Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEDŹWIADKOW

Następne hasło: NIEDŹWIEDNIK »

NIEDŹWIADKOWY (21) ai

niedźwiadkowy (17), niedźwiadkow (4).

-dz- (14), -dź- (7); -dk- (20), -th- (1).

e jasne, a pochylone; w formach złożonych o jasne; forma niezlożona z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja

sg
m	N	niedźwiådkowy, niedźwiådk(o)w	f	N		n	N	niedźwiådkow(e)
	G			G			G	niedźwiådkow(e)go
	D			D			D	niedźwiådkow(e)mu
	A	niedźwiådkowy, niedźwiådk(o)w		A	niedźwiådkową		A
	I	niedźwiådkowym		I	niedźwiådkową		I
	L	niedźwiådkowym		L			L

pl
N	subst	niedźwiådkow(e)
D		niedźwiådkowym
I	n	niedźwiådkow(e)mi

sg m N (attrib) niedźwiådkowy (1) KochPhaen, niedźwiådk(o)w (1) WujNT. ◊ A niedźwiådkowy (2), niedźwiådk(o)w (3); -owy Mącz; -owy : -(o)w FalZioł (1:3). ◊ I niedźwiådkowym (2). ◊ L niedźwiådkowym (1). ◊ f A niedźwiådkową (1). ◊ I niedźwiådkową (1). ◊ n N niedźwiådkow(e) (2). ◊ G niedźwiådkow(e)go (2). ◊ D niedźwiådkow(e)mu (1). ◊ pl N subst niedźwiådkow(e) (1). ◊ D niedźwiådkowym (2). ◊ I n niedźwiådkow(e)mi (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII(z Cn) – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „niedźwiadek” (21)
- 1. Od znacz. ‘skorpion, stawonóg z gromady pajęczaków (Arachnida)’ (18)
  - a. Będący częścią ciała niedźwiadka (2)
  - b. Pochodzący od niedźwiadka (7)
  - c. Sporządzony z niedźwiadka (prawdopodobnie z jadu niedźwiadka) (2)
  - d. Spowodowany przez niedźwiadka (6)
  - e. Podobny do niedźwiadka (1)
- 2. Od znacz. ‘gwiazdozbiór Skorpiona’ (3)

Przymiotnik od „niedźwiadek” (21):

1. Od znacz. ‘skorpion, stawonóg z gromady pajęczaków (Arachnida)’; scorpius PolAnt, Vulg; scorpionius Mącz, Cn (18):

a. Będący częścią ciała niedźwiadka (2): A mieli ogony podobne ku niedźwiatkowym RejAp 79; WujNT 860.

b. Pochodzący od niedźwiadka (7): żużelica ktorą zową wiſnia gdy ią ſthłuką á zmieſzaią z żołcią Niedzwiadkową/ Lecży ranę FalZioł IV 39c.

Wyrażenia: »jad niedźwiadkow(y)« (5): Też ſok ſam te^go ziela iad niedzwiadkow vſmierza y mdli. FalZioł I 145b, I 34a, 80a, 108d, 139d.

»niedźwiadkowe [podobne do niedźwiadkowego] żądło« = kolec jadowity u niedźwiadków (1): wypuśćiłá z dimem ſzáráńcżą [...] z niedźwiadkowemi żądły RejAp 142v.

c. Sporządzony z niedźwiadka (prawdopodobnie z jadu niedźwiadka) (2):

Wyrażenie: »olejek niedźwiadkowy« (2): Przy tym mazanie cżynić oleykiem niedzwiadkowym FalZioł V 84, V 44v.

d. Spowodowany przez niedźwiadka (6): Gdy też kreta przyłoży na ranę niedzwiadkową/ iad wyciąga y vzdrawia. FalZioł IV 14c, I 33d, 49c; BibRadz Apoc 9/5; Mącz 164a; WujNT Apoc 9/5.

e. Podobny do niedźwiadka (1): Scorpio item, Nieyáki inſtrument woyenny xtałt niedzwiadkowy máyąc niektórzi kuſzą zową Mącz 373d.

2. Od znacz. ‘gwiazdozbiór Skorpiona’ (3): Ná wſchodźie Niedźwiadkowym iáſna ręká [Cepheusa] znika KochPhaen 22, 9, 23.

Synonim: 1.c. szkorpowy.