Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [MNOŻCA]

Następne hasło: [MNOŻLIWY] »

MNOŻENIE (28) sb n

-e- (27), -ę- (1).

o oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja

	sg
N	mnożenié
G	mnożeniå
D	mnożeniu
A	mnożeni(e)
L	mnożeniu

sg N mnożenié (9); -é (3), -(e) (6). ◊ G mnożeniå (12). ◊ D mnożeniu (1). ◊ A mnożeni(e) (1). ◊ L mnożeniu (5).

Sł stp (aneks) notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w. s. v. mnożyć.

Znaczenia

1. Powiększanie ilości lub rozmiarów czego (19)
- a. Rozmnażanie, pomnażanie (5)
2. Rozmnażanie się, tworzenie się, powstawanie (3)
3. mat. Dodawanie do siebie jednej liczby tyle razy, ile jest jedności w drugiej (6)

1. Powiększanie ilości lub rozmiarów czego [w tym: czego (16)] (19): ktoraż to dwoicza pocżątek wſzelkiego mnożenia ieſt wezwana KłosAlg A2; Mącz 483b; O mnożeniu krwie/ gdy iey nie sſtáie: Iáko téż zbytnią niſzczyć SienLek 144v, 16, 46v marg, 87 żp, 87 marg, 145 żp; Suppuro – wropę ſie obracząm. Suppuratio, generatio puris – Ropi mnozenię. Calep [1035]b.

W przeciwstawieniu: »mnożenie ... niszczenie« (2): Krwie dobréy mnożenié/ á złéy niſzczenié SienLek S2v, 144.

Szeregi: »gubienie i mnożenie« (1): Włós ná głowie y indźie gubienié y mnożenié także y chędożenié SienLek T2.

»mnożenie albo rościenie« (1): ábowiem ich [młodzieniaszków] wilgotnośći bywayą poruſzáne dlá mnożenia álbo rośćienia ćiała KwiatKsiąż C3v.

»mnożenie i skażenie« (1): vcżynił do nich długą rzecż około Rzecżypoſpolitey mnożenia y ſkáżenia BielKron 107v.

a. Rozmnażanie, pomnażanie (5): áby/ iáko ſtádu koń/ ták bydłu/ owcom/ świniom/ ptáſtwu/ y dobytkowi wſzelkiemu/ rzędni ſámcy byli do mnożenia. GostGosp 16.

mnożenie czego (3): O Nárybiéniu/ y o Mnożeniu Ryb w Stáwiéch Strum O2v; KochDz 106; GostGosp 100.

Wyrażenie: »swego mnożenia« = własnego chowu (1): Abowiém kiedy tego będźieſz pilnował/ ſwoié Piąthniki ſwégo mnożenia miéć będźieſz Strum P2v.

2. Rozmnażanie się, tworzenie się, powstawanie (3): Wſzi mnożenia niedopuſzcża. FalZioł IV 16c; BielŻyw 50; na tychże drzewach y wroble będą gniezdzić. [Ps 103/17] Czuſz ku mnożeniu ſwemu. WróbŻołt hh8v.

3. mat. Dodawanie do siebie jednej liczby tyle razy, ile jest jedności w drugiej (6): Przez mnożenie cżyń złote na gρ á gρ na d’ KłosAlg E; Potim mnoż mianowacże dwa przez ſię od prawey ręki/ á czo przydzie z takiego mnożenia/ to mnoż przez licżnika pirwſzego terminu KłosAlg F3v, D4 [2 r.], E3, E4.

Synonim: 1. 1.rościenie.

Cf MNOŻYĆ, MNOŻYĆ SIĘ