Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIESŁONY

Następne hasło: NIESŁUCHACZ »

NIESŁOWNY (12) ai

W pisowni łącznej (10), w rozłącznej (2).

e oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	N	niesłowny	f	N		n	N	niesłowm(e)
	A	niesłownégo		A	niesłowną		A
	I	niesłownym		I			I

pl
N	m pers	niesłowni
I	m	niesłownymi, niesłown(e)mi

sg m N niesłowny (2). ◊ A niesłownégo (2); -égo (1), -(e)go (1). ◊ I niesłownym (3). ◊ f A niesłowną (I). ◊ n N niesłowm(e) (1). ◊ pl N m pers niesłowni (1). ◊ I m niesłownymi (1) WujJud, niesłown(e)mi (1) ModrzBaz.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. słowny.

Znaczenia

Nie dotrzymujący danego słowa, przyrzeczenia, obietnicy; wiarołomny (12)
- a. W funkcji rzeczownika (2)

Nie dotrzymujący danego słowa, przyrzeczenia, obietnicy; wiarołomny; adespotus, ambiguus, dubius, infidus, levifidus, (per)incertus Cn (12): Ieſliże pobierzemy coś my záſłużonym Mężom dáli vczynimy Miáſto ſwe nieſłowne OrzRozm Pv, O2, O2v; Tedy mię námówili nieſłowni Grekowie. Prot B; CzechRozm 264; Gdźieby ná trzećich rokách nie zápłáćił długu Nie ſłowny dłużnik: wierá zmyto go bez ługu Abo gárdło muśiał dáć KlonWor 74.

W połączeniu szeregowym (1): A ty ſam Krolu ábyś zoſtał nienawiſnym/ nieſłownym/ y niewdźięcznem Krolem w Kroleſtwie twym OrzRozm C4v.

W charakterystycznych połączeniach: niesłowny dłużnik, krol (3).

Szeregi: »niesłowny a wiarę łamiący« (1): Dla tegoć Rzymiánie [...] Kártágineńcżyki niesłownemi á wiárę łamiącemi zwáli [Poenos foedifragos vocabant]: iż oni y o wiárę niedbáli/ y Przymierze łámáć zwykli byli. ModrzBaz 21v.

»niesłowny i niesprawiedliwy« (1): gdy vſłyſzą żeś ty mnie to [...] wziął/ coś mi pierwey záſłużonemu był dał [...] ſam nieſłownym y nieſpráwiedliwym Krolem v wſzech ludźi zoſtánieſz. OrzRozm R4.

»niestateczny i niesłowny« (1): Kálwiná [...] znáią ludźie/ [...] miedzy nieſtátecżnymi á nie ſłownymi nanieſtátecżnieyſzego. WujJud 217v.

a. W funkcji rzeczownika (2): (nagł) Na niesłowną. (‒) MIałem nádźieię że mi zyśćić miano/ Ták iáko było z chućią obiecano: Ale co komu rzecze białagłowá/ Piſz iéy ná wietrze/ y ná wodźie ſłowá. KochFr 11; (nagł) Ná niesłownégo. (‒) POwiem ći prawdę/ że rad obiecuieſz/ A obiecawſzy potym ſię nieczuieſz. KochFr 20.

Synonimy: niepewny, niewierny.

Cf SŁOWNY