[zaloguj się]
[pdf]

OBRZEZANY (74) part praet pass pf

obrzezany (67), obrzazany (7); obrzazany BiałKat; obrzezany : obrzazany BielKron (1:5), BudBib (6:1).

obrzezany (52), obrzezan (22).

o oraz e jasne; w obrzazany pierwsze a jasne; w formach niezłożonych -ån (16), -an (1); -ån : -an BudBib (4:1); -åno; w formach złożonych -an-.

Fleksja
sg
mNobrzezån, obrzezany fN nNobrzezan(e), obrzezåno
Gobrzezan(e)go G G
Dobrzezan(e)mu D D
A Aobrzezaną A
Iobrzezanym I I
Lobrzezanym L L
Vobrzezany V V
pl
N m pers obrzezani
subst obrzezan(e)
G obrzezanych
I m obrzezanymi

sg m N obrzezån (19), obrzezany (16); ~ (attrib) obrzezany (7), obrzezån (1); obrzezany : obrzezån BielKron (1:1); ~ (praed) obrzezån (18), obrzezany (9); obrzezån OpecŻyw (2), FalZioł, Leop, BibRadz (4), BielKron, Mącz, BudBib (5); obrzezany CzechRozm, SkarŻyw (2), Calep, LatHar (2); obrzezań : obrzezany KrowObr (1:1), WujNT (2:2). ◊ G obrzezan(e)go (3). ◊ D obrzezan(e)mu (1). ◊ I obrzezanym (1). ◊ L obrzezanym (1). ◊ V obrzezany (1). ◊ f A obrzezaną (1). ◊ n N (attrib) obrzezan(e) (1), (praed) obrzezåno (3) BielKron, RejPos (2). ◊ pl N m pers obrzezani (15). subst obrzezan(e) (4). ◊ G obrzezanych (5). ◊ I m obrzezanymi (3).

Sł stp s.v. obrzezać, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. s.v. obrzezać.

1. Obcięty, okrojony; mutilatus Mącz, Cn; circumcisus Calag, Calep, Cn; orbatus Mącz; recutitus Calag; praecisus Calep (10): Gdy iuż tak pępek będzie obrzezan y zawiązan/ pożythecżna rzecż ieſt ciało wſzitko dziecięcze oleiem z żołędziu pomazać FalZioł V 35; Mutilatae aures, Obrzezáne vſzy. Mącz,239a, 181b, 368d; Calag 74b; Circuncisus – Obrzezany, obcziety. Calep 197a, 829b; [á ma być koniec [winnej latorośli] obrzázány náchylon trochę Cresc 1571 315; ArtNom C2, N2].
[Wyrażenie: »obrzezane pieniądze« = fałszowana moneta: Moneta accisa Beſchnittene Mntze Obrzezáne pieniądze ArtNom N2.]
Przen (3):

obrzezany z czego (2): Ták y ná wſzytkich cżłonkách y zmyſłách zwierzchnych y wnętrznych ocżyśćieni/ y ze zbytkow obrzezáni/ day Boże/ abyſmy ſię ná onę Oktawę/ wiecżney/ y oſtátney godziny/ Bogu/ w niepokalánym ſumnieniu/ y ćiele ſtáwić mogli. SkarŻyw 4, 4.

obrzezany od czego (1): A ták toć ieſt wdzyęcżne obrzezánie Pánu náſzemu/ toć iest wdzięcżna ofiárá iemu/ ſerce [...] obrzezáne od wſzytkich złośći á nieſpráwiedliwośći ſwiátá tego. RejPos 32v.

