[zaloguj się]
[pdf]

OBRUSZYĆ SIĘ (21) vb pf

się (11), sie (10).

o jasne.

Fleksja
inf obruszyć się
praet
sg
2 m -eś się obruszył
3 m obruszył się
n obruszyło się
plusq
sg
3 m był się obruszył
f była się obruszyła

inf obruszyć się (2). ◊ fut 1 sg obruszę się (1). ◊ 2 sg obruszysz się (1). ◊ 3 pl obruszą się (1). ◊ praet 2 sg m -eś się obruszył (2). ◊ 3 sg m obruszył się (9). n obruszyło się (2). ◊ plusq 3 sg m był się obruszył (1). ◊ f była się obruszyła (1). ◊ part praet act obruszywszy się (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

1. Wystąpić przeciw powodowany gniewem; esse in ira PolAnt (18): Oko/ nie widźi cżymby ſię ćieſzyło/ W vcho nie wpada/ coby ſercu miło/ Smyſł nie ták śmiáły/ by lepiey potuſzył/ Bog ſię obruſzył. GrabowSet Nv, G4v.

obruszyć się przeciw(ko) komu (6): LubPs O5; pomnię iż ſie byłá pánná/ kthoreiem ſłużył/ przećiwko mnie obruſzyłá GórnDworz C5v; BudBib 2.Par 16/10; Teraześ ſye obruſzył/ pánie/ przećiw iemu/ Iáwną niełáſkę ſłudze okázuieſz ſwemu. KochPs 134; Phil K2. Cf Fraza.

obruszyć się na kogo (5): LubPs E, R3 marg, V3v; BielKron 428; Ieden ſąſiad iego nie podły/ iednym ſłowem nieucżćiwym wkraść ſię weń chćiał: ták ſię obruſzył nań święty młodzieniec/ iſz go pięśćią w ſzyię przy inych ludziách zacnych vderzył SkarŻyw 459.

obruszyć się o co (3): BielKron 428; Y rozgniewał ſię Aſa ná widzącego/ y dał go do więzienia/ bo ſię był przećiw niemu obruſzył o tę rzecż [Quia fuit in ira cum eo propter hoc] BudBib 2.Par 16/10; WysKaz 42.

obruszyć się czym [= z jakiego powodu] (4): SkarŻyw 336, 509; A iż Bog świętobliwy/ grzechem ſię obruſzył/ Nie máſz w świećie żáłośći/ ktorym nie ſkoſztował GrabowSet B; Z tychem rzecży te Wierſze ták po proſtu piſał. Ktore rozſądź iáko chceſz tym ſię nie obruſzę CzahTr A4v.

Zwrot: »obruszyć się w gniewie, gniewem« [szyk zmienny] (2:1): Fundámenty gor zádrżáły z wyelkim poruſſenyem/ Bo ſie ná nye Pan obruſſył gnyewem ſwey ſrogośći LubPs E; BOże náſz [...]W gniewie ſwoim przećiwko nam ſrodześ ſie obruſſył LubPs O5, R3 marg.
Przen (1):
Fraza: »serce [czyje] obruszyło się [przeciw komu]« = ktoś zmienił się, odwróćił się od kogoś (1): Potym powiedźiano Krolowi Egiptſkiemu/ iż lud Izráelſki vćiekał/ Tedy ſerce Fáráonowe y ſług iego/ obruſyło ſie przećiw ludowi onemu [Et vertit se cor Parhoh et servorum eius ad populum] BibRadz Ex 14/5.
2. Zaatakować, rzucić się [na kogo] (2): obruſzył ſię Kain ná Abelá [surrexit Cain contra Hebel] brátá ſwego/ y zábił go. BibRadz Gen 4/8.
Przen (1): Iż przed cżáſem niż wzroſtą márnye zginąć muſſą [grzesznicy] Gdy ſrogye nawałnośći ná nye ſye obruſſą. LubPs O3v.
3. Wzruszyć się, okazać litość, współczucie [dla kogo] (1): Bo ták mowi Iehowá/ nie wnidzieſz do domu ſmętku/ áni poydzieſz opłákáwáć/ áni ſię obruſzyſz dla nich [condoleas eis]/ bo odiąłem pokoy moy od ludu tego BudBib Ier 16/5.

Synonimy: 1. obrazić się, oburzyć się, rozgniewać się; 2. porwać się, zerwać się; 3. żałować.

Formacje współrdzenne cf RUSZAĆ.

Cf OBRUSZENIE

AS