Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIECHĘTNIE

Następne hasło: [NIECHLUBNY] »

NIECHĘTNY (17) ai

Zawsze w pisowni łącznej.

e jasne.

Fleksja

sg
m	N	niechętny	n	N	niechętn(e)
	G			G	niechętn(e)go
	D	niechętn(e)mu		D
	A	niechętny, niechętn(e)go		A	niechętne
	I	niechętnym, niechętn(e)m		I

pl
N	m pers	niechętn(e)
G		niechętnych
A	m pers	niechętné
I	m	niechętnymi, niechętn(e)mi

sg m N niechętny (3). ◊ D niechętn(e)mu (1). ◊ A niechętny (1), niechętn(e)go (1). ◊ I niechętnym (2), niechętn(e)m (1); -ym ActReg; -ym : -(e)m PaprUp (1:1). ◊ n N niechętn(e) (1). ◊ G niechętn(e)go (1). ◊ A niechętne (1). ◊ pl N m pers niechętn(e) (1) RejRozpr C2v. ◊ G niechętnych (1). ◊ A m pers niechętné (1). ◊ I m niechętnymi (1) CzahTr, niechętn(e)mi (1) PaprUp.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

Znaczenia

1. Nie mający chęci do robienia czegoś, opieszały, ociągający się (3)
2. Źle nastawiony do kogoś, nieżyczliwy, zawistny, nieprzyjazny, wrogi (14)
- a. W funkcji rzeczownika (4)

1. Nie mający chęci do robienia czegoś, opieszały, ociągający się; adversus Mącz; cunctabundus, frigidus, iacens animus, impromptus, infirme a. male animatus, instrenuus, instudiosus, invitus, languens, languidus, lentus, segnis, tepidus Cn (3):

niechętny do czego (1): Biy piorunem/ puſzczay ſwé nieuchronné ſtrzały/ Ná lud niechętny do twoiéy chwały. KochPs 209.

niechętny ku czemu (1): Adversus a musis, Niechętny ku naukóm/ Nieżićzliwy. Mącz 238c.

cum inf (1): Ale gdyby nie pámiętne Y ſędzić też nic niechętne [tj. oni (sędziowie) są niechętni sądzić bez pamiętnego] RejRozpr C2v.

2. Źle nastawiony do kogoś, nieżyczliwy, zawistny, nieprzyjazny, wrogi; a(b)versus, alienus, fastidiosus, infavorabilis, malevolus, perinvitus, sinister Cn (14): z tym ſye ty ruſz śmiele/ Y grom niechętné ſwé nieprzyiaćiele. KochPs 67; ActReg 102.

niechętny komu, czemu (5): ktorego belo nato lakomſtwo podwiodlo/ ze ſie bel yal pochlebowac tijm ktorzi nam y rzetzi poſpolitey niechetnemi beli PaprUp D3v; Tenze pacholkom ſwem [...] maietnoſci tich ktorem bel niechetnem/ [...] plundrowac kazał PaprUp I3v, F4v, G3v; OrzJan 7.

niechętny ku komu, ku czemu (2): CzechEp 11; GrabPospR M cf W przen.

W przen (3):

Wyrażenie: »niechętne serce« [szyk 2:1] (3): A ieſli który kiedy náwiédzáć mię przyſzedł/ W ſerce niechętné iádu názbiérawſzy wyſzedł/ Y podawał mię ludźióm KochPs 61; CzechEp 11; A záprawdę niewiem w kimby ták niechętne ſerce było ku Rzecżyp. [...] ktoryby z pewnych pożytkow ſwych [...] wzbraniał ſię máłego kęſá vdźielić GrabPospR M.

a. W funkcji rzeczownika (4): Boś mnie/ z vćiſku mego/ Oycże/ wyſwobodźił/ Niechętnemuś zábronił/ że mnie nie vſzkodźił GrabowSet R2v.

niechętny kogo (G) [może błąd zamiast komu] (1): ácżem był z niechętnymi ná ten cżás W. M mego Mćiwego Páná coś wykrocżył w lewo/ [...] proſzę vniżenie/ [...] abyś [...] pod ſkrzydłá ſwe [...] przyiąć racżył CzahTr A2.

W połączeniu szeregowym (1): Zátrwożył nieprzyiaćiel/ wzruſzył nieżycżliwy/ Niechętny mnie záſmućił/ vtrapił złośliwy GrabowSet F2.

W przen (1): iák iſkry wzruſzone/ Niechętnych woyſká roſtą niezlicżone? GrabowSet Hv.

Synonimy: 1. niechciwy, niegotowy, nieochotny; 2. nieprzychylny, nierad, nieżyczliwy, przezdzięczny.

Cf CHĘTNY, [NIECHĘTLIWY], NIECHUTLIWY