[zaloguj się]
[pdf]

ODMIENNY (133) ai

-e-(131), -ę- (2).

o oraz e jasne.

Fleksja
sg
mNodmienny fNodmiennå, odmienn(a) nNodmienn(e)
Godmienn(e)go Godmiennéj Godmiennégo
Dodmienn(e)mu Dodmienn(e)j Dodmiennemu
Aodmienn(e)go, odmienny A Aodmienn(e)
Iodmiennym I I
Lodmiennym Lodmienn(e)j Lodmiennym
pl
N m pers odmienni
subst odmienné
G odmiennych
D odmiennym
A subst odmienné
I m odmiennymi, odmienn(e)mi

sg m N odmienny (31). ◊ G odmienn(e)go (1). ◊ D odmienn(e)mu (1). ◊ A odmienn(e)go (2), odmienny (2). ◊ I odmiennym (2). ◊ L odmiennym (3). ◊ f N odmiennå (14), odmienn(a) (1). ◊ G odmiennéj (4); -éj (1), -(e)j (3). ◊ D odmienn(e)j (1). ◊ L odmienn(e)j (1). ◊ n N odmienn(e) (19). ◊ G odmiennégo (3); -égo (1), -(e)go (2). ◊ D odmiennemu (1). ◊ A odmienn(e) (3). ◊ L odmiennym (2). ◊ pl N m pers odmienni (7). subst odmienné (12); -é (1), -(e) (11). ◊ G odmiennych (7). ◊ D odmiennym (1). ◊ A subst odmienné (13); -é (2), -(e) (11). ◊ I m odmiennymi (1) CzechEp, odmienn(e)mi (1) SkarKazSej.

Sł stp w innym znaczeniu, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zmieniający się; niestały; zmieniający zdanie; mutabilis Mącz, Calag, Calep, Cn; commutabilis Mącz, Calep, Cn; desultorius, instabilis Calep, Cn; versipellis Vulg; bilinguis, varius Mącz; flexibilis Modrz; ambiguus, dubius, fluxus, incertus, inconstans, levis, lubricus, mobilis, vacillans, vanus, varians, ventosus, versabilis Cn (76): RejPs 167; RejKup p5; GroicPorz hh4v marg; KrowObr 232v; Bo cokolwiek pod niebem ná dole widzimy/ To ieſt wſzytko odmienne RejWiz 136v, 136v marg, Dd; Ná koniec [odszczepieńcy] ſą ták odmienni/ iż y w nowinách ſwoich/ dźiś inną/ á iutro inną mowią/ vczą/ y dźierżą. OrzList d4v; A kto może tego ich Bogá odmiennego (kthory cżáſem ieſth cżáſem nie ieſt) ogárnąć? GrzegRóżn H3v, [L2]v [2 r.]; Prot A4v; RejZwierc 65, 155, 236v; Abowiem iáko bogáctwá nieuſtáwicżne ſą/ thák też odmienny lud ledá s przycżyny pocżyna w nienawiśći mieć/ ty ktore máło przed tym práwie pod niebo chwałámi ſwymi wynosił. RejPosWstaw [414]v; CzechRozm 172; SkarJedn 333; Calag 555b; coſz to zá P. Bog ták odmienny: to/ co raz z táką trudnośćią y cudem dał/ ták łácno zgubić każe? SkarŻyw 285; Calep 225a, 544b, 683b; Gdyż pámięć ludzka ieſt ſłába y odmienna SarnStat 1036 [idem (2)] 1056, 1185; WitosłLut A5v.

odmienny w czym [= pod jakim względem] (6): GlabGad O3; KromRozm I [P2]; Niewiáſty też świádczyć niemogą/ Abowiem ony ſą odmienne w ſłowiech/ á świádectwá rozne wydawáią GroicPorz xv; KrowObr 154; ModrzBaz 102v; Nie był Páweł S. w náuce ſwey odmienny/ iáko Luter [...]: áni iáko vczniowie iego/ o ktorych ieden zacny człowiek ſkoro z przodku mowił: Iż wiem co teraz wierzą: ále niewiem co przyſzłego roku wierzyć będą. WujNT 625.

