: (RAŹNOŚĆ)

Następne hasło: [RAŻNY] »

RAŹNY (4) ai

a jasne.

comp raźni(e)jszy (2).

Fleksja

sg
m	N	raźny, rażny	f	N		n	N	raźn(e)
	I			I	raźną		I
	L	raźnym		L			L

pl
N	m pers	raźni(e)jszy
N	subst	raźni(e)jsz(e)
I	f	raźn(e)mi

sg [m N raźny, rażny. ◊ L raźnym.] ◊ f I raźną (1). ◊ [n N raźn(e).] ◊ pl N m pers raźni(e)jszy (1). subst raźni(e)jsz(e) (1). ◊ I f raźn(e)mi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

Znaczenia

1. Dogodny, odpowiedni (1)
- a. O człowieku (1)
- b. [O miejscu]
2. O broni: zdolny, odpowiedni do rażenia, przebijający (2)
3. Wyraźny, jasny (1)
4. [Chętny, sprawny, szybki]

1. Dogodny, odpowiedni; commodus, opportunus Cn (1):

a. O człowieku [komu do czego] (1): Snac mysli [kanclerz] Działynskiemu ktoremus to Kowale spuscic, ale trzeba comparatią przed nim vczynic Działynskich a Gostomskich więc y osoby, Pana Podkomorzego ze mu ci mogą raznieyszy bydz doprzyiazni. ActReg 81.

b. [O miejscu: Doſtánieſz ich [jarząbków] też y plotkámi [lege: płotkami]: to ieſt cżyniąc ie ná trzy łokćie od źiemie tákim ſpoſobem: przytkni laſkę do iákiego krzá/ gdzie by mieyſce ráźne było CygMyśl C3v.

rażny do czego: Habitabilis, das zu bewohnen tchtig iſt. P. godny álbo ráżny do mieſzkánia. Volck 266.

Szereg: »godny albo rażny«: Volck 266 cf rażny do czego.]

2. O broni: zdolny, odpowiedni do rażenia, przebijający (2): Iuhrowie [...] zęby ich [morsów] ktore ſą barzo cięſzkie, ſlą do Moſkwy y cżynią z nich okładziny do miecżow y do ſzabli, aby dla cięſki rękoieſci tim razniejſze były. MiechGlab 61; Aléś ty nie tylko zwykł dármo koniem toczyć/ Albo z kopiią ráźną do piersćieniá ſkoczyć: [...] Nie ieden twóy grot zoſtał w hárdym Moſkwićinie. KochEpit A3.

3. Wyraźny, jasny (1):

Szereg: »raźny a nie pomieszany« (1): Bo ták (miſternie) słowá ráźnemi á nie pomieſzánemi ſentenciámi (lub wyrokámi) zdobiſz/ y záś ſentencie świátłem słow obiaśniaſz/ że nic lepſze^go być niemoże. ModrzBazBud ¶6.

4. [Chętny, sprawny, szybki: gdyż niewiástá, iáko dziw ieden w náturze, á źwiérzę ná czás co na iádowitszé á na wśćiekleyszé, tych tákich chorób [wenerycznych] w sobie nośi wielki początek, ieśli Bogá przed oczymá niémáiąc, o pendenćie [= członku męskim] ráźnym tylko myśli OczkoPrzymiot 330.]

Synonimy: 1. dostateczny, sposobny; 3. jasny.

Cf NIERAŹNY, PRZERAŹLIWY, PRZERAŹNY, PRZERAŻAJĄCY, WYRAŹNY