[zaloguj się]
[pdf]

NAZNACZAĆ (61) vb impf

Wszystkie a jasne (w tym w pierwszym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf naznaczać
indicativus
praes
sg pl
1 naznaczåm naznaczåmy
3 naznaczå naznaczają
praet
sg pl
1 m -m naznaczał m pers
2 m -ś naznaczåł m pers
3 m naznaczåł m pers naznaczali
fut
pl
1 m pers będziemy naznaczać, będziem naznaczać
3 m pers będą naznaczać
impersonalis
praet naznaczåno
participia
part praes act naznaczając

inf naznaczać (6). ◊ praes 1 sg naznaczåm (10). ◊ 3 sg naznaczå (8). ◊ 1 pl naznaczåmy (20). ◊ 3 pl naznaczają (3). ◊ praet 1 sg m -m naznaczał (1). ◊ 2 sg m -ś naznaczåł (1). ◊ 3 sg m naznaczåł (1). ◊ 3 pl m pers naznaczali (1). ◊ fut 1 pl m pers będziemy naznaczać (2), będziem naznaczać (1) SarnStat (2:1). ◊ 3 pl m pers będą naznaczać (1). ◊ impers praet naznaczåno (1). ◊ part praes act naznaczając (5).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. s.v. naznaczyć; poza tym w objaśnieniu s.v. naznaczyciel.

1. Wyróżniać coś znakiem lub napisem; assignare Cn (3):

naznaczać co (1): 18. Náznácza mieſce. [Cf: Y wſtał Iakob ráno/ á wziąwſzy kámień [...] poſtháwił go ná pamiątkę Gen 28/18] BibRadz Gen 28 arg.

Przen: O wyróżnianiu przez Boga poprzez sakramenty [co przez kogo czym] (1):
Zwrot: »naznaczać znakiem« (l): Trzyma Kośćioł S. Powſzechny/ że ná trzech Sákrámenćiech/ to ieſt/ ná Krzćie/ ná Birzmowániu/ ná Kápłáńſkim święceniu/ Pan Bog przez Ducha ś. náznácża y piecżętuie duſze naſze nieiákiem znákiem ktory chárákterem álbo piątnem zową WujJud 165.
Szereg: »naznaczać i pieczętować« (1): WujJud 165 cf Zwrot.
a. Przekreślać na krzyż (1): Cancello, Kratki czynię/ Też wyskrobuyę/ wymázuyę/ naznáczam. Mącz 33a.
2. Mając władzę lub autorytet ustalać, postanawiać; wybierać do jakiegoś celu; przeznaczać; assignare Modrz, JanStat, Cn; destinare Calep, Cn; designare JanStat, Cn; condicere Calep; attribuere, constituere, definire, describere, determinare, irrogare, notare, praestituere, prodere, prodicere, signare Cn (44): Destino ‒ Stanawiąm, narzadząm, naznacząm. Calep 313a; SarnStat 730.

naznaczać co (31): ActReg 44; Bo Kośćioł Boży [...] ſpoſob dźieśięćin nowozakonnych náznácża. LatHar 127, 286; y tákimże porządkiem/ Séymiki mocą ninieyſzégo Seymu náznáczamy. SarnStat 867, 516, 590, 635, 887, 1154. Cf naznaczać co komu; co na co; co czym; Zwroty.

naznaczać co komu (7): obieráli miedzy ſobą iednego/ ktorego mędrſzym y potężnieyſzym być rozumieli/ [...] któremu też dla tego więtſzą cżęść pol náznácżáli. ModrzBaz 47v; SkarŻyw 121; NiemObr 57, 58; ActReg 41; SarnStat 36, 1258.

naznaczać co na co (4): Mleyſce Séymóm Wálnym Koronnym w Polſcze iáko ie ſkłádáć mamy: ták iuż Wárſzáwę ná to náznáczamy. SarnStat 28; A reſtę [...] ná wykupno dóbr w piąći kroć ſtá tyśięcy złotych záwiedźionych náznáczamy SarnStat 417, 367, 1027.

naznaczać co czym (1): Iármárki poſpolité [...] ktoré piérwéy zwykły w Niemcách ná Sląſku bywáć/ vmyśliliſmy náznáczyć y vſtáwić: y iuż náznáczamy tym ninieyſzym liſtem. SarnStat 1227.

