Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MIESIĘCNY

Następne hasło: MIESIĘCZNY »

MIESIĘCZNIK (10) sb m

miesięcznik (6), miesiącznik (1), miesiącnik a. miesiącznik (2), miesięcnik a. miesięcznik a. miesiącnik a. miesiącznik (1) BartBydg; miesięcznik Mymer¹, FalZioł (3), GroicPorz, SienLek; -ącnik a. -ącznik Murm; miesiącznik: -ącnik a. -ącznik WujNT (1:1).

e prawdopodobnie jasne (tak w miesiąc).

Fleksja

	sg	pl
N	miesięcznik
D		miesięcznik(o)m
A	miesięczniki
I	miesięczniki(e)m

sg N miesięcznik (6). ◊ I miesięczniki(e)m (1). ◊ pl D miesięcznik(o)m (2). ◊ A miesięczniki (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.; poza tym XVII(z Cn) i XVIII w. w innych znaczeniach.

Znaczenia

1. Cierpiący na pewien rodzaj padaczki, która według dawnych przekonań nasilała się przy odmianach księżyca (8)
2. Prawdopodobnie skrzep pomenstruacyjny (1)
3. bot. Calendula officinalis L. (Rost), nagietek lekarski; roślina z rodziny złożonych (Compositae); popularny jako roślina ozdobna; kwiaty używane jako przyprawa kuchenna i barwnik spożywczy, liście dawniej jadane jako jarzyna; również roślina lecznicza (1)
4. [bot. Prawdopodobnie Lunaria L., miesięcznica; roślina z rodziny krzyżowych (Cruciferae)]

1. Cierpiący na pewien rodzaj padaczki, która według dawnych przekonań nasilała się przy odmianach księżyca; lunaticus Murm, Mymer¹ BartBydg, Vulg, Cn; a luna affectus a.percitus a. percussus, noctambulus Cn (8): Lunaticus. Eyner der do monſichtig iſt. Lunátik álbo myeſyącnyk. Murm 75; Mymer¹ 39; BartBydg 84; y przynośili mu wſzytkie ktorzy ſię źle mieli/ á byli zięći rozmáitemi chorobámi y dręczenim; y opętáne/ y lunátyki (marg) mieśiączniki. [...] (‒) WujNT Matth 4/24, s. 70 marg.

W połączeniu szeregowym (1): Z przyrodzenia Sędźiem niebywa/ ktory ieſt ſzalony/ ná rozumie zeſzły/ Mieſyęcznik/ niemy/ ſlepy/ głuchy/ y ktoryby niedoſzedł dwudźieſtego y iednego Roku. GroicPorz b2v.

Szeregi: »miesięcznik i też opętany« (1): [adamas] Swari y zwady zwiciężyć cżyni, mieſiecżnikom y też opętanym ludziom ieſt pożytecżny FalZioł IV 46c.

»szalony i miesięcznik« (1): Cżyrwony [celidonius] kto gi przy ſobie będzie w cżyſtey chuſtcze lnianey przy ſobie noſił/ ſzalonym y mieſięcżnikom ieſt pożythecżen FalZioł IV 50b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

2. Prawdopodobnie skrzep pomenstruacyjny (1): Czymkolwiek martwy rodzay wywabić możeſz/ tymże też y żarnow wywabiſz (marg) Zárnow álbo mieśięcznik. (‒) SienLek 115.

3. bot. Calendula officinalis L. (Rost), nagietek lekarski; roślina z rodziny złożonych (Compositae); popularny jako roślina ozdobna; kwiaty używane jako przyprawa kuchenna i barwnik spożywczy, liście dawniej jadane jako jarzyna; również roślina lecznicza (1): To ziele mieſięcżnik/ zda mi ſie że tho ieſt ktore poſpolicie zową nogietek. FalZioł I 71c.

4. [bot. Prawdopodobnie Lunaria L., miesięcznica; roślina z rodziny krzyżowych (Cruciferae): LVNARIA MINOR, Paronochia, Zapártnicá, Miesiącznik. UrzędowHerb 180 (Linde).]

Synonimy: 1. lunatyk; 2. żarnow; 3. nogietek; 4. zapartnica.

Cf MIESIĄCZEK