[zaloguj się]
[pdf]

OBERCUCH (13) sb m

obercuch (13), [obercuk].

o oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N obercuch obercuchy
A obercuchy
I obercuchy

sg N obercuch (3). ◊ pl N obercuchy (3). ◊ A obercuchy (6). ◊ I obercuchy (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (pięć z miżej notowanych przykładów).

Wierzchnie okrycie, zwykle ozdobne (z niem. Überzug) (13): Ná Vtrátniki. RZeżyſz brácie ten kábat/ ſznurkuy obercuchy/ Náwiążyſz tych feretow/ rozwieſzay łáńcuchy. RejZwierz 122v; KochSat A4v; Trzebá tám [w życiu pozagrobowym] ſubtelnieyſzą mieć wzory robotą/ Miárą wſzytko pokryſláć rozumem á cnotą. A náſtrzępić nádzieią wiárą á ſtałoſcią/ Vſznurkowáć nadobnie prawdziwą miłoſcią Bo tám wſzyſcy dworzánie tych ſie ſtroiow dzierżą/ Ty ſwieckie obercuchy bárzo ie tám mierżą. RejZwierc [207], 159v; [item obercuk viridis CracArtific 1548 nr 1194].

W połączeniach szeregowych (2): Abowiem pátrz gdy ſobie wſpomniſz ony dziwne cżuhy ony fálſáruchy/ ony ſtrádiotki/ ony z dziwnemi kolnierzmi delie/ ony żupany/ ony rozlicżne Włoſkie Iſzpáńſkie wymyſły/ ony dziwne płaſzcże/ ſáiany/ kolety/ obercuchy RejZwierc 57v; PudłFr 53.

W charakterystycznych połączeniach: pstry obercuch, świecki; sznurkować obercuchy (2).

Szereg: »karwatki i obercuchy« (1): Boć iuż tám inych ſtroiow nieboże potrzebá/ Kto ſie bierze wyiecháć s tey zyemie do niebá. Iuż thám zánic Kárwatki y pſtre obercuchy/ Iuż tám iákieś niecudne o tych ſtroioch ſłuchy. RejZwierc [207].
W przen (2): Iuż nie niedba o ſtroie/ niedba o pſtroćiny/ Nalepſzy mu obercuch dopaść do pyerzyny. RejWiz 93.
Zwrot: »nadąć obercuchy« = pysznić się (1): Tákże y thám w tych ſwieckich przypádłych burzkach ktho nie vmie iedno ſie w kábat vwiązáć/ kołet pięknie poſtánowić/ obercuchy owy nádąć/ iuż mu thám záprawdę będzie trudne z żelaznemi ſie obercuchy obchodzić. RejZwierc 113.
Przen (3):
Wyrażenia: »cudze obercuchy« = cudze ozdoby (1): Chciáłáć też byłá z pawy porownáć ſie wroná, Każdemu wyłámuiąc po piorku z ogoná; [...] Iuż cudze obercuchy dawno z niey opádły/ Nie pomogło chociay ſie ſtroiłá źwierciádły. RejWiz 98.

»nadobny, piękny obercuch« = prawdziwe wartości (2): A nadobny obercuch piękne ſznurkowánie/ Gdy ná cnocie z rozumu będzye háfftowánie. RejWiz 16; Obercuch piękny bogacżowi cnotá/ Poććiwy żywot żáwżdy bez kłopotá. RejZwierc 227.

»żelazne obercuchy« = przeciwności losu (1): RejZwierc 113 cf »obercuchy nadąć«.

Cf IBERCUCH

AS