W połączeniu z określeniem terminu (7): Te dobra nizey napisanem ad Fiscum Mag. Duc. Lith. perpetuis temporibus naznaczamy. ActReg 44; zá ieden śmiertelny grzech ćieleſny śiedm lat pokuty náznácżano LatHar 286; SarnStat 554, 559, 731, 803, 1154.

W charakterystycznych połączeniach: część [czego] naznaczać (2), dobra, krainy, [ile] lat, solarium, sejmiki, sposob, winy, [ile] złotych (2); ku sądzeniu naznaczać; naznaczać na wykupno; składowi naznaczać.

Zwroty: »czas [czego a. do czego] naznaczać« = praestituere tempus JanStat, Cn; constituere a. destinare a. determinare tempus Cn [szyk zmienny] (6): A iżby ſie temu wſzyſtkiému Exequucia dźiałá/ tedy iuż teraz czás náznáczamy/ że ſie począć ma po wſzyſtkiéy koronie od bliſko przyſzłégo święta świętégo Micháłá. SarnStat 280, 803, 852 [2 r.], 866; Y był ieſzcze w zakonie przyrodzonym zwyczay/ dni pewne y czáſy po vmárłych do płákánia ábo żałoby náznáczáć. SkarKaz 385a.

»naznaczać dźień« = attribuere a. definire a. dicere a. praefinire a. prodere a. prodicere diem Cn [szyk zmienny] (3): záſię náznacza dźień [terminat diem] niektory: Dźiśia WujNT Hebr 4/7; SarnStat 852; SkarKaz 385a.

»miejsce naznaczać« = attribuere a. constituere a. definie a. designare a. notare a. statuere locum Cn (2): SkarŻyw 244; BIſkupowi Wendeńſkiému teraznieyſzému [...] mieyſce w Rádźie wedle X. Biſkupá Kámienieckiégo náznáczamy. SarnStat 36.

»rok(i) naznaczać« = terminum (a. terminos) assignare JanStat (4): áby nápotym [sędziowie] w którychkolwiek ſpráwách wielkich/ by téż y dźiedźicznych/ nie mogli dáley od trzech niedźiél Roków náznáczáć. SarnStat 554, 559, 731, 1258.

Szereg: »(nie) dawać, (i) naznaczać (ani zlecać)« (2): Dla tego ninieyſzym piſániém obiecuiemy żadnému tákowych win ná poddánych náſzych nie dáwáć/ náznáczáć/ áni zlécáć [dare, assignare et deputare JanPrzyw 10] SarnStat 887, 1154.
W przen (1): Gdy káżdemu Biſkupowi/ [biskup rzymski] pewne ſtadko náznácża/ ktore páść y rządźić ma NiemObr 57.
a. Mianować, powoływać na urząd, stanowisko; deputare, designare JanStat (10):

naznaczać kogo (5): A Kommiſsarze ku rozgrániczeniu Wołyniá/ Podola/ Ruśi/ y Bełzkiéy źiemie wyſzlemy. Iákóż iuż náznáczamy wysſzéy pomienioné Káſztelany / Zárnowſkiégo y Konárſkiégo. SarnStat 1195. Cf naznaczać kogo dla czego; kogo [= kim] kogo; »na miejsce naznaczać«.

naznaczać kogo dla czego [= w jakim celu] (1): Szláchetné męże dla obrony y rządzenia ich/ [...] w ſtárſzych mieśćiéch przerzeczonéy źiemi będźiemy náznáczáć SarnStat 1119.

naznaczać kogo [= kim] (7): WujNT 512; ich [komisarzy] ſądów żadnémi liſty zábrániáiącémi nie mamy przekázowáć/ y innych knim Aſseſſorów ábo drugich Kommiſſarzów/ áni Rewizorów po vczynieniu gránic/ będźiem náznáczáć SarnStat 841, 324, 1093. Cf naznaczać kogo [= kim] do czego; kogo [= kim] kogo.

naznaczać kogo [= kim] dla czego (1): SarnStat 1218 cf »postanawiać i naznaczać«.

naznaczać kogo [= kim] do czego (1): Tedy teraz poſtánowiamy y náznáczamy Komiſsarze do tego rozgrániczenia SarnStat 1185.

naznaczać kogo [= kim] kogo (2): SarnStat 1218; á iednák ſądy y woyny ſzczęśliwie odpráwowáli/ ábo ſam P. Bog/ iáko krol ich/ odpráwował: náznáczáiąc ſobie namieſtniki ony przełożone ich. SkarKazSej 690a.

