[zaloguj się]
[pdf]

OBALENIE (23) sb n

o prawdopodobnie jasne (tak w o-); -a- (21), -å- (2) GrzegRóżn; teksty nie oznaczają é.

Fleksja
sg
N obaleni(e)
G obaleniå
D obaleniu
A obaleni(e)
I obaleni(e)m
L obaleniu

sg N obaleni(e) (4). ◊ G obaleniå (4). ◊ D obaleniu (6). ◊ A obaleni(e) (3). ◊ I obaleni(e)m (3). ◊ L obaleniu (3).

Sł stp brak, Cn s.v. obalanie, Linde bez cytatu.

I. Rzeczownik od „obalić”: Przewrócenie, spowodowanie upadku (13):
a. O przedmiotach materialnych: zburzenie, zrujnowanie (3):

obalenie czego (2): [Luter] od dáchu pocżął (iák to bywa przy obáleniu ſtárych domow) wálić ten dom [Kościół rzymski]. GrzegRóżn F4; SkarŻyw 273 marg.

Przen (1): GDy widźiał ſzátan że nie mogł proſtothy piſmá y pewnośći zbáwienia obálić/ dokątby ſtał dobry fundáment y cáły/ [...] przeto o obálenie tego żywotniego fundámentu wprzod pomyſlił GrzegRóżn Fv.
b. O ustalonym porządku i o państwie: sprawienie, by przestało istnieć [czego] (1): obálenie ták wielkiego kroleſtwá/ [...] was do zgody nie przywodźi? SkarKazSej 673a.
c. O poglądach, wywodach, ideach: dowodzić niesłuszności twierdzeń (często prawd uważanych za niepodważalne) [w tym: czego (8)] (9): GrzegRóżn C4; SkarŻyw 372; zá okazániem y obáleniem błędu iednego/ wiele ſię ich okaże y obáli CzechEp 253, 101; WujNT przedm 25.

W przeciwstawieniach: »potwierdzenie, stanowienie ... obalnie« (2): GrzegRóżn K2v; á czáſem [są] też y ánnotácye ktore należą ku potwierdzeniu Kátholickiey wiáry/ á ku obáleniu przewrotnych náuk kácerſkich WujNT przedm 25.

W charakterystycznych połączeniach: obalenie błędu (2), nauk kacerskich, propozycyj, wszystkiego pisma [= tego co napisane].

Szeregi: »zburzenie i obalenie« (1): To co ſłużyło ku zburzeniu kácerſtwá y obáleniu błędow ich/ [...] to mu ſię w myśl bárzo wpijáło SkarŻyw 372.

»obalenie i zwalczenie« (1): Niechayże ſię wprzod [...] z węzłow w ktorych chodzą rozwiązą/ [...] á potym ku obáleniu wſzytkiego piſmá/ y zwalcżeniu nas niechay prziydą GrzegRóżn C4.

W przen (1): Poznaſz iż heretickie cháłupki/ z nowey gliny z nowych prożnych á fałſzywych ięzykow zbudowáne ſą/ y w iednem ćiemnem kąćie obálenia cżekáią. SkarŻyw A4.
Przen: Zaprzeczenie istnieniu, udowodnienie, że nie istnieje (3):
Wyrażenie: »obalenie (jednego) Boga, bogow« (2:1): Thakże Wálentynus Heretyk ku obáleniu iednego prawdźiwego Bogá Oycá/ y Syná iego Kryſtuſá/ mnogie ſobie Bogi zmyſlił GrzegRóżn G3, Fv, K2v.
II. Rzeczownik od „obalić się”: Przewrócenie się, upadek (7):
Przen (2):

obalenie czego (1): Toż ſię do duchownych mowi/ áby o chwałę ſię Bozką w ktorey ieſt ludzkie zbáwienie fráſowáli/ y ná iey obálenie łzy z Heliaſzem wylewáli SkarKaz 120a.

Wyrażenie: bibl. »skała obalenia« (1): Y będzie [Jehowa] świętynią/ y kámieniem otrącenia/ y ſkáłą obálenia/ dwiemá domom Izráelowym [Et erit in palatium ... et in petram offensionis duabus domibus Israel] BudBib Is 8/14.
a. O przedmiotach materialnych: zmienienie się w ruinę (5):

obalenie czego (2): SkarŻyw 193 marg; Lecz ten ktory ſłucha á nie czyni/ podobien ieſt człowiekowi ktory buduie dom ná źiemi bez gruntu: o ktory otrąćiłá ſię rzeká/ y nátychmiaſt vpadł: y sſtáło ſię obálenie domu onego wielkie [et facta est ruina domus illius magna]. WujNT Luc 6/49.

W charakterystycznych połączeniach: bojaźń obalenia; obalenie domu, muru.

Wyrażenie: »pochylony ku obaleniu« (1): A przetoż thá niepráwość będźie wam iáko mur wyſoki zryſowány á pochylony ku obáleniu [sicut aedificium cadens]/ ktorego vpádnienie nagle á prędko przychodźi. BibRadz Is 30/13.
W przen (2): Pan Bog Lutherá wzbudźił/ chćiał áby Antykryſtow Kośćioł był przezeń obálon/ ták żeby nie od fundámentu pocżął/ inácżey ten zgniły dom przywáliłby go był obáleniem ſwem GrzegRóżn F4, H3.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Fall. Obálenie. Ruina. Calag 185a; Ruinosus – Obalyſti łatwi do obalienią. Calep 933a, 932b.

Synonimy: I. spustoszenie, wykorzenienie, zburzenie, zniszczenie; II. upad, upadek.

Cf OBALIĆ, OBALIĆ SIĘ

MC