[zaloguj się]

MĘŻOBOJCA (309) sb m i f

m (308), f (1) [w znacz. a.].

Pierwsze o jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie); -bój- (59), -boj- (16); -boj- OpecŻyw; -bój- : -boj- Mącz (3 : 11), KochPs (1 : 1), ZawJeft (1 : 1), SarnStat (52 : 2); a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N mężobójca mężobójce, mężobójcy, mężobójcowie
G mężobójce mężobójców, mężobójec, mężobójc, mężobójcy
D mężobójcy mężobójcóm, mężobójcåm
A mężobójcę mężobójce
I mężobójcą mężobójcy, mężobójcami
L mężobójcy mężobójcach

sg N mężobójca (101).G mężobójce (35).D mężobójcy (8).A mężobójcę (29) [w tym: -e (1)].I mężobójcą (25).L mężobójcy (4).pl N mężobójce (26), mężobójcy (7), mężobójcowie (1) StryjKron; -y SkarŻyw; -e : -y BielKom (1 : 1), BibRadz (1 : 1), ModrzBaz (4 : 1), WujNT (1 : 1), SarnStat (3 : 2).G mężobójców (9), mężobójec (3), mężobójc (1), mężobójcy (1); mężobójec Leop (2); -ów : mężobójec : mężobójc : -y ModrzBaz (3 : 1 : – : –), SarnStat (1 : – : 1 : 1); ~ -ów (1), -(o)w (8).D mężobójcóm (10) KrowObr, BielKron, Mącz, BudNT, CzechRozm, WujNT (2), SarnStat (3), mężobójcåm (8) BibRadz (2), ModrzBaz (6); -óm (4), -(o)m (6).A mężobójce (29).I mężobójcy (2) SkarŻyw, SarnStat, mężobójcami (1) Leop.L mężobójcach (9); -ach (8), -åch (1) RejPosWstaw.

stp, Cn notuje, Linde XVIXVII w.

Zabójca, morderca; homicida Mącz, Calag, Cn; interfector, percussor, sicarius Mącz, Cn; plenus sanguinis Mącz; occisor Calag; interemptor, necator hominum, patrator necis, thrax Cn (309): GlabGad N4; A gdzieby tęn tez męzoboicza zabiwſſy vmarl przedtem czaſſem nizliby bel kv prawv pocziągnion tedy dzieczi y yni potomkovie onego męzoboicze vchodzą telko ſiedzenia vieze ComCrac 16, 16 [2 r.], 16v [2 r.]; HistAl G4v, G5 [2 r.]; KromRozm I C3v, D2; Wſzákże też támże opiſána ieſt náuká Sędźiemu/ gdyby tego mężoboycy życzył/ áby był wolen/ iáko ſye ma záchowáć GroicPorz c4v; przyiaćiel nabliſzſzy [...] czlowieká zámordowánego/ obżáłowawſzy Mężoboycę przes ſwego Prokuratorá/ o zámordowánie przyiaćielá ſwego/ będźie żądał naprzod/ áby mu ſługá z Vrzędu był przydan/ ku przywołániu Mężoboyce GroicPorz n-nv, c4v, n [3 r.], nv [4 r.], n2, n3 (33); KrowObr 7, 8, 38; Iáko ſie ſtháło Nierządnicą ono miáſto wierne/ pełne ſądu? Spráwiedliwość w nim obywáłá/ á teraz mężoboyce. Leop Is 1/21; wywiodłeś ná puſzcżą cżterzy tyſiące mężow mężoboiec? Leop Act 21/38, Prov 28/24, Act 28/4, 1.Ioann 3/15 [2 r.]; Aby ſię okazał ſtraſzliwy ſąd Boży przeciw męzoboycam. BibRadz I 3b marg; Mężoboycy ktorzy z vmysłu mordu ſie dopuſzczáią/ śmierćią karáni być máią. BibRadz Deut 19 arg, Deut 4/42, 19 arg, 2.Reg 6/32, 2.Mach 4/38, Act 28/4; Roſkazał im też Pan Bog/ gdy przydzyecie do zyemie Chánáneyſkiey/ záchowaycie ſześć miaſt dla záchowánia pokoiá/ tym ktorzy ſie w przygodzye do nich vcieką [...]/ á to práwo będzye mężoboycom ktorzy ſie do tych miaſt vcieką. BielKron 43v, 43v marg, 172 marg, 300v, 326 [2 r.], 352v [2 r.], Kkkk4v; Mącz 29d, 71a, 115c, 157b, 339c, 471b; HistRzym 71, 85v [2 r.], 86, 86v [2 r.]; RejPos 50v, 238; BiałKat 61; BielSat N4v; KuczbKat 315 [4 r.]; WujJud 217v; BudBib 2.Mach 9/28; CzechRozm 232, 239; ModrzBaz 5v, 6v, [16], 27v [6 r.], 28 [3 r.] (42); Calag 481a; KochPs 82, 203; SkarŻyw 90, 113, 121, 263 [3 r.], 271 (10); Vſtáwił też Pan Bog ná ten czás práwo/ áby Mężoboycowie byli tąż ſmiercią zábijáni/ iáko oni inſzych zábijáli StryjKron 6, 6 marg; CzechEp 17, 173; GórnRozm A3v, B4, Cv [2 r.], C4v [2 r.], Dv (12); ZawJeft 32; LatHar 317, 542; WujNT 112 marg, Act 3/14, 28 arg, 4, s. 790, 1.Ioann 3/15 [2 r.], Aaaaaa; A Stároſtowie [...]/ ieſli nam tákowych mężobóyców w czás nie odnioſą/ od nas winą nieodpuſczoną będą karáni: to ieſt/ będą muśieli [...] zápłáćić nam ſto grzywien pieniędzy/ tylekroć ile przed ſześćią mieśięcy nam tákowych mężobóycy nie oznaymią SarnStat 606; SKázuiemy téż [...] ze wſzyſtkimi mężobóycy tákowémi/ iáko przerzeczono ieſt/ obyczáiem przerzeczonym poſtąpić y káráć SarnStat 607; zá rádą Senatorów Koronnych/ y Poſłów źiemſkich/ Státut o oſkárżeniu mężobóyc/ znowu wźiąć y odnowić vmyśliliſmy SarnStat 608, 150, 497, 498, 499 żp, 603 (52); SkarKaz 314b [3 r.], 315a [6 r.], b [2 r.]; VotSzl Ev; SkarKazSej 704a marg.