W charakterystycznych połączeniach: asesory naznaczć, kasztelany, komendory, kommissarze (2), komornika, namiestniki, rewizory, surrogata; dla obrony i rządzenia naznaczać.

Zwroty: »na miejsce [jakie] [kogo] naznaczać« (1): A co się dotycze zawkrzeńskich sądów, tedy na miejsce pisarskie exnunc surrogata naznaczamy, urodzonego pana Jana Narzimskiego ZapMaz II G 61/159‒160v.

»naznaczać sukcessora« (1): WujNT 512 cf »obierać i naznaczać«.

Szeregi: »obierać i naznaczać« (1): Piotr [...] Obiera y náznácza ſwego ſucceſſorá. WujNT 512.

»postanawiać i naznaczać« [szyk 1:1] (2): dla poſtánowienia gránic między dobry Szlácheckiémi [,..] Podkomorzy Ziemie Krakowſkiéy [...] Komorniká godnego przyśięgłégo á onych powiátów przerzeczonych obywátelá y ośiádłégo záwżdy ná potym z vrzędu ſwégo ma náznáczáć/ y poſtánawiáć będźie powinien. SarnStat 1218, 1185.

3. Mowić lub pisać o czymś, podawać jakiś ważny szczegół; condicere Calep (6): K temu iż cżás tego krolowánia tákiego iego [...] śmierćią końcży/ á przed zwyćiężeniem iey ſurrogata, ábo namiáſtká/ ábo wikáryego nie wyraża. Cżegoby pewnie nie zániechał/ gdyby tym cżáſem ktorykolwiek być miał. A iż nie náznácża/ tedy tego nie bez przycżyny cżyni CzechEp 328; Calep 235b.

naznaczać co (2): ktory cżęſto pod podobieńſtwy rzecży źiemſkich/ duchowne náznácżał: á [,..] rzecży ieſzcże nie będące/ ále ná potym przyſzłe pokazował. CzechRozm 126v. Cf naznaczać co komu.

naznaczać co komu (1): bo on [Tertulian] názywáiąc tym nazwiſkiem trzech/ oycá/ ſyná/ y duchá ś. nigdy ich przedśię w iednego Bogá nie ſkłádał: owſzem oycowſką zacność wſzędźie opiſuie/ á ſynowi cżás pewny/ vrodzenia náznácża [tj. twierdzi, że urodził się później] NiemObr 126.

a. Wskazywać, wymieniać [co] (2):

naznaczać komu (1): Páweł ś. opiſuie pokilkákroć przełożone zborowe właſne im tytuły náznácżáiąc [...]: Apoſtoły/ Proroki/ Ewánieliſty/ páſtyrze/ Doktory rć NiemObr 43.

Szereg: »przypominać i naznaczać« (1): W wyznániu twoim [...] ieſt ieſzcże wiele rzecży/ ktore godne ſą vważánia/ [...] wſzákże iż niektore z nich tymiſz też świádectwy ktoreś przypominał y náznácżał mogą być obiáſnione [...]: przeto ćię iuż teraz nimi dłużey báwić niechcę. CzechRozm 10.
4. Notować, zapisywać coś dla pamięci; annotare, exsignare Mącz, Calep; notare Cn (5): Exigno, id est perfecte signo noto, Rządnie náznáczam. Mącz 392d, 250d; Calep 72a, 396b.

naznaczać co komu (4): Acż to ieſt niepodobna/ żebym wſzytki pámiętáć miał/ ále wżdy wiele ich [wywodów] pámiętam: bom ie ſobie pilnie náznácżał. CzechRozm 68v.

5. Szkicować, rysować kontury (1): Adumbro, Záćimiam/ zásłániam/ Metapho. Náznáczam/ nákriſzam/ pierwſzy xtałd á linią kłádę/ yáko czynią malárze niżły [!] práwy xtáłd málowánia kłádą. Mącz 502a.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Adsigno seu assigno, Náznáczam/ zákrziſzam. Mącz 392b; Calep 105b.

Synonimy: 1. pieczętować; 2. narządzać, oznajmiać, rozkazować, stanawiać, zakryszać, zlecać; a. mianować, nominować, obierać, postanawiać; 3. wyrażać; a. liczyć, mianować, wyliczać; 4. zapisować; 5. nakryszać.

Formacje współrdzenne cf ZNACZYĆ.

Cf NAZNACZANIE, NAZNACZANY

AL