[zaloguj się]

ROZGNIEWANIE (111) sb n

o oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone; -a- (97), -å- (1); -a- : -å- Leop (5:1).

Fleksja
sg
N rozgniewani(e)
G rozgniewaniå
D rozgniewaniu
A rozgniewanié
I rozgniewani(e)m, rozgniewanim
L rozgniewaniu

sg N rozgniewani(e) (19).G rozgniewaniå (22).D rozgniewaniu (4).A rozgniewanié (29); -é (2), -(e) (27).I rozgniewani(e)m (10) WróbŻołt, RejPs (5), BibRadz, RejPos (3), rozgniewanim (4) OpecŻyw, BudBib, CzechRozm (2).L rozgniewaniu (23).

stp: rozgniewanie, rozniewanie, Cn brak, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. rozgniewać.

1. Gniew, złość, oburzenie (często o Bogu gniewającym się na człowieka); iracundia Vulg, PolAnt, Calep; furor, ira Vulg, PolAnt; indignatio Vulg, Calep; irritatio Mącz[w tym: czyje (80) – pron poss (47), ai (poss) (17), G sb i pron (16)](110): RejPs 24, 57, 88v, 126, 160v, 165; NIe rácż w twey popędliwośći káráć mie moj Pánie/ Ale s ſwey ſwiętey miłośći ſkroć twe rozgniewánie LubPs K3, B2v, K4v marg; Leop 4.Reg 3/27; Gniewayćie ſię á nie grzeſzćie/ ſłońce niechay nie záchodźi nad rozgniewániem wáſzym [tj. nie gniewajcie się po zachodzie słońca]. BibRadz Eph 4/26, I 91a marg; Mącz 174d; RejAp 81v, 146; GórnDworz K4; tedy też o nim [o Bogu Ojcu] piſmo powieda/ iż iáko długo cżeka vznánia/ thák też záſię długo vſpokoić ſie nie może rozgniewánie iego/ ieſliże cie ták záſtánie w tim márnym nieobacżeniu twoim. RejPos 172v; Pan do tegoż Moiżeſzá mowić racżył: Puść mię wolno iż ſie roſpali gniew moy ná ten narod Izráelſki/ iż gi wygładzę wedle rozgniewánia mego [Vulg Ex 32/10]. RejPos 236, 32v, 160v; ABowiem gniew á rozgniewánie ſą od ſiebie ty dwie rzecży iákoby nieiáko rozne/ iákoby pijány á opilec. RejZwierc 75v, B, 75v; BudBib Sap 18/21, Eccli 44/17; Interdum stomachus ponitur pro indignatione, sive iracundia. – Rozgniewanie. Calep 1009a; Boże zbáwićielu náſz/ rácż náwroćić nas. (–) Y rozgniewánie twoie rácż oddálić od nas. LatHar 313; Rozmnożyłeś nádemną wielmożność twoię/ á po twym rozgniewániu/ ſkłoniwſzy twarz do mnie poćieſzyłeś mię. LatHar 562, 611; WujNT Eph 4/26.

rozgniewanie na kogo (4): O wſſechmocny Boże náſz dobrotliwy Pánye/ Iákyeſz to yeſt ſrogye twe ná nas rozgnyewánye LubPs R3; LatHar 585.Cf »pobudzić rozgniewanie«, w rozgniewaniu na kogo.

rozgniewanie za co (1): W Tym Pſalmie ieſt modlitwá ku Pánu Bogu duſze ſkruſzoney/ ktora ná ſię cżuie przyſzłą ſrogość rozgniewánia Páńſkiego/ zá ſproſne złośći ſwoie. LubPs B4v.

rozgniewanie nad kim (7): LubPs K3v, V2 marg; Kazał mu [Jozjaszowi] Pan powiedzieć Iż ia od ciebie wdzięcżnie to prziymuię/ ále nád ludem tym bez pomſty nie będzie rozgniewánie me/ á ty zoſtánieſz w łáſce moiey RejPos 50v; Pocżął płákáć on ſwięty Hetman widząc rozgniewánie Páńſkie nád ludem onym. RejPos 217v, 194v; BielSat G3v; BielSen 17.

W przeciwstawieniach: »rozgniewanie ... zmiłowanie (2), litowanie, wesołość« (4): ACżkolwie twarz y cżoło łaczno ſie przemienić może/ á to według wzruſzenia namiętnoſci cżłowiecżey [...] iakoż to bacżymy w rozgniewaniu y też w weſołoſci [...] GlabGad N3v; Pretkyċ bog ku rozgniewaniu Prze[t]ceiſzy ku zmilowauiu [!]. RejKup h2v; Ciebie ia/ boże nieſtworzony/ Wyznáwáć będę ná wſze ſtrony: [...] Ty miłośiérny/ litośćiwy: Ty (mówię) ſkąpy w rozgniewánié/ A nieprzebrány w litowánié. Ty weyźrzy ná mię KochPs 129; LatHar 562.

Zwroty: »chodzić w rozgniewaniu [czyim]« = odczuwać czyjś gniew (3): Nadobna nauká iż Pan nigdy nye opuśći wyernych ſwoich/ á złośćiwy záwżdy chodzi w rozgniewányu iego/ á nie zámieſzka pomſtá yego. RejPos 25 marg, 31 marg, 138v.

»pobudzić [na kogo] rozgniewanie« (1): A ty [...] Pánye/ Pobudź ná ty złośniki twoye rozgnyewánye LubPs V2.

»[kogo] w rozgniewanie pobudzać« (1): Ná ten cżás go w rozgniewánie ſrogie pobudzáli/ Gdy dyabelſtwu á nie Bogu ofiáry dzyáłáli LubPs gg4v.

»przyść w rozgniewanie« (2): [ulegając podszeptom czarta] wzruſzamy ſrogi gniew iego [Boga]. Iáko ſie tho okazáło ná onym nędznym Saulu żydowſkim krolu/ ktory chciał wymyſláć nowe ofiáry ku cżći iemu z wymyſłu ſwego/ w iákie był przyſzedł rozgniewánie v niego/ y iáką pomſtę wziął od niego RejPos 78v, 75v.

»przywieść w rozgniewanie« (1): [mówi Pan o narodzie izraelskim] Ktorych vpor, złość, y záślepienie/ przywiodło mnie práwie w wielikie rozgniewánie/ żem też przyſiągł, ći nie wnidą w odpocżywánie/ źiemie onej wprzod im obiecáne. ArtKanc T15.

»skromić rozgniewanie« (1): Dar ſkrity vkraca gniew: á podárze w łono dane/ ſkromi nawiętſze rozgniewánie [extinguit ... indignationem maximam]. LeopProv 21/14.

»(u)błagać rozgniewanie« (3): Co zá wdzięcżne ofiári mamy nieść przed oblicżność Páńſką/ chcemyli vbłágać ſrogye rozgniewánye iego. LubPs V5v marg; RejPos 185; Otom ia záwżdy gotow ná wſzelkié karánié/ Gotowem krwią ſwą błágáć twoie rozgniewánié KochPs 56.

»wpaść (a. upaść) w rozgniewanie [czyje]« (2): Gdyż y vbogi ták rychło może vpáść w rozgniewánie Páńſkie/ y wziąć pomſtę ſwoię/ ieſliby nie pomiernie á nie w boiáźni Bożey/ vżywał onego vboſtwá ſwego RejPos 162, 64.

»wzruszyć [czyje] rozgniewanie [w tym: na kogo (1)]; wzruszyło się rozgniewanie [od kogo]« = pobudzić do gniewu (2;1): day nam to miły panie [...] [abyśmy] wſtydali ſie za wyſtępki ſwe a owſſem ſie ich chronili ktoremi bychmy na on czas mieli ſobie wzruſſic niewycierpiane rozgniewanie twoie. RejPs 124v; LubPs B6; Sercá ſwe zátwárdźili iáko Adámanthyn/ iżby nie ſłucháli zakonu y ſłow/ [...] ſkąd oto wzruſzyło ſię wielkie rozgniewánie [Et fuit ira magna] od Páná zaſtępow. BibRadz Zach 7/12.

»zapalić się rozgniewanim« (1): To vſłyſzawſzy Krol Antyoch/ zápalił ſię wielkim rozgniewánim [iratus est furore] BudBib 1.Mach 3/27.

»zawściągnąć rozgniewanie« (1):O wſſechmocny dobrotliwy w miłoſierdzyu Pánye/ Odpuść grzech moy á záwſcięgni ſwoie rozgniewánie LubPs L.

Wyrażenia: »rozgniewanie Pańskie, Boskie (a. Boże)« [szyk 13:3] (11:5): Bom widzyał záwżdy nád ſobą Páńſkye rozgniewánie LubPs K3v; Prágnyenie rozgniewánia bożego nád złośniki. LubPs V2 marg, B4v; wſzákże damći rádę iáko ten lud zdzyáłaſz/ áleć to nie może być bez rozgniewánia Boſkiego. BielKron 42v; Wiedz krolu żeś ieſt w rozgniewániu Bożym/ á nie rádzęć ábyś ſie ruſzał ku tey bitwie RejPos 64, 64, 153, 162, 164, 185, 217v; BielSat G3v; Niebo/ Ziemiá/ Plánety/ przećiw mnie powſtáły/ [...] A to wſzyſtko prze moich ſynow záchowánie/ Sſtáło ſie to nádemną Boſkie rozgniewánie. BielSen 17.Cf »z rozgniewania Pańskiego«, »za rozgniewaniem Pańskim«.

»okrutne rozgniewanie« (2): Azaſz tego [tj. wysłuchania próśb] nie okazał ná Iákobie ſwiętym/ ná Dawidzye ſwiętym/ ktory był ták vpadł/ ktory był przyſzedł w ták okrutne rozgniewánie iego/ iż ſie sſtał gorſzym á niżli pogáninem przed oblicżnoſcią iego RejPos 75v, 64.

»srogie rozgniewanie; srogość rozgniewania« [szyk 15:1] (11;5): DOmine ne in furore tuo arguas me: neque in ira tua corripias me. Miły panie nie karzy mnie ſrogiem rozgniewaniem twoim ani mie karż w gniewie twoim. WróbŻołt 37/2, M7v; Y bliſko tego było/ [...] iżeś ie miał wyniſcić lecz ſnadz Moyzeſz z ynemy wiernemi twoiemi pokornemi prozbámi ſwemi odwroćili poczętą ſrogoſć rozgniewánia twego. RejPs 157v, 118, 126v; LubPs B4v, B6, R3, S, V5v marg, gg4v; RejPos 153, 194v, 247.Cf »za srogim rozgniewaniem«, »w srogim rozgniewaniu«.

»zapalczywość rozgniewania« (1): A w zápálcżywośći rozgniewánia mego [in zelo meo, in igne irae meae] mowiłem/ W ten dźień będźie wielkie wzruſzenie w źiemi Izráelſkiey. BibRadzEz 38/19.

Szeregi: »pomsta i rozgniewanie« (1): miáſto Niniwen/ [...] przez trzy dni w vſtáwicżney modlitwie trwáiąc/ w poſcie/ y w cżuynośći/ nic nie iedząc áni pijąc/ iedno vſtáwicżnie głoſem wielkim płácżliwie wołáiąc/ vbłagáli onę ſrogą pomſtę y ono rozgniewánie Páńſkie RejPos 185.

»popędliwość i rozgniewanie« (1): Założę pomſthę ſwą nád Edomem przez ręce ludu moiego Izráelſkiego/ á vczynię w Edom według popędliwośći y rozgniewánia mego [iuxta furorem meum et iuxta iram meam] BibRadz Ez 25/14.

»rozgniewanie i zajątrzenie« (1): á wſzelką nienawiść y gniew nieprzyiaćioł moich/ rácż zátłumić y vśmierzyć: iákoś rozgniewánie y záiątrzenie Ezawowe/ ná brátá iego Iákobá oddálić racżył. LatHar 585.

Wyrażenia przyimkowe: »z rozgniewania« (3):

~ W przeciwstawieniu: »z łaski ... z rozgniewania« (1): Tu prorok wyſlawia rozliczne dobrodzyeyſtwá páná náſſego/ [...] wſpomina też/ co ſie dziáło zá przodkow náſſych złáſki y rozgniewánia iego RejPs 153v.

Wyrażenie: »z rozgniewania Pańskiego« (2): Tu prorok żałobliwie opłákawa rzeczy przyſlych ktore miáły przydz ſrodze ná zbor krzeſćiáńſki zrozgniewania páńſkiego RejPs 118; RejPos 138.~

»z rozgniewani(e)m« (2): A onij [strażnicy] przyſſli z rozgniewanijm/ vzrzáwſſy lotry żywé na krzyżu polámali w nich koſci/ ij rzucili w dol. OpecŻyw 152; RejPos 259.

»za rozgniewani(e)m« (8): NIerácz miły pánie zá rozgniewányem twoiem: áczem ie ſnadz ſluſſnie záſlużył ſſácowáć vczynkow moich RejPs 57, 85v, 154v; A wżdy przedſię iáko iáie ſtłuc/ ták tho tanie v niego [u człowieka]/ thárgnąć ſie ná bliźniego ſwego/ [...] Acż tho wżdy iuż nie táki dziw/ gdyż ſie to dzyeie zá rozgniewániem á zá vporem przyrodzenia złego RejPos 247.

~ Wyrażenia: »za rozgniewaniem Pańskim« (1): Iáko ich też záſię wiele/ ktorzy odmieniáli ty opocżne ſercá ſwoye/ á wielkie pociechy bráli od Páná ſwoiego: Iáko miáſto Niniwen gdy miáło w zyemię wpáść zá ſrogim rozgniewániem Páńſkim/ gdy ie Ionás Prorok nápominał/ áby ſie vználi RejPos 65.

»za słusznem rozgniewaniem« (1): BOże wſſechmogący ácz zaſſluſſnem rozgniewániem ſwoiem od cziſnąćeś [lege: odcisnąć-eś] raczył nas od łáſki ſwoiey/ a wſſákoſz [...] rácz ſie zá ſię ku nam náwroćić. RejPs 88.

»za sprawiedliwem rozgniewaniem« (1): WSpomni naſz miły panie iakie łaski a iakie dobrodzieyſtwa raczyło ſprawowac ſwięte boſtwo twoie narodowi niewdzięcznemu: [...] y iako teſz brali ſrogie pomſty nad ſobą za ſprawiedliwem rozgniewaniem ſwoiem za vporne myſli ſwoie RejPs 118.

»za srogim rozgniewaniem« (1): RejPos 65cf »za rozgniewaniem Pańskim«.

Szereg: »za rozgniewanim i nienawiścią serca« (1): Gdy záraz gniewánim [errata zmienia: za rozgniewánim] y nienáwiśćią ſercá/ ktemu iákim żelázem/ [...] ku morderſtwu kto przychodźi: to pewny znák ieſt/ iż to iuż z Szátáná kłamliwego mężoboyſtwo to pochodźi CzechRozm 239v. ~

»w rozgniewaniu« = in ira Vulg, PolAnt (13): Iuz nic nieracz zawieſſac nad nami czym by ſie miał mſcic na nas wrozgnyewaniu twoim RejPs 197v, 30; RejWiz 181v; Pyſſnego/ chełpliwego zowią nieucżonym/ ktory w rozgniewániu okázuie á płodzi pychę. Leop Prov 21/24; BibRadz I 138c marg; RejPos 247, 262v.

~ w rozgniewaniu na kogo (1): y godnieyſzaby byłá/ ábyś ty [Panie] dla niey [dla męki Syna Twego] wylał miłośierdźie twoie ná nas; á niźli/ ábyś dla grzechow/ zátrzymał miłośierdźie twoie w rozgniewániu ná nas. LatHar 272.

w rozgniewaniu o co (1): Pánie w zápálczywośći twoiey (o zápálcżywość moię) nie karz mię/ á w rozgniewániu twoim (o rozgniewánie moie) niebierz pomſty ze mnie. LatHar 611.

W połączeniu szeregowym (1): dla tego tedy rozgniewáłáſie [!] zápálczywość Páńſka ná thę źiemię/ że [...] wymiotał ie z źiemie ſwoiey w gniewie y w zápálczywośći/ y w wielkim rozgniewániu ſwoim Leop Deut 29/28.

W przeciwstawieniu: »w rozgniewaniu ... w dobroci« (1): abowiem w rozgniewániu moim vderzyłem ćię był/ a w dobroći moiey zmiłowałem ſię nád tobą. BibRadz Is 60/10.

Wyrażenie: »w srogim rozgniewaniu« (1): á wywiedź nas s tych omylnośći ſwiátá tego/ iákoś wywiodł onego nędznego Lothá s pośrzodku onych miaſt Sodomſkich/ ktoreś był zgotował ná ſrogą pomſthę á ná okrutny vpadek/ zá złośćiwe poſtępki ich/ w onym ſrogim rozgniewániu twoim RejPos 262v.
Szereg: »w zapalczywości a w rozgniewaniu« (2): PANie w zapálcżywośći twoiey nie karz mię/ á w rozgniewániu twoim [in furore ... in ira Vulg Ps 6/1] nie bierz pomſty ze mnie LatHar 159, 611. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]~

W przen (6): Tako ie przeſladuy miły panie w nawałnoſci twey [Ps 82/16] (koment) w nawałnoſci, czuſz wielkiego rozgniewania twego WróbŻołt cc7v; Biádá Aſſurowi/ rozga pierzchliwośći moiey/ y kiy moy ieſth/ w ręku ich rozgniewánie moie [tj. narzędziem gniewu boskiego]. Leop Is 10/5; Duch też podnioſl mię y wźiął mię/ y odſſedłem w gorzkośći rozgniewánia duchá moiego Leop Ez 3/14, Nah 1/6; A oto imię Páńſkie zdáleká przychodźi á zápali ſię popędliwoſć iego/ y ieſt nie znośna/ wargi iego pełne ſą rozgniewánia (kust) gniewu (–) BibRadz Is 30/27; A on Bábilon wielki przyſzedł ná pámięć v Bogá/ áby mu dał pić kielich winá rozgniewánia ſwego. RejAp 138v.
Przen (1):
Wyrażenie: »morskie rozgniewanie« = sztorm (1): Piaſek z wodą ſye miéſza: á w poboczné łáwy Bije ſzturm niebeſpieczny: nawá żadnéy ſpráwy Nie ſłucha/ ále w morſkim rozgniewániu pływa Sámopás KochPam 85.
2. Doprowadzenie kogoś do gniewu(1):

rozgniewanie kogo (1): Abowiem Pan zaſtępow kthory wſzczepił ćię/ wyrzekł wſzythko złe przećiw tobie/ dla złoſći domu Izráelſkiego y domu Iudſkiego/ ktorą ná ſwe złe czynili ku rozgniewániu mnie [quod fecerunt sibi ad irritandum me] kádząc Báálowi. BibRadz Ier 11/17.

[rozgniewanie czyje: Kxiążętá Ruſkie wſzytki rozgniewánia twoiego żáłuią/ y iuſz w Haliczu chcą ſię z tobą zgodzić StryjKron 219 (Linde s.v. rozgniewać).]

Synonimy: rozdrażnienie, rozjątrzenie, zajątrzenie.

Cf ROZGNIEWAĆ, ROZGNIEWAĆ SIĘ

LW