[zaloguj się]
[pdf]

NAMNOŻYĆ (26) vb pf

a jasne; o prawdopodobnie jasne (tak w mnożyć).

Fleksja
inf namnożyć
praet
sg pl
1 m m pers namnożyli
f -m namnożyła m an
n subst namnożyły
2 m -ś, -eś namnożył, namnożyłeś m pers
3 m namnożył m pers
f namnożyła m an
n namnożyło subst
conditionalis
sg
2 f namnożyłabyś
3 n by namnożyło

inf namnożyć (1). ◊ fut 3 sg namnoży (1). ◊ 3 pl namnożą (1). ◊ praet 1 sg f -m namnożyła (1). ◊ 2 sg m -ś, -eś namnożył, namnożyłeś (3). ◊ 3 sg m namnożył (6). f namnożyła (1). n namnożyło (2). ◊ 1 pl m pers namnożyli (5). subst namnożyły (2). ◊ con 2 sg f namnożyłabyś (1). ◊ 3 sg n by namnożyło (1). ◊ part praet act namnożywszy (1).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Sprawić, że czegoś będzie więcej; powiększyć ilość czegoś, rozmnożyć (z subiektywnym odczuciem wielości); multiplicare PolAnt [czego (zwykle pl) a. wiele czego (22), kogo (pl) a. wiele kogo (3)] (25): KromRozm I D4v; jakich przywilejow namnożyli w Rzeczypospolitej prawom naszym przeciwnych, co barzo złym Rzeczypospolitej być nazywamy Diar 74; KuczbKat a2; RejZwierc 146v; iákich mow zgorſzliwych doſyć tych cżáſow nie ſpokoyne diſputácye námnożyły. WujJudConf 175v; Rozmnożyłeś narod/ nie námnożyłeś weſela BudBib Is 9/3; Bo námnożył Efraim ołtarzów ku grzeſzeniu/ były v niego ołtarze ku grzeſzeniu. BudBib Os 8/11; Bo zápomniał Izrael ſtworzyćielá ſwego/ á nábudował dworow/ Iehudá też námnożył miaſt obronnych BudBib Os 8/14, Os 10/1; HistHel B4v; BudNT przedm b5; Ach tá Winnicá potym ćiernia námnożyłá/ á od oney hoyney płodnośći bárzo odſtąpiłá ArtKanc 116; prżewłoká ſpráwiedliwośći/ prżenieśienie Sądów ná Seym/ á Seymowánie áż we dwie lećie/ ták wiele kozakow/ y ták możnych námnożyło GórnRozm H3v; Iáko y owo/ kiedy w ákćie nie dołożą Tego ſłowká PROXIMA, ſto błędów námnożą. KlonWor 80.

namnożyć komu (7): A boday ſie gdzyekolwiek/ rodziło to zyele/ Coby nam tákich ludzi/ námnożyło wiele. RejZwierz 63; Trzy przednieyſze rzecży widzę/ ktore nam tych błędów námnożyły BudNT przedm b4. Cf »sobie namnożyć«.

namnożyć czym [= przez co, za sprawą czego] (1): ſwoim głupſtwem ták wiele ſzkodliwych błędów námnożyli/ że ie trudno y wylicżyć. BudNT przedm b5.

W charakterystycznych połączeniach: namnożyć błędow (4), mow zgorzkliwych, przywilejów, rozpustności, swej wolej, trudności, wesela.

Zwroty: »chleba hojnie namnożyć« = spowodować urodzaj (1): [mówi lato:] Możećieć mię mátką zwáć/ bomći was żywiłá/ Y chlebá ná wiele dni hoyniem námnożyłá. RybGęśli B4.

»sobie namnożyć« [szyk zmienny] (5): LubPs Qv; RejPos 64; Przechodziſz ſie záſię do ſadkow ſwoich/ do rybnicżkow twoich ktorycheś ſobie námnożył zá możnieyſzych lath ſwoich RejZwierc 172v, 165; BudBib Ier 2/22.

Przen: W aluzjach do przypowieści ewangelicznej o kąkolu [Vulg Matth 13/25–30] [wiele czego] (2): A rozumie też temu [czart]/ iż tym kąkolem/ tho ieſth złośćiwym á niewiernym narodem ludzkim/ im go nawięczey námnoży/ tym nalepiey może oſádzić ciemne kroleſtwo ſwoie RejPos 52v.
Zwrot: »namnożyć sobie« (1): A ták ten cżárt á ten ſprzećiwnik káżdego narodu cnotliwego/ námnożywſzy ſobie tego kąkolu ſwego/ ſthára ſie vſtáwicżnie/ áby záwżdy zágłuſzał á zátłumiał to wdzięcżne naſienie Páńſkie/ to ieſt cnotliwy/ pobożny/ a wierny naród ludzki RejPos 52v.
2. Zaludnić wiele miejsc (z subiektywnym odczuciem wielości) [co kim] (1): Z tychże też Dodoneow obywátele Rodum Inſułę opánowáli/ y wiele Portow y Krain w Aziey/ w Europie/ y we Włoſzech/ [...] oſiedli/ y narodámi Greckimi námnożyli. StryjKron 15.

Synonim: 1. naląc.

Formacje współrdzenne cf MNOŻYĆ.

Cf NAMNOŻENIE

TK