[zaloguj się]
[pdf]

NURT (24) sb m

nurt (16), nort (8); nurt KochPs, KlonŻal, KlonFlis (14); nort BudBib (2), ZapKościer (6).

nort z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
sg pl
N nurt
A nurt nurty
I nurt(e)m
L nurcie

sg N nurt (9). ◊ A nurt (5). ◊ I nurt(e)m (1). ◊ L nurcie (8). ◊ pl A nurty (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Prąd wody, rzeki; agmen a. impetus fluminis Cn (6): ZBaw/ mię Boże/ bo weſzły wody áż do duſze. [...] wſzedlem do głębokośći wod/ á nort zábrał mię [et flumen operuit me]. BudBib Ps 69/2; Oſtry [brzeg] pewnieyſzy Fliſom/ bo głęboki/ Przykry/ wyſoki. Y tego ſię Nurt rad trzyma/ lecż winá Do niego/ bo w nim bywa Prądowiná KlonFlis Fv; Iáko gdy Iordan wpada w martwe morze/ Oſobny ſobie nurt po wierzchu porze KlonFlis F4.
Wyrażenia: »nurt rzeczny« (1): Drudzy ſię roſpłynęli w zdroie wiekoćiecżne/ Drudzy ſię też rośćiekli w byſtre nurty rzecżne. KlonŻal B2.

»nort wodny« (1): Niech mię nie zabierze nort wodny [ne operiat me fluvius aquarum]/ niech mię też nie pożrzę [!] głębokość/ á niech nie záwiera nádemną ſtudnia vſt ſwoich. BudBib Ps 68/16.

W przen (1): Ná huk twych progów/ wſzech przępáśći [!] śiły Iedná zá drugą nurty ſwé złożyły: Wſzytki twé duchy y wſzytki twé wáły W mię vderzáły. KochPs 63.
2. Koryto rzeki (7): A gdy Wiſłá nurt opuśćiwſzy ſtáry/ Drze ſobie nowy/ gdy zbierze bez miáry/ Ten dawny ſtrumień/ dawnym też przezwiſkiem/ Zową Wiśliſkiem. KlonFlis F2; W tym ſię Sżkárpáwá z Leniwką rozſtawa/ Ná ſwoim Nurćie káżda z nich przeſtawa. KlonFlis H; Sżkárpáwá byſtra wſzytkiey wiſły głowá/ Nurt ſámorodny/ kopána záś owá Nieśie do Gdańſká náſzę oźiminę KlonFlis H, F2v, G3v.
Wyrażenie: »nurt głowny« (1): Owo ieſt mátká w ktorey ieſt nurt głowny/ Tędy ieſt drogá/ tędy frocht wárowny. Láchą názwano owę drugą drogę/ Wiślną odnogę. KlonFlis F2.
Szereg: »nurt abo wart« (1): (marg) Alueus Nurt/ ábo wárt. (‒) A nurt záś krzywy y gośćiniec głowny/ Gdźie ma iść ſzkutá y dubas wárowny/ Wártem názywą [!] Rotman iuż nie młody/ Co świadom wody. KlonFlis F2v.
3. Głęboka woda, głębina (5): Pátrzmy ná dźieći gdy ſię vcżą pływáć/ Niż pocżną o ſwey mocy nurt przebywáć/ Pod pierśi pęcherz ábo korek śćielą KlonFlis E2; Wędruyże trelem gdźie brzeg ieſt wyſoki/ Y nurt głęboki. KlonFlis H4, F3, G.
Wyrażenie: »nurt oceanowy« (1): Więc przepłynąwſzy nurt Oceánowy/ Nálazł świát nowy. KlonFlis D2v.
4. Róg, zbieg dwu ulic (6):
Wyrażenie przyimkowe: »na norcie« (6): a tak ten dom kupel ot vczywego Iana wyerſzbyęty na norczyé wyedle ſzyebyę, a sdrugy strony Tomaſza pyſznyka ZapKościer 1585/59; darowal pól placza Gruntem leſzączy na norczye wyedle ſzadzu pánſkyego ZapKościer 1587/70, 1584/43, 44, 1586/63v, 1588/74v; [uczywy wawrſzyncz Smukala kupyel dom na norcze myastka SłownicKsiągSądKościer 143; uczywy marczyn karwayk kupyel domyck leſzący na norczye przeczymku [naprzeciw] grzegorzowy ku ⟨ſ⟩ nyerczykowy SłownicKsiągSądKościer 143].

Synonimy: 1. prąd; 2. wart.

Cf 1. [NORA]

AKtt