mężobojca nad kim (1): Parenticida, Męzobóycá nád o[y]cem álbo mátką ſwoyą. Mącz 278c.

mężobojca czyj [w tym: G sb i pron (13), pron poss (2)] (15): KrowObr 29v; Y pozábijáli te/ ktorzy opowiadáli o przyśćiu ſpráwiedliwego: Ktoregoſćie wy teraſz zdraycámi y mężoboycámi byli Leop Act 7/52; BielKron 203v; Fratricida, Mężoboycá brátá ſwego. Mącz 136a, 71a, 211a, 403b; RejPos 22v; SkarŻyw 80, 385, 576 marg; ReszPrz 97; ZawJeft 43; SarnStat 610, 934.

W połączeniach szeregowych (31): OpecŻyw 124; GlabGad Pv; LibLeg 6/156; SeklWyzn d2v; BielKom D2v [2 r.]; GroicPorz h; KrowObr C3, 227v, 242v; Leop 1. Tim 1/9, 1.Petr 4/15, Apoc 22/15; BibRadz 1.Tim 1/9, Apoc 22/15; RejPos 166v; Gdyż ſie tu nie mowi o ſyniech krzywoprzyſięſcach/ bluźnirzoch/ cudzołożnikach/ drapieſcach/ mężoboycach/ y inemi głownemi wyſtępki ſ[plu]gáwionych RejPosWstaw [413]v; BudNT 1.Tim 1/9; CzechRozm 7v, 220; ModrzBaz 20v, 77; SkarŻyw 121, 268, 310; BielRozm 9; WujNT 1.Tim 1/9, 1.Petr 4/15, Apoc 21/8, 22/15; SkarKazSej 704a.

W charakterystycznych połączeniach: mężobojca głowny, jawny, karany (3), nieosiadły, obrzydły, oskarżony, za pieniądze, pokonany (2), pozwany (6), prostego stanu, przeklęty, przygodny (z przygody) (6), przywołany (powołany) (2), ułapiony, występny, zabijający (2), zabity, zamkniony, zbiegły (3), zdradliwy, złośliwy, zuchwały; (nie)(s)karanie mężobojce (6), oskarżenie, pozywanie, przywołanie (powołanie) (7), wymienienie, zabicie, zamordowanie; artykuł przeciw(ko) mężobojcam, męka, pozew, prawo, sąd, statut (2); karanie (kaźń) na mężobojce (2), pomsta, prawo (7), protestacyja, wina; pomsta nad mężobojcy; artykuł o mężobojcach (2), dekret, księga (2), prawo, wiadomość; mężobojcę(-e) darować, gonić (2), (s)karać (5), naznaczyć, obżałować, odnieść, oznajmić, pojmać, do pokuty przywodzić, pościnać, pozwać (4), przywołać, szukać, święcić, do tarasu sadzać, (po)tracić (3), uznać, wiedzieć, zabi(ja)ć (5); mężobojcy pomagać, przepuścić; na mężobojcę przypowiadać, żałować (się) (2); pomścić się nad mężobojcą.

Szereg: »morderz, (i) mężobojca« (3): exercere quaestionem in siccarios [!], Oſádźić práwo ná morderze y mężoboyce. Mącz 336b, 304c, 391b.
W przen [czego] (1): Tu ſłyſzyſz co ten mądry/ á w rzeczypoſpolitéy ſwéy godny człowiek o téy ſkáźie obyczáiów trzyma/ że ludźi wyſtępné/ á roſpuſtné/ mężobóyce práwie rzeczypoſpolitéy zowie. KochWr 27.
Przen: O diable (16): Tu ſlyſzyſz/ iáko Pan Kryſtus/ o Dijable kłamcy/ y mężoboycy mowi KrowObr 52v, 52v [3 r.], 95; WujJud 5, 62v; CzechRozm 239v, 242v; ModrzBaz 30v; CzechEp 423; WujNT Ioann 8/44, s. 342, Yyyyy2v, Aaaaaa.

mężobojca czyj (1): nie ták rozumiey/ żeby Dyabeł zpocżątku zły był od Bogá ſtworzony/ [...] ále ſie sſtał mężoboycą wſzyſtkiego rodzáiu ludzkiego/ ktory zdrádą ſwą zátráćił. WujJud 63.

a. Zabójczyni, morderczyni; interfectrix Cn (1): Orejstes matkę zábił: Bo też oná Oycá Zabiłá mu z Gámratem ſroga mężoboycá. KlonWor 65.

Synonimy: głownik, morderca, morderz, zabijacz, zabijak.

MM