[zaloguj się]
[pdf]

NIEWIEŚCIUCH (15) sb m

Oba e jasne.

Fleksja
sg pl
N niewieściuch
G niewieściuch(o)w
D niewieściuch(o)m
A niewieściucha niewieściuchy
I niewieściuch(e)m

sg N niewieściuch (7). ◊ A niewieściucha (1). ◊ I niewieściuch(e)m (3). ◊ pl G niewieściuch(o)w (2). ◊ D niewieściuch(o)m (1). ◊ A niewieściuchy (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Mężczyzna zniewieściały, wydelikacony, lubiący wygody, przyjemności, pozbawiony siły, energii, hartu; femineus Mymer1, Calep; effeminatus Calep, Cn (12): Mymer1 22; Ręka gładka tak iż prawie żadnego włoſkka [!] nie, vkazuie mgłego niewieſciucha y przemienney woley. GlabGad P3; Calep 427a; GrabPospR K4v; POPIEL Pierwſzy/ Syn iego/ niewieśćiuch/ odrodek/ Do Kruſzwice Stolicę przenioſł/ ſwych wyrodek. KlonKr wstęp A2v, wstęp A3; [Muliebris Weibiſch Niewieſciuch ArtNom N6v].

W połączeniu szeregowym (1) : ći wſzyſcy ktorzy ćięſzkim nacżyniem robią/ zwyczáili ſie ćięſzkie nacżynie podnosić [...] coby inym to ćięſzko przyſzło zwłaſzcżá Kráwcom/ háwtárzom/ Aptekárzom/ Szewcom/ y wſzyſthkim pijánicom y niewieśćiuchom. BielSpr 3.

W przeciwstawieniu: »mąż dobry ... niewieściuch« (1): Koffel/ Kártá/ ſpolne zwády wſzyſtko złe przywodzą. Bo ty rzecży z Mężów dobrych cżynią niewieśćiuchy/ Znikcżemnieie táki káżdy/ złe miewa posłuchy. BielSpr b2v.

Zwroty: »czynić niewieściuchem« = niewieścić; effeminari Cn (1): Muliero – Czinie niewiescziuchem. Calep 677a.

»niewieściuchem się stawać« = niewieścieć (1): Effoemino ‒ Niewieſcziuchen [!] ſie ſtawąm. Calep 351b.

Szereg: »niewieściuchy a ludzie nikczemni« (1): Iż gdy [...] będę miał wolą odmienić páńſtwo álbo kroleſtwo iákie/ [...] tedy napirwey wyymę z niego mocnego/ mądrego/ porádnego/ prawdziwego/ ſpráwiedliwego/ ná twarzy y ná wſzech ſpráwach pocżćiwego: á niewieſciuchow/ á ludzi nikcżemnych náſádzę ná mieyſcá ná ich RejZwierc 40v.
W przen (1): Otoż tedy ten ktory po onych dźieśiąći náſtał/ ieſt rog máły/ ktory Ian ś. [...] názywa niewiáſtą śiedzącą ná beſtyey. Ktorey/ zowąc ią też beſtyą drugą/ z źiemię wyſtępuiącą/ to przycżyta/ iż oná zwierzchność pierwſzey beſtyey cżynić miáłá: [...] Daiąc tym znáć/ iż ten rog y niewieśćiuchem miał być/ y ná beſtyey miał vśieść CzechEp 380.
2. Mężczyzna, który ma upodobanie w kobietach, rozpustnik; także homoseksualista; effeminator Vulg; cinaedus, mulierosus Calep; mulierarius Cn (3): A (zátym) rozruſzył domy niewieśćiuchow [domos scortorum masculorum PolAnt; domy niewieściuchów (marg) Sodomczykow (–) WujBib] BudBib 4.Reg 23/7; Cinaedus — Niewieſzcziuch, ten ktori ſie wniewiaſtę obracą. Calep 194b; Mulierosus Qui nimium appetit mulieres, effoeminatus, libidinosus - Niewieſcziuch. Calep 677a.

Synonimy: 1. delikat, kochanek, pieszczoszek, rozkosznik; 2. miłośnik, nieczysty, nierządnik, rozpustnik, sprosnik, wszetecznik.

MŚ