Szereg: »ochędożony i obrzezany« (1): Ná ktory [o sądzie boskim] ábyſmy práwie ochędożeni y z zgrzechow [!] wſzytkich obrzezáni [...] ſtáwić ſię/ w onym kościele iego mogli SkarŻyw 4.
2. Poddany rytualnemu zabiegowi obcięcia napletka; circumcisus Vulg, PolAnt, Cn; recutitus Calep, Cn; curtus, mutilatus Cn (64): gdy dnia oſmégo obrzezán/ ijmię iemu dano Ián. OpecŻyw 12, 22v, 23, [27v]; KrowObr 49, 139v; Leop Philipp 3/5; Otho ia Páweł powiedam wam/ iż ieſli będźiećie obrzezáni/ Kryſtus wam nic nie pomoże. Abowiem powtore świádcżę káżdemu cżłowiekowi ktory bywa obrzezan/ iż powinien ieſt wſzythek zakon záchowywáć. BibRadz Gal 5/2-3, Gen 17/13, 26, 27, 21 arg; A gdy był obrzázan [Mahomet] z namowy thego Zydá/ náwykł od oycá pogáńſkiey wiáry/ á od mátki Zydowſkiey BielKron 165; ácżkolwiek ich [turecki] Alkoran niedopuſzcża żadnego Gáurá miedzy imi mieć/ ále obrzezány krześćiánin niemoże od nich wynidź ſwą wolą. BielKron 260v, 15v [2 r.], 89 marg, Recutitus, Obrzezániec/ któremu zwłaſzczá członek męski obrzezan yeſt/ żid. Mącz 349a; RejPos 33v; Bo obrzezan był wſzytek lud/ ktory wyſzedł/ lecż wſzytek lud ktory ſię zrodzi ná puſzcży w drodze gdy wyſzli z Micráimá nie był obrzezan. BudBib Ios 5/5, Gen 17/26, I 119d marg; BudNT k7v marg; Szábát/ y dzieſięćioro przykázanie/ nie podáne było iedno ludowi obrzezánemu CzechRozm 101v, A7, 75v, 80v [2 r.], 97v; Chwyćże ſię ręki ktorąć Chryſtus zá ćię dziś obrzezány/ á potym vkrzyżowány/ iáko Piotrowi tonącemu/ do pokuty podáie SkarŻyw 4, 2, 455; CzechEp 340; Recutitus – Obrzezani potureczku. Calep 901a; Iezu dniá oſmego po národzeniu z pirwſzym nadrożſzym krwie twoiey wylaniem/ nam zbáwiennie obrzezány/ y Iezuſem názwány/ zmiłuy ſię. LatHar 336, 273, 333; Abowiem powiedam/ iż Ieſus Chriſtus był ſługą obrzezánia (marg) Zydow obrzezánych: że był do nich posłan y onym służył. (–)/ dla prawdy Bożey WujNT Rom 15/8, s. 9, 457, 537 [2 r.], Gal 5/2 (14); SkarKaz 517a.
Wyrażenia: »obrzezany na ciele napłetku« (1): Zaś Iſzmáhelowi ſynowi iego [Abrahama] (było) trzynáśćie lat/ gdy obrzezán ná ćiele napłetku ſwego. BudBib Gen 17/25.

»obrzezana obrzazka« (2): Oto dnie przydą/ mowi Pan: że náwiedzę kozdego ktory ma obrzezáną obrzáſkę [qui circumcisum habet praeputium] Leop Ier 9/25; BudBib b4.

»obrzezaniem obrzezan« (1) Obrzezániem obrzezan będzie w domu twym vrodzony [Circuncidendo circunicidentur natus domus tuae] y kupiony zá śrebro twoie BudBib Gen 17/13.

»obrzazany na żydowską wiarę« (1): prośiłá mátká [Mahometa] iednego Zydá chytrego/ áby mogł oyca k themu przywieść/ iákoby to dzyećię było obrzázano ná Zydowſką wiárę. BielKron 165.

»obrzezany według powinności zakonnej, wedle zakonu« (1:1): Pátrzayże dáley/ iż thu ſtoi w hiſtoriey/ iż było tho dzyecię [św. Jan] obrzezano według powinnośći zakonney dniá oſmego. RejPos 297; BiałKat 136.

Przen (2): ktorego [duchownego obrzezania] też my áni gánimy áni odrzucamy: owſzem ſie oto ſtáramy ábyſmy nim od Bogá ſámego przez Chriſtuſá obrzezáni byli. CzechRozm 80; WujNT Col 2/11.
a. W funkcji rzeczownika (4): Abowiem y ci co ſię obrzezuią (marg) y obrzezáni ſámi G.(–)/ zakonu nie záchowywáią. WujNT Gal 6/13; Nie tylo dla obrzezánych ále y dla narodow przyſzedł Chryſtus SkarKaz 517a marg.

W przeciwstawieniach: »obrzezany ... nieobrzezany, poganin« (2): ieden ieſt Bog/ ktory vſpráwiedliwia obrzezánego z wiáry/ y nie obrzezánego przez wiárę [cricumcisionem ex fide praeputium per fidem]. WujNT Rom 3/30; A poznawſzy łáſkę mnie dáną/ Iákub y Cephás y Ian/ [...] dáli mi y Bárnábie práwice ſpołecznośći/ áby my miedzy Pogány/ á oni miedzy obrzezánymi [nos in gentes, ipsi autem in circumcisionem] przepowiedáli WujNT Gal 2/9.

Cf NIEOBRZEZANY, OBRZEZAĆ, OBRZEZANIEC

AS