Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIESMACZNOŚĆ

Następne hasło: NIESMAK »

NIESMACZNY (39) ai

W pisowni łącznej (27), w rozłącznej (12).

e oraz a jasne.

Fleksja

sg
m	N	niesmaczny	f	N	niesmacznå	n	N	niesmaczné
	G	niesmacznégo		G			G
	D			D	niesmaczn(e)j		D
	A	niesmaczny		A	niesmaczną		A

pl
N	m pers	niesmaczni
N	subst	niesmaczn(e)
G		niesmacznych
A	subst	niesmaczn(e)
I	f	niesmaczn(e)mi

sg m N niesmaczny (12). ◊ G niesmacznégo (1). ◊ A niesmaczny (1). ◊ f N niesmacznå (7). ◊ D niesmaczn(e)j (1). ◊ A niesmaczną (1). ◊ n N niesmaczné (4); -é (1), -(e) (3). ◊ pl N m pers niesmaczni (1). subst niesmaczn(e) (8). ◊ G niesmacznych (1). ◊ A subst niesmaczn(e) (1). ◊ I f niesmaczn(e)mi (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. smaczny.

Znaczenia

1. Mający zły, nieprzyjemny smak (o jedzeniu) (23)
- W przen (3)
2. Wzbudzający niesmak, wywołujący niemiłe, nieprzyjemne, przykre uczucie, niechęć (16)

1. Mający zły, nieprzyjemny smak (o jedzeniu); insipidus PolAnt, Mącz, Calep, Cn; fatuus Mącz, Calep, Cn; insulsus, rancidulus Mącz; infuscatus, taeter, Cn (23): Xánt więc złáiawſzy kucharzá/ Cżemu to nieſmácżna warza BierEz D2v, L2v; zdá ſie ijm jżby karmie nieſmacżne dáwáł [gospodarz] a gorzkie piwo ForCnR A2; FalZioł V37; Nieſmácżne to potráwy gdzye ich nie cukruią. RejWiz 92v; Izali kto może ieść rzecz nie ſmáczną [insipidum] bez ſoli? BibRadz Iob 6/5; Fatuus, Nieſmáczny/ Wywietrzáły Mącz 119d; Fatuus cibus, Nie ſmáczna potráwá. Mącz 119d; Rancidulus, Przyſmierdzáyący/ przytęchły/ nieſmáczny. Mącz 345d; Insulsus, Nieſolony/ nieſmáczny. Mącz 364c, 210a, 368a, 436b; gdyż y nawpráwnieyſzy pijánicá gárniec/ álbo kwart pięć/ ták nieſmácznégo trunku/ záraz wypić/ áby mu ſye zołądek odąć/ á do womitu vdáć niemiał/ ledwié zmoże Oczko 20; Fatuus insipidus et proprie de cibis dicitur, qui quum non sapiunt, fatui dicuntur ‒ Nieſmacznij. Calep 410, 543b, 640a. [Cf 2. W porównaniu: OrzRozm E.]

W charakterystycznych połączeniach: niesmaczna(-y) figa (3), karmia, potrawa (2), rzecz, warza, trunek.

Szeregi: »niesmaczny, (a) gorzki« (2): Cżemu owoc niżli dozrzeie bywa nie ſmacżny á gorzſki, gdyż dozrzały ſłodki bywa á wdzięcżny. GlabGad C7; BibRadz I 276a marg.

»zły a niesmaczny« (1): káżda rzecż którą ye/ ábo pije [stary człowiek]/ by naylepſza/ zła á nieſmácżna mu ſie widzi GórnDworz H6v.

W przen (3): RejJóz O8; A oná [winnica boża] ſámá s ſiebie/ prze táką nieopátrzność iey/ miáſto wdzięcżnych gron/ dawa płone wino/ á bárzo nieſmácżny owoc/ Pánu ſwoiemu/ złośćiwych ſpraw ſwoich. RejPos 60v; KochFr 61.

2. Wzbudzający niesmak, wywołujący niemiłe, nieprzyjemne, przykre uczucie, niechęć; frigidus, putidus Mącz, Cn; blatteus, rancidus Mącz; inconditus Calep; inamabilis, ingratus, iniucundus, insulsus, invenustus, praerancidus Cn (16): A znaydżie zart z mey przygody A to mnię nie ſmacżne gody Bo żachcze dworſtwa vżywać RejJóz G; Putida eratio, Nieſmácżna nieochędożna mowá Mącz 333c; Rancida caro, Przyſmierdáyące mięſo. Metaph. Niewdzięczny/ nieſmáczny/ przykry. Mącz 345d, 26a, 137b; wſzytki zábáwy/ wſzytki krotochwile zdádzą ſie im [starym ludziom] nieſmácżne/ nikcżemne/ á bárzo od onych rozne/ kthorych oni záżyli: chociaż krotochwile tyż ſą co y pirwey. GórnDworz H6v; Vſłyſzał też onę pioſnkę/ ktora mu bárzo nie ſmácżną byłá/ gdy Anyeli ſpiewáli ná powietrzu przy národzeniu iego [...] Bárzo go było przed tą nowiną teſkno RejPos 25v; tedy mu ſie też bárzo nieſmácżne zdádzą rozmowy tákie/ quia conſcius ipſe ſibi putat de ſe omnia dici. RejZwierc 91; Nie ſmácżne owo więc bywáią ſwiętá/ Siedząc w powrozie á na nogach pętá, RejZwierc 221 v; Inconditus idem est quod inordinatus, incompositus ‒ Nieſmaczny, mersky. Calep 522a.

niesmaczny komu (1): Az pan Czart też zwemy foſky A mnie nieſmacznemy troſky. Dzywnie mie zewſąd nagrawał RejKup h5v.

W połączeniu szeregowym (1): Fastidiosus, Przezdzięczny/ Dźiwak/ żaden mu nie może vgodźić nie chćiwy też Mierziony, Nie ſmáczny Mącz 119c.

W przeciwstawieniu: »dobry, smaczny ... niesmaczny« (2): RejKup ee7v; Pomożeſz komu złodzieiá vłápić/ to iuż owemu dobre czo go vłápił/ ále owemu drugiemu Pánu bárzo nieſmácżne kiedy z gáłęźi będzie południá wyglądał. RejZwierc 95v.

W porównaniu (1): Ieſzczeć ktemu powiem/ ták bes Kápłaná ludzie ſą nie ſmáczni/ iáko mięſo bes ſoli OrzRozm E.

W charakterystycznych połączeniach: niesmaczne(-a) gody, krotochwile, mowa, piosnka, rozmowa, rzeczy, troska.

Szereg: »przykry a niesmaczny« (1): Pátrzayże iáko záſlepionemu cżłowiekowi bárzo ieſth przykra á nieſmácżna tá ſwięta náuká Páná te^go RejPos 85.

Synonimy: 1. gorzki, niedobry, nieprzyjemny, przykry, przytęchły, zły; 2. merski, mierziony, niemiły, nieprzyjemny, niewdzięczny, przykry.

Cf NIESMAKOWANY, SMACZNY

AKtt