Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [NIEZNACZNOŚĆ]

Następne hasło: NIEZNACZONY »

NIEZNACZNY (29) ai

W pisowni łącznej (26), w rozłącznej (3).

e oraz a jasne.

Fleksja

sg
m	N	nieznaczny	f	N	nieznacznå	n	N	nieznaczn(e)
	G	nieznacznégo		G	nieznacznéj		G	nieznacznégo
	D	nieznacznemu		D			D
	I			I			I	nieznacznym

pl
N	m pers	nieznaczni
N	subst	nieznaczn(e)
G		nieznacznych
I	m	nieznacznémi
L		nieznacznych

sg m N nieznaczny (6). ◊ G nieznacznégo (2); -égo (1), -(e)go (1). ◊ D nieznacznemu (1). ◊ f N nieznacznå (3). ◊ G nieznacznéj (2); -éj (1), -(e)j (1). ◊ n N nieznaczn(e) (3). ◊ G nieznacznégo (1). ◊ I nieznacznym (1). ◊ pl N m pers nieznaczni (2). subst nieznaczn(e) (4). ◊ G nieznacznych (2). ◊ I m nieznacznémi (1). ◊ L nieznacznych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (błędnie: nieznacznie) – XVII w. (z Cn).

Znaczenia

1. Nie mający znaczenia, nieważny, mało znany, nieznany (11)
- a. W funkcji rzeczownika (1)
2. Niczym się nie wyróżniający, taki, którego trudno od razu zauważyć, nie rzucający się w oczy (15)
3. Taki, któremu można przypisać różne znaczenia, niejednoznaczny (3)

1. Nie mający znaczenia, nieważny, mało znany, nieznany; obscurus Calag, Cn; ignotus Calag; ignobilis, illaudatus, incelebratus, incelebris, surdus, tenuis, umbraticus, umbratilis Cn (11): RejZwierc 231v; Calag 521b; KochPs 157; Iáko więc kto nieznáczny/ którému zámkniony Páńſki páłac/ kiedy kto idźie przełożony/ Ciśnie ſie we drzwi/ áby mógł zá tą pogodą/ Páńſki máieſtat widźiéć KochFrag 41; KlonWor 35.

nieznaczny komu (1): Bo tákże nieznáczni byli Ruſſacy Greckim y łáćińſkim Hiſtorikom iáko y inſze pułnocne narody/ ktorych wſzyſtkich zá iedno Scitámi álbo Sarmatámi zwáli. StryjKron 110.

W połączeniu szeregowym (1): Tám ieden proſty/chudy á nieznáczny Zołnierz podniowſzy [!] Bolesławá z ziemie/ ná koniá go ſwego wſádźił (marg) Lepſzy chłopek y proſty Drab niż Woiewodá. (‒) StryjKron 220.

Wyrażenia: »nieznacznego domu« (1): Saul też [...] gdy z podłego narodu y nieznácżnego domu/ znácżnym y wielmożnym zoſtał/ gdy ná kroleſtwo był pomázan CzechRozm 140.

»liczba nieznaczna« = liczba nieznaczących ludzi (1): Pánny/ [= muzy] [...] wy mię wyłączaćie Z liczby nieznácznéy/ y nád obłoki wſadzaćie KochMuza 25.

Szeregi: »podły i nieznaczny« (1): Then rog máły znáczy kroleſthwo ktorego począthek miáł być bárzo podły y nie znáczny/ á pothym przyść ku wielkiey żacnoſći BibRadz I 451a marg.

[»tajemny i nieznaczny«: Gdy Scytiyski narod Tátárowie [...] pierwéy zá Kaſpuskim [!] Morzem w záwárćiu Gory Imaus/ y Cacauſiyſkich ſkał ná wſchod słońcá/ táiemni y nieznáczni iák Grekom ták łáćinnikom/ mieſzkáiąc StryjKron 259 (Linde).]

a. W funkcji rzeczownika (1):

W przeciwstawieniu: »wielowładni krolowie ... nieznaczni« (1): Piérzchnęli wielowładni królowie/ piérzchnęli/ A nieznáczni bogátą korzyść ośięgnęli KochPs 97.

2. Niczym się nie wyróżniający, taki, którego trudno od razu zauważyć, nie rzucający się w oczy; obscurus Modrz, Cn; parvus Modrz; improvidus, improvisus, inobservabilis,inobservans, inobservatus, minus observabilis Cn (15): Ten małż ma w ſobie iednę perłę [...] ktorą trudno y v krolow naleſć/ bo ieſt nie znacżna/ á tako nie bacżą chłopi kthorzy mieſzkaią przy morzu aby była Perła: kładą ią z inemi kamieńmi proſthemi na kupę. FalZioł IV 38a; GórnDworz Cc5v; Bo iż bárzo nieznácżne było národzenie iego [Chrystusa]/ ácż ſie wedle Proroctwá okazáło/ by go był ſam obiáſnić á okázáć nie racżył. RejPos 35; Nieznáczna praca káżda ſpráwowana/ Kiedy ſtałoſcią nie ieſt zákowana. RejZwierc 212v; A ludźi podłych iż nieznácżny żywot bywa/ przeto też wyſtępki ich nieznácżne ModrzBaz 73; Phlegmátyk [...] mówy álbo głoſu záprzáłégo/ nieznácznégo/ nie wdźięcznégo Oczko 34; (nagł) Pleiády álbo Báby. (‒) TVż przy lewym kolenie/ w kupie vſádzone Báby bieżą/ nieznácznym świátłem obdárzoné. KochPhaen 10; áby po wśiach y w mieśćiech konie gośćinne nie ſtawáły/ [...] á oſobliwie ſłużebnicże konie: bo to nieznácżna ſzkodá/ ále pewna. GostGosp 24; y gniew nie káżdy grzechem wielkim ieſt/ iáko y leniſtwo/ y nieznácżne miáry w iedzeniu przebránie. LatHar 129.

Szeregi: »drobny a nieznaczny« (1): Ieſt inſzych rzecży wiele ták drobnych á nieznácżnych [permulta adeo parva] że ich żaden obácżyć niemoże/ chybá kto śię im dobrze przypátrzy/ ábo kto ich dobrze świádom ModrzBaz 6v.

»barzo mały a nieznaczny« (1): Ieſli Diameter będźie ná śiedmi łokći/ tedy Circumferentia będźie miéć tylé troie: to ieſt/ ieden y dwádźieśćiá łokći/ y nád to ieſzcze śiódmą część/ to ieſt/ łokieć ieden przez kąſká bárzo máłégo á nieznáczné^go GrzepGeom H4.

»marny, nieznaczny« (1): Błąd ieſt człowiek: á co żywie/ Podobno to ku márnemu Snu nocnemu/ nieznácznemu. KochPs 57.

»nieznaczny a wątpliwy« (1): Gdybym o rzecżách nieznácżnych á wątpliwych mowił/ słuſzniebym mogł być w ktorem ztych wyſtępkow podeyrzánym ModrzBaz 133.

»znaczny i nieznaczny« (1): bo iż ty ducie dla káſzlów á déſcenſów iákich czyniémy/ któré więc z głowy zápalonéy/ á niż trzebá wilgotnieyſzéy/ dróg ónych znácznych/ y nieznácznych śiedmią/ po wſzyſtkim ciele ſye prowádzą Oczko 16.

3. Taki, któremu można przypisać różne znaczenia, niejednoznaczny; obscurus Modrz (3): BudBib C2v; Lecż niech będą ſpiſáne práwá słowy znácżnemi/ ktorychby nielza wykręcić [...] Bo owe nieznácżne słowá [obscuritas enim illa vocum] wiele nam wykłádácżow národźiły/ y przycżyny rozmáitego práwowánia dáły. ModrzBaz 98; Azaż nie znácżne ſą ſłowá Chriſtuſá Páná do vcżniow ſwoich mowiącego: Oto was poſyłam iáko owce w pośrzod wilkow. Nie mowi/ iáko wilki ná owce/ ábyśćie ie mordowáli CzechEp 98.

Synonimy: 1. niegłośny, niesławny, niewiadomy, niewyraźny, niewzięty, nieznajomy; 2. niepostrzegły, niepostrzeżony.

Cf ZNACZNY