[zaloguj się]
[pdf]

OBJAŚNIENIE (74) sb n

o oraz a jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie); -śnie- (24), -śnié- (2); -śnie- : -śnié- SarnStat (23:2); końcowe e pochylone.

Fleksja
sg pl
N objaśnienié objaśnieniå
G objaśnieniå
D objaśnieniu
A objaśnienié
I objaśnieniém, objaśnienim

sg N objaśnienié (17); -é (7), -(e) (10). ◊ G objaśnieniå (21). ◊ D objaśnieniu (12). ◊ A objaśnienié (16); -é (5), -(e) (11). ◊ I objaśnieniém (5), objaśnienim (2); -ém SarnStat (3), -im SkarŻyw; -ém : -im LatHar (2:1); ~ -ém (3), -(e)m (2). ◊ pl N objaśnieniå (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. objaśnić.

1. Światło, jasność, oświetlenie; przen; claritas Vulg (16): Obiáſnienia od ludzi nie biorę. Alem was poznał/ że miłości Bożey nie maćie w ſobie. Leop Ioann 5/41; SkarŻyw 80.

objaśnienie czego (4): RejAp AA3v; RejPos A3; Bog ieſt/ ktory roſkazał áby ſie ſwiátłość s ciemnośći wyiáſniłá/ ktory oſwiećił ſercá náſze ku obiáſnieniu znáiomośći chwały Bożey w oblicżu Iezuſá Kryſtuſá. RejPosRozpr c; CzechRozm 239v.

W przeciwstawieniu: »wieczor ... objaśnienie« (1): ná zachodne kościoły obroć oko twoie: á tám gdy ſię wiecżor przybliża/ ſzukay y pátrz obiáśnienia twego. SkarJedn 386.

W charakterystycznych połączeniach: objaśnienie chwały (bożej), (3), cnot, obyczajow, spraw.

Szereg: »poprawa i objaśnienie« (1): W.K.M. rozmiłowawſzy ſie tych tho poddánych ſwoich/ á tego to narodu Właſnego ſwego/ y popráwy/ y obiáſnienia/ cnoth/ ſpraw/ y obycżáiow ich/ rozmiłuieſz ſie y thego ięzyká ſwego przyrodzonego RejPos A3.
a) Oświecenie, pouczenie (8): [syn twój] ieſt wſſytko obiaſnienie naſſe RejPs 121.

objaśnienie czego (3): tu maſz drugą ſwieżą náukę na vbłagánie tego tho ſwiętego Boſtwá Páná twoiego/ skądćiby miáło przydź to obiáśnienie nędznego cżłowiecżeńſtwa twego RejPos 116v. Cf Wyrażenie.

objaśnienie do czego (1): Przeto iáko ten dzień pierwiaſtkow náſzych Trzech Krolow/ ták y to powołánie y obiáśnienie náſze/ do wiáry [...] ſławić [...] winni ieſteſmy. SkarŻyw 26.

objaśnienie czemu (1): Pan [...] obiecowáć racży [...] obiáſnienie ſmyſłom/ wierze/ y ſumnieniu twemu RejAp 34.

objaśnienie o czym (1): Boć dochodzi do vſzu ſłowo Páńſkie á coż pothym iż o nim ſłucháią [...] ále obiáwienia/ tho ieſt obiáſnienia żadnego w ſobie o tym nie máią RejAp 5.

Wyrażenie: »objaśnienie rozumu« (2): Tu [w zakonie] maſz pilną náukę ná obiáśnienie rozumu twego od tego Páná ſwego. RejPos 116, 247.
Szeregi: »objaśnienie i rozum« (1): Pan Bog/ tych tylo trzech [królów] ná ten czás tákim poſelſtwem/ obiáśnienim/ y rozumem obdárzył. SkarŻyw 25.

»objaśnienie a wspomożenie« (1): iáko ſie on [Pan] ſtára o cię/ iákoć ſzuka cżłowieká ná dálſze obiáśnienie á wſpomożenie twoie. RejPos 285.

2. Uczynienie zrozumiałym, wyjaśnienie; declaratio Mącz, Calep, JanStat, Cn; interpretatio Mącz; explanatio, explicatio Calep; illustramentum Cn (20): máteria niemoże mieć obiáśnienia/ ieſlibyś słowá odłączył: przeto ty oboie złącżaſz. ModrzBazBud π6; ná ty też świádectwá ktorych z kśiąg ludzkich wiele nákładł/ y nimi miáſto obiáśnienia rzecż bárźiey zátrudnił CzechEp 139; Calep 291b; LatHar 740.

objaśnienie czego (11): kazánya poſpolite/ nyemyáły by nic inego być/ yedno wykłády mſſey/ to yeſt obyáśnyenya obyetnice boſkyey KromRozm I Iv; SarnUzn B7v; SkarJedn 272; CzechEp 241, 281; niechayći to nie będźie táyno/ co do obiáśnienia tego przykazánia należy. LatHar 121, 192, 315, 375, 380, 748.

W charakterystycznych połączeniach: objaśnienie artykułow, obietnice boskiej, przykazania, rzeczy (3), wiary (2); objaśnienie głębsze, krociuchne, krotkie (3), więtsze (3).

Zwrot: »objaśnienie słowy« (1): Mącz 277b cf »wykład a objaśnienie«.
Szeregi: »objaśnienie i wyłożenie« (1): Skázuiem też/ iż obiáśnienie y wyłożenie słow onych [...] słuſznie y rozumnie do wyznániá wiárj ábo Credá włożono ieſt. SkarJedn 272.

»wykład a objaśnienie« [szyk 4:1] (5): interpretatio [...] Szerſzy wykład/ á obyáśnienie więtſze slowy Mącz 277b, 55d; Calep 394a, b; LatHar 112.

3. Ukazanie (się), stanie się wiadomym, znanym; adventus PolAnt (13): BiałKat 20v marg.

objaśnienie kogo, czego (11): Pan [...] obiecował záwżdy poſyłáć Duchá ſwego ſwiętego ku lepſzemu obiáſnieniu Boſtwá ſwoiego RejAp 2v; Abyś chował te przykazánia/ bez zmázy y przygány/ aż do obiáśnienia páná naſzégo Ieſuſa Chriſtá [in adventum Domini nostri Iesu Christi]. BudNT 1.Tim 6/14; S. Iágnieſzká [prosiła] Páná Bogá/ áby ná obiáśnienie cżći y mocy ſwey Bolkiey/ duſze w ono martwe ćiáło przywroćić roſkazał. SkarŻyw 69, 285; StryjKron 244. Cf »objaśnienie prawdy«.

W charakterystycznych połączeniach: objaśnienie bostwa, czci i mocy boskiej, Pana naszego, Trojce Św.

Wyrażenia: »objaśnienie ewanjelijej« (1): A to napewnieyſzy [znak przyjścia Chrystusa]/ kiedy iuż [Pan] racżył mieć rozeſłáć iáwnie á iáſnie prawdę Ewanyeliey ſwoiey (marg) Napewnieyſzy znák prziśćia Páńſkiego/ obiáśnienie Ewányeliey s. (–) RejPos 260.

»objaśnienie nauki« (1): A owſzem gdy iuż dokonał Pan wſzytkich ſpraw zbáwienia náſzego/ á wſtąpić racżył iáko prawy krol do niebá á do kroleſtwá ſwego [...] ku pocieſze náſzey á ku obiáśnieniu náuki y woley ſwoiey ſwiętey [...] ſpadł ná nie [na Apostołów] Duch s. iáko grom [...] Dáiąc nam náukę RejPos 142.

»objaśnienie prawdy« (4): RejPos 267v; SkarJedn 315; A ieſli ſię też obiekcyam áduerſarzow náſzych chcemy przyſłucháć/ y to ku obiaſnieniu prawdy nam pomoc może. WysKaz 32; ludźie y pánowie ná vrzędách śiedząc [...] pilności ná obiáśnienie prawdy y wiádomośći pewney nie czynią SkarKaz 2a.

Szeregi: »objaśnienie i oznaczenie« (1): Długoſus/ Vapouius/ Miechouius/ y Cromerus w ſwych Kronikach Litewſkiego narodu leśnego/ y ich dzielnośći woienney pierwſze obiáśnienie y oznáczenie opiſuią StryjKron 244.

»objaśnienie i usłyszenie« (1): Tu też opiſuie Roku 1205. pirwſze obiáśnienie y vsłyſzenie imienia Litewſkiego StryjKron 245.

4. praw. Obwieszczenie, ogłoszenie z mocą prawną; declaratio JanStat [w tym: czego (17)] (25): STAROSTOWIE wedle ſtárádawnégo vżywánia máią brónić gruntów Królewſkich, áż do rozgrániczenia y obiáſnienia. SarnStat 493; Státutów o nieośiádłych obiáſnienié potrzebné: iáko goſpodarz winien ſtáwić, á iáko niewinien. SarnStat 525; O Elekciiéy ſądu obiáſnienié poſzlędnieyſzé [!], pátrz wysſzéy w kśięgách óſmych. SarnStat 556; forma nouorum Iudiciorum wielce ſłuży ku obiáſniéniu porządku ſądów Tribunału. SarnStat 849, 27, 104, 114, 445, 467 [2 r.] (25).

W charakterystycznych połączeniach: objaśnienie artykułu, elekcyjej (starościej, sądu) (2), granic ziemskich (2), kontraktu (2), ordynacyjej, porządku sądow, przywileju, statutu (3), urzędu (2); objaśnienie lepsze (2), szersze (3), więtsze.

Synonimy: 1. blask, jasność, światło; 2. tłumaczenie; 3. ukazanie; 4. obwieszczenie, ogłoszenie.

Cf OBJAŚNIĆ

DDJ