Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OBRAN

Następne hasło: OBRANIAĆ SIĘ »

OBRANIAĆ (5) vb impf

o jasne, pierwsze a pochylone; drugie a prawdopodobnie jasne (tak w -ać).

Fleksja

indicativus
inf	obråniać
praes
	sg
1	obråniåm
3	obråniå

conditionalis
	sg
3	f	by obråniała

[inf obråniać.] ◊ praes 1 sg obråniåm (1). ◊ 3 sg obråniå (2). ◊ con 3 sg f by obråniała (1). ◊ part praes act obråniając (1).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Chronić, zabezpieczać (2)
2. Wybawiać z niebezpieczeństwa, ratować (2)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

1. Chronić, zabezpieczać (2):

obraniać czego od czego (1): Práwo/ [...] rzecży zoſtáwionych álbo nábytych od ſzárpániny á páſtwienia ſie złych ludźi nád niemi obrania GostGospSieb +2.

[obraniać co: Dlategoſz zwierſchność świecka/ takowe ſwe zakony a vſtawy/ zuprzeimą Exequutią ma zachować y obraniać. UstKościel 87v, 85v. Cf obraniać co od czego.]

[obraniać co od czego: Sukno y kśięgi [piołyn] od molow obrania. Cresc 1571 271.]

obraniać kogo (G a. A) od czego (1): áby ćię potężnie iego práwicá wſpieráłá/ vmacniáłá/ y od nieſzcżęſnego iákiego duchownego pośliźnienia miłościwie obraniáłá. LatHar 4.

[obraniać kogo (po przeczeniu): Bo gdy Bog nad człowiekiem niedzierży a nieobrania go/ Diabeł go wrozmaite grzechy przywodzy UstKościel 16v, 87v.]

W połączeniu szeregowym (1): LatHar 4; [A zakon cały iego Boſky/ ktory iem zwierzył/ nie iedno wtorą/ ale y pierwſſą tablicę dzieſięćiorga przykazania/ co ſię ticze karnośći zwierſchniei pilnie chować/ ſtrzec/ y obraniać UstKościel 85v].

[Szereg: »zachować i obraniać«: UstKościel 87v cf obraniać co.]

2. Wybawiać z niebezpieczeństwa, ratować [kogo (G a. A) z czego] (2):

W połączeniu szeregowym (1): [ty są dobre uczynki krześcijanina:] Wierzyć ze on nas ſam wyriwa/ wyſwobodzia/ obrania/ z wſzelkich cieſkoſci/ ſmętkow/ y ſkod naſſych. SeklKat N4v.

Szereg: »wyrywać a obraniać« (1): [dobre uczynki wtorego przykazania:] Roſlawiać ſląwę iego/ poczwierdzać prawdę ymięniem bożym ku roſmnożeniu ſlowa iego/ y ku vczciwemu pożitku bliźńego [!] naſzego/ wyriwaiąć go á obraniaiąć zewſzelkei cięſkoſcy. SeklKat E4v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Tutor – Obraniam. Calep 1092a.

Synonimy: 1. chować, chronić, strzec, zachowywać; 2. ratować, szczycić, wybawiać.

Formacje współrdzenne cf BRONIĆ.