W połączeniach szeregowych (9): LibLeg 11/40v; Aleć nyedźiw temu/ iż Luterſka náuká od koſćyołá rozna y ſlowu bożemu przećiwna yeſt/ gdyż y ſámá wſobye nyeſforna/ nyezgodna/ nyeuſtáwiczna/ odmyenna y przećiwna. KromRozm I G; KromRozm II a3; Muliebris sententia, Nieſtáłe/ Niepewne/ odmienne przedſię wźięcie. Mącz 235d, 25a, 239b [2 r.]; RejZwierc 151v; CzechEp 235.

W przeciwstawieniach: »odmienny ... jeden, stateczny, wierny« (2): Głos barzo rzezny á miąſſzy [...] cżłowieka też grubego rozumu znamionuie/ poſtawy ſtatecżney, ale obycżaiow odmiennych. GlabGad O3v; Leop Prov 14/25; Mieśiąc w w [!] odmienney w iedney twarzy chodźi SzarzRyt D3v.

W porównaniach (2): RejWiz 7; A pod nogámi wſzytkie haeretyki/ ktorzy ſą odmienni iáko kśiężyc. WujNT 866.

W charakterystycznych połączeniach: odmienny(-a, -e, -i) bieg, Bog (6), czas, czł(owi)ek (lud ludzie) (5), krzewkość, mowa, (jest) pamięć (3), pisma, przedsięwzięcie, przypadłości, sprawy (2); w mocy odmienny, w nauce (3), w słowiech, w umyśle; obyczajow odmiennych.

Przysłowie: Czás odmienny léczenia ma ſpoſoby tákié GosłCast 42.
Wyrażenia: peryfr. »krąg odmiennej światłości« = księżyc (1): Toli ieſt ón krąg odmiennéy świátłośći/ Wódz gwiazd roźlicznych/ y ſprawcá żyznośći? KochPieś 11.

»odmienne przyrodzenie« = desultoria natura Calep; ambiguum ingenium Cn [szyk 4:1] (5): Ale mu przedſię odiął [...] onę nieſmiertelność/ [...] ták iż iedno zoſtáło mdłe á ſmiertelne ciáło iego/ á krewkie á odmienne przyrodzenie iego. RejPos 53, 52v, [323]v; RejZwierc 155; Desultoria natura – Odmienuego [!] przirodzenią. Calep 312a.

»odmienna stałość« = nietrzymanie się raz powziętej decyzji (2): AKwiloniey miáſtá Attilá dobywał/ Szturmow kilká vtráćił/ y iuż odciągnąć chciáł. Vźrzał áno Bociani z miáſtá wylatáią [...]. Roſkazał wnet ſwym ludziom/ áby ſie wroćili [...]. Y wziął miáſto powoli/ bez wſzytkiey trudnośći/ Trzebáć cżáſem folgować odmienney ſtałośći. RejZwierz 20v, 20v marg.

»szczęście, fortuna odmienna(-e)« = varia fortuna Mącz; fluxa a. levis a. varians a. volubilis fortuna; versabilis motus fortunae Cn (4:1): o fortuno miła/ Proſzę byś ſwoy obycżay nádemną zmieniłá. Bo ia wiem że ty rádá mieniſz ſwe poſtępki/ A záwżdy po twey łáſce bywa vpad prętki. (marg) Forthuná odmienna. (–) RejZwierz 3; Mącz 475c; StryjKron 255; Wſzyſcychmy ſą poddáni ſczęśćiu odmiennemu. ZawJeft 43, 3.

»świat (jest) odmienny; odmienny stan świata« [szyk 4:2] (5;1): RejPos 118v marg, 300 marg; A ktemu niech będzie długa pámięć poſpołu y s kſiąſzkámi W.W. ná ſwiecie odmiennym. RejZwierc A2, A3, 150; ábyś nálaſł odpocżynienie duſzey twey/ po tym nędznym y odmiennym świećie SkarŻyw 428.

»umysł odmienny« = mobilis a. vacillans animus Cn (3): Albo podobno być muſy Iż też nieborąka kuſy. On zuphalecz woit piekelny Iż wnim vmyſl tak odmienny. RejKup h5; RejZwierc 19v marg, Bbb2v.

Szeregi: »krewki a odmienny« (3): vcż ſie thu/ iáko maſz ſtan białey głowy mieć ná piecży/ á iákie ieſt krewkie á odmienne przyrodzenie ſtanu tego. RejPos [323]v, 52v, 53.

»odmienny, mnożny« (1): Dźiś [broda] nożycóm podobna: iutro kóńſkiéy kośie: Cżáſem ták rzadka/ żeby mógł liczyć po włośie. Iáko kędy grad przéydźie: czáſem wygolona W koło gęby/ á z brzegów w cérkiel náſtrzępiona. Ták odmienna/ ták mnożna między wieczyſtémi Wiśiáłá ná powietrzu ſny Platonowémi. KochBr 151.

»niepewny i odmienny« [szyk 1:1] (2): GosłCast 9; (Wierny Pan Bog w ſłowách ſwoich [...].) Gdy obiecał/ iáko viśćić nie ma? ábo to człowiek odmienny y niepewny? SkarKazSej 663b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»odmienny a nieuspokojony« (1): iedno iáko ieſt ſámo [ciało nasze] odmienne/ tákże też y przyrodzenie odmienne á nigdy nie vſpokoione w ſobie nośić muśi. RejZwierc 155.

»nieustawiczny a (i) odmienny« (2): Trzebá by to dowodnyey vkázáć ſkąd inąd á nye z Lutrá/ áni z yego vcznyow/ gdyż ták ſą nyeuſtáwiczni á odmyenni w ſwey náuce/ yákoś ty wyſſſſey okazał. KromRozm I [P2], K2v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»odmienny abo obojętny« (1): Wyzwala duſſe ſwiádek wiemy: ále cżłowiek odmięnny ábo oboiętny/ nieprawdę mawia [profert mendacia versipellis]. Leop Prov 14/25.

»omylny ani odmienny« (1): á ktemu iż nic nie ieſt nigdy omylnego áni odmiennego/ á w namnieyſzym ſie punkcie nigdy nie zmieniło/ cokolwiek kiedy wyſzło s ſwiętych vſt iego RejPos 270v.

»odmienny i sobie sprzeciwny« (1): A batzyſz tu tego Papieżá/ iáko był odmienny/ y ſobie ſprzećiwny? KrowObr 232v.

W przen (1): Abowiem co chce z woſku bárzo ſnádnie zlepi [tj. z wosku można wszystko zlepić]/ Tákże też ſą odmienne młodey głowy ſklepy. RejWiz 7.
2. Zastępujący coś lub kogoś; następujący jeden po drugim; mutatorius PolAnt, Mącz; desultorius Mącz (14): WAłáſka źiemiá z dawná rozmáithy narod w ſobie miáłá/ á cżęſto odmienny/ [...] gdy Dácy álbo Gethe nie byli poſłuſzni Rzymian/ poſłáli Rzymiánie z Flákuſem trzydzieśći thyſiąc ludu proſtego/ áby tám oſiadáli/ [...] Gety y Dáki wypędziwſzy BielKron 275v, 121; Mącz 239b; Wyśiewki ná folwárki Pan ma mieć ná regeſtrze/ [...] dla Vrzędnikow odmiennych. GostGosp 150; Rzymſka [monarchia] w pogáńſtwie pod Konſulámi y innemi odmiennemi rządy/ coś nád 400. [lat] [...] ſtałá SkarKazSej 691a.
Wyrażenia: »odmienne konie« = konie na zmianę (1): equi desultorii, Odmienne álbo powodne konie. Mącz 365b.

»odmienne szaty« = na zmianę, odświętne; mutatoria, mutatoria(-ae) vestimenta a. vestes PolAnt [szyk 4:4] (8): Wnet łáńcuchow klenotow przynieść mu kazáłá/ Y dziwnych ſzat odmiennych doſyć mu nádáłá. RejWiz 26v; dam trzydźieſći prześćieradł/ dam y trzydźieśći ſzat odmiennych. BibRadz Iudic 14/12, Iudic 14/13, 19; BudBib 4.Reg 5/5, 22, 23, Zach 3/4.

3. Zdradziecki (3): Bo o to ſie ták okrutnj Moſkwićin/ iáko odmienny Szwed pilno ſtáráią KwiatOpis C4; dowiedzćie śię/ iáko wiele zá przodkow Páná náſzego zmárłego/ ſkod y mordowánia w źