[zaloguj się]
[pdf]

NAKARMIĆ (125) vb pf

Pierwsze a jasne. ◊ W inf -kå- (17), -ka- (8); -kå- BibRadz, BielKron (3), RejAp, BudNT, CzechRozm, ArtKanc (2), LatHar (2), WujNT, SkarKaz; -ka- OpecŻyw (3), RejWiz, -kå- : -ka- KrowObr (1:1), RejPos (1:1), RejZwierc (1:1), SkarŻyw (1:1). ◊ W pozostałych formach -kå- (96), -ka- (4); -ka- MurzNT; -kå- : -ka- BibRadz (5:1), BudBib (5:1), ReszList (2:1).

Fleksja
inf nakårmić
praet
sg pl
1 m m pers nakårmiliśmy, -eśmy nakårmili
2 m nakårmiłeś, -eś, -ś nakårmił m pers nakårmiliście
3 m nakårmił m pers nakårmili
f nakårmiła m an
plusq
sg
3 m był nakårmił
imperativus
sg
2 nakårm
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy nakårmili, byśmy nakårmili
2 m byś nakårmił m pers
3 m by nakårmił m pers
f by nakårmiła m an
impersonalis
praet było nakårmi(o)no, nakårmi(o)no
participia
part praet act nakarmiwszy

inf nakårmić (25). ◊ fut 1 sg nakårmię (8). ◊ 2 sg nakarmisz (1). ◊ 3 sg nakårmi (10). ◊ 2 pl nakårmicie (2). ◊ 3 pl nakårmią (1). ◊ praet 2 sg m nakårmiłeś, -eś, -ś nakårmił (6). ◊ 3 sg m nakårmił (39). f nakårmiła (2). ◊ 1 pl m pers nakårmiliśmy, -eśmy nakårmili (3). ◊ 2 pl m pers nakårmiliście (2). ◊ 3 pl m pers nakårmili (4). ◊ plusq 3 sg m był nakårmił (2). ◊ imp 2 sg nakårm (2). ◊ con 2 sg m byś nakårmił (1). ◊ 3 sg m by nakårmił (2). f by nakårmiła (2). ◊ 1 pl m pers bychmy nakårmili (3) OpecŻyw, RejZwierz, RejPos, byśmy nakårmili (2) SkarŻyw, WujNT. ◊ impers praet było nakårmi(o)no (2) GórnDworz, WerGośc, nakårmi(o)no (1) LatHar. ◊ part praet act nakarmiwszy (5).

Sł stp notuje, Cn s.v. strachu kogo nakarmić, Linde XVI – XVIII w.

Dać jeść, zaspokoić czyjś głód; comedere facere PolAnt; cibare Vulg [w tym: kogo, co (123)] (125): orzeł pobrał liśiętá/ Y nákarmił ſwe orlętá. BierEz H3, C3; OpecŻyw 29v, 52 [3 r.]; [uroczniki] cżyni [...] iże [dzieci] bez płacżu radi vſipiaią/ toć ieſth rzecż prawdziwa gdi iedno dziecię pirwey nakarmiſz á położiſz ſtem zielem do kolebki. FalZioł I 64a; V dworá ſtać wiele trzebá/ Przemrzeć muśi picia chlebá/ Aż wyęc pánic z groſzem kłuſze/ Nákarmi ſwe miłe duſze BielKom G3; BibRadz 4.Reg 4 arg; Ceſarz Kárzeł [...] ſpráwował wielką wiecżerzą Pańſką/ ná ktorey XII vbogim ſam nogi vmywał/ nákarmił/ y dárował/ z wielkim podziwieniem ludu poſpolitego. BielKron 191; Ná grob vmárłego [Turcy] kłádą ſtráwę [...] mowiąc iż táki ieſt odpuſt źwierzę nákarmić/ ptaká/ iáko y cżłowieká BielKron 261, 40, 111; RejAp 164; HistRzym 12; RejPos 127, 218v; RejZwierc 97, [203]; BudBib Iudic 19/21; Skąd nam ná puſtyni tak wiele chlebá/ żeby ná karmić [!] tłum ták wielki? BudNT Matth 15/33; SkarŻyw 324, 384; Nie iadł ſam nigdy/ áż onych v ſwego ſtołu doſtátecżnie nákármił ReszList 172, 168, 172; WujNT Matth 15/33.

nakarmić czego [= czym] (7): pies mężá onego/ Wezwał też pſá ſąśieckiego: Podzi też do onych gośći/ Nákarmię ćię tłuſtycli kośći. BierEz Iv; BielKom C2; Synowie Izráelſcy płakali mówiąc/ Y ktoż nas nákarmi mięſá? BibRadz Num 11/4, Num 11/18, Mar 8/4; BudBib Is 49/26; MWilkHist G2.

nakarmić czym (28): KromRozm II d3v [2 r.]; Grzebą temu zá vchem cyrográphy długi/ Ano nie máſz k wiecżoru cżym nakarmić ſługi. RejWiz 68v; Pan Chryſtus pięćiorgiem chlebá/ pięć tyſięcy ludzi nákarmił Leop Ioann 6 arg; RejFig Cc, Dd2v; BibRadz Mar 8 arg; RejPos 80, 81, 81v, 82, 312; Będzieli też iáka wyborna piecżenia/ to zwirzchu iáko ſkorupá/ á w pośrzodku mogłby ią iáſtrząbá nákarmić. RejZwierc 59; BudBib Deut 8/3, 16; CzechRozm 29; KochPs 98, 101; SkarŻyw 311, 384; LatHar 536; Skądże tych może kto tu ná puſzczy nákarmić chlebem? WujNT Mar 8/4, 57, 61, 144, 152, 325. Cf »nakarmić potrawami«.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Siáday zá ſtół ieſliś głodźień: Nakarmię ćię czegoś godźień KochPieś 66.

W połączeniach szeregowych [przekład i aluzje do Vulg Matth 25/37] (6): Panie kiedyżeſmy ćię łaknącęm widźieli/ a nakarmili [pavimus te]? Abo pragnącem a napojli? Kiedyſmycię téſz widźieli gościęm a ogarnęli? Abo nagięm a przyodźiali? Kiedyſmycię lepák widźieli niemocnęm abo w więźięniu a przyſzliſmy do ciebie? MurzNT Matth 25/37; KrowObr 117; BibRadz Matth 25/37; Bom łáknął nie nákarmiłeś mię/ prágnąłem nie nápoiłeś mie/ nágim był nie przyodziałeś mie RejPos 163; LatHar +++; WujNT Matth 25/37.

W przeciwstawieniu: »łaknąć ... nakarmić« (4): RejPos 163; BudNT Rom 12/20; ieſli łáknie nieprzyiaćiel twoy/ nákarmi go [ciba illum] WujNT Rom 12/20; Łáknąłem/ nákarmiliśćie mię SkarKaz 4b.

W charakterystycznych połączeniach: cudownie nakarmić, dobrze (2), dostatecznie; nakarmić [kogo] chleba (2), kasze, kości, mięsa (3); nakarmić brata, charta, człowieka, dusze [= ludzi], dziecię (2), jastrząba, lud ([ile] ludu, ludzi)(11), lwy (lewki) (2), łupieżce, mężow (5), orlęta, osły, proroka, psy (psiczkę) (2), ptaka, rzeszą, sługę (2), tłum, tłuszczą, źwierzę; nakarmić chlebem ([jaką ilością] chleba) (17), manną (2), rybami (rybkami, trochą rybek) (5), sową, ścierwem.

Zwroty: »nakarmić łaknącego, zgłodniałego« [szyk zmienny] (2:1): Anyoł [...] Przynioſł go y z gárnuſzki/ nád iáſkinią iego/ Y nákarmił Proroká bárzo zgłodniáłego RejWiz 156; KrowObr 117; [uczynki miłosierne] ſą te/ łaknącego nákarmić: pragnącego nápoić: nágiego przyodźiać: więźniá wykupić: chorego náwiedźić: gośćiá w dom przyiąć: vmárłego do grobu doprowádźić. LatHar +++.

»nakarmić potrawami« (1): nákarmiwſzy dobrymi potráwámi [...] puśćili ią záſię do ſwoich wolno. BielKron 441.

Szeregi: »nakarmić i dać pić« (1): Nakarmię was z mlekiem káſze Y miod dam pić/ z złotey cżáſze. MWilkHist G2.

»nakarmić, (i) napoić« = cibare et potum dare PolAnt, Vulg; cibare et potare, comedere facere et bibere PolAnt (3): BibRadz 2.Par 28/15; Ieſli przeto łáknie nieprzyiaćiel twoy/ nakarmi go/ iesli prágnie/ nápoy go. BudNT Rom 12/20; WujNT Rom 12/20.

»nakarmić albo przyodziać« (1): coż owſzem rozumieſz o tych/ ktorzy nie tylko áby ie nákarmić álbo przyodziać mieli/ ále y tho ich właſne rádziby byli z nich odárli RejAp 164.

Iron [czym] (1): NAświęćże záſię Owſá/ o ſwiętym Szczepanie/ [...] Bychmy Koniki ſłowem Bożym nákarmili RejZwierz 107v.

W przen (15): O ſlodki goſciu duſſny/ [...] gdy v mnie chceſs krotko bytz/ racżyż mię nakarmitz/ bos ty owotz roſkoſſny nad wſſytki ſmacżnoſcij. OpecŻyw 20v; SIemuſzowſki mym zdániem/ iż to cżłowiek godny/ Lecż zda mi ſie ná ſwoy ſtan/ iże ieſzcze głodny. Ale gdyby to dobrze/ ná żyweẃ [!] nakarmił/ Zda mi ſie w káżdym polu/ każdyby ptak łowił. RejZwierz 89v.

nakarmić czym (12): ten ieſt dzień ktorégoſmy dáwno cżekali/ aby nakármił ſlodkoſcią tweé owiecżki. OpecŻyw 167; Y otworzyłem vſtá moie/ á nakarmił mię onemi kxięgámi/ y rzekł do mnie/ Synu cżłowiecży/ żywot thwoy będzie iadł Leop 3/2, Ez 3 arg; BielKron 96; BudBib Eccli 15/3; ArtKanc I16. Cf Zwroty.

W charakterystycznych połączeniach: nakarmić fałeszniki, głupie, lud, owieczki [= wiernych]; nakarmić chlebem zrozumienia (płaczu i żałości) (2), księgami (3), słodkością.

Zwroty: bibl. »nakarmić piołunem« = cibare absinthio Vulg (3): ia ty fáłeſzniki nákarmię piołunem/ á nápoię żółcią RejPos 54v; Leop Ier 9/15; SkarKazSej 706a.

»nakarmić potrawą, pokarmem« [szyk 1:1] (1:1): żaden z nich [apostołów] Páńſkiey ſię powieśći y ſłowom nie ſprzećiwił: ále káżdy vcżćiwie a przyſtoynie duſzę ſwoię/ nową ále koſztowną potrawą nákarmił. LatHar 188, 231.

»żołcią nakarmić« (1): A niebył/ kogoby móy rzewny płácz rozkwilił/ [...] Y owſzem mię źli ludzie żółcią nákarmili/ Y w vprágnięniu octem poili. KochPs 101.

Szeregi: »nakarmić, (a, i) (na)poić« (3): Aby przyſzli proſtacy/ [mądrość] ſwoy ſtoł przypráwiłá/ By głupie nákarmiłá/ winá nápoiłá BielKom B6; RejPos 54v; KochPs 101.

»nakarmić a dać pić (a. ku piciu, a. napoj)« (3): Oto ja nákarmię ten lud piołunem/ a dam im pić wodę żołći [ego cibabo populum istum absinthio, et potum dabo eis aquam fellis]. Leop Ier 9/15; Ten go nákarmi chlebem zrozumienia/ a da mu ku pićiu wodę mądrośći [Cibabit ittum pane intellectus et aqua sapientiae potabit eum]. BudBib Eccli 15/3; SkarKazSej 706a.

»nakarmić, napawać« (1): Nákarmiłeś nas chlebem płácżu y żałośći/ nápawaſz nas łzámi zamutku y wielkiey ćięſzkośći ArtKanc 116.

»nakarmić a nasycić« (1): Nákarmił nas przenaywybornieyſzym pokármem: á wywiedźionym z opoki duchownym miodem doſkonále náſyćił nas LatHar 231.

Przen (20):
a) O Komunii świętej [czym] (7):
Zwroty: »nakarmić barankiem« [szyk zmienny] (2): KrowObr 191; nákarmiwſzy nas tym niewinnym báránkiem/ á tym ſwiętym ciáłem ſwoim/ [...] záchowywa nas od káżdey pomſty á vpadku náſzego RejPos 103.

»(naświętszym) ciałem (i krwią) nakarmić« [szyk zmienny] (3): OpecŻyw 90v; ArtKanc P7; Ten ieſt báránkiem/ ktory [...] krwią ſwoią was oczyśći/ y ćiáłem ſwoim nákarmi. SkarKaz 515b.

»drogą potrawą nakarmić« (1): A iż mi każeſz pożywáć ćiáłá twego/ á w dom moy vbogi idźieſz/ ábyś mię ták drogą potráwą nákarmił: chędożę iuż domek ſercá mego iáko mogę SkarKaz 160b.

»Sakramentem wielkonocnym nakarmić« (1): z twey dobroći/ [Panie] tym day zgodę/ ktoreś Sákrámentem Wielkonocnym nákarmił. SkarKazSej 672b.

Szereg: »nakarmić i napoić« (2): KrowObr 191; Iam ieſt paſterz [...] iedno chćieyćie ſłucháć mego głoſu/ chcę ia was nákarmić/ ćiáłem y właſną krwią Iwą nápoić. ArtKanc P7.
b) Zaspokoić wszelkie potrzeby (3): iako téż onij zaſię poglądaią na milégo Iezuſa [...] dziękuiątz miłemu bogu/ ijż ie rácżył nie tylko wedle ciała/ ale ji wedle duſſe nakarmitz. OpecŻyw 53; SkarŻyw 384.

nakarmić czym (1): żeby dwie potráwie od was mieli/ [...] gdy y ćiáło chlebęm/ y duſzę náuką nákarmićie. SkarŻyw 589.

c) Napełnić [czym] (1): Trzy razy ten ſz śliwy/ kto płonnymi ſnopy Cżcżą ſtodołę nakarmił RybGęśli B4.
d) Zwroty (9):
»nakarmić boju« [szyk 1:1] (2): KochPs 99; Ten Pruſką źiemię pośiadł/ á Krzyżaki boiu Ták nákarmił/ że prośić muśieli pokoiu KochFrag 43.

»[kogo] boleści [czym] nakarmić« (1): Co [...] vcżynił Páweł S. [...] żeby go [św. Antoniego] boleśći ſwym konánim nie nákarmił. SkarŻyw 52.

»swoje łakomstwo nakarmić« = zaspokoić swoją chciwość (1): łakomi ktorzy ná kreẃ y pot poddánych pátrzą: [...] nie mogą ſię y pánom iśćić/ y ſwoiego łákomſtwá nákarmić SkarKaz 610a.

»strachu, strachem (dobrze) nakarmić« [szyk zmienny] (5): Skotnicki mimo ſtrách/ ktorym go dobrze było nákarmiono/ ieſzcże ſie długo wſthydzić mnſiał GórnDworz S8 [idem WerGośc], S6; KochPs 158; WerGośc 250; Ten to ieſt dźień/ w ktory [...] śmierć vmorzono/ nieprzyiaćiele Páná náſzego/ y ſtroże grobu iego/ ſtráchu nákarmiono LatHar 358.

a. Dać ssać (1): poydę po mátkę aby ie [dzieciątko] nákarmiłá BielKron 28.
b. Postarać się o to, by ktoś miał co jeść; dostarczyć pokarmu (14):
W przen (1): Boiowiſko y práſá nie nákármi iych [non pascet eos] BudBib Os 9/2.
α. O Bogu (13): Wmiathay na pana praczą twoię/ á on ciebie nakarmi/ á nie da nigdy zaſmęczenia ſprawiedliwemu. TarDuch A5v; chwałá tobie Krolu/ żeś nas nákarmić y vweſelić racżył. LatHar 59.

nakarmić czym (6): LubPs S5; RejPos 184; ArtKanc T11; Dał gránicy twey pokoy/ y tłuſtośćią zboża (to ieſt okwitośćią wſzytkiego nákarmił ćię.) SkarKazSej 666b. Cf »nakarmić wszem dobrem«.

W połączeniach szeregowych (2): wiedz pewnie iż on ciebye miłośćiwie náſyćić/ nákarmić/ á opátrzyć będzye racżył/ łáſką á miłoſierdzyem ſwoim RejPos 184; ArtKanc T11.

W charakterystycznych połączeniach: miłościwie nakarmić, obficie (2); [kogo] dary nakarmić, dostatkiem [czego], okwitością wszystkiego.

Zwroty: »nakarmić wszem (a, wielkim) dobrem« (2): Lacżné nakármił wſſem dobrym/ a bogate opuſcil prożné. OpecŻyw 11v; WrobŻołt 106/9.

»łaczne (a. duszę łacznącą) nakarmić« = satiare bonis Vulg (2): OpecŻyw 11v; Quia satiavit animam inanem: et anima esurientem satiavit bonis. Boć on naſićił duſzę prożną á duſzę łacżnącżą nakarmił dobrem wielkim. WróbŻołt 106/9.

»nakarmić do sytości« (1): Tu ia obfitość zrodzę wſzelákiéy żywnośći/ Y nákarmię vbogié práwie do ſytośći. KochPs 196.

»nakarmić głodem utrapione« (1): nákarmił obfićie głodem vtrápioné/ Y dźwignął wſzytkim vpoślédzoné. KochPs 164.

Szeregi: »nakarmić i napoić« (1): Bądź chwałá pánie tobie/ zá te dáry twoie/. Żeś nákarmił, y nápoił/ nas ſtworzenie ſwoie ArtKanc T12.

»nakarmić, (i) nasycić« = satiare et satiare Vulg (4): WróbŻołt 106/9; Tyć Pan doſtátkiem zboża ſobye nákarmił obficie/ S twárdey opoki miodem náſycieł ie známienicie LubPs S5; CzechRozm 115v [2 r.].

Synonimy: napaść, nasycić.

Formacje wspołrdzenne cf KARMIĆ.

Cf 1. NAKARMIENIE, NAKARMIONY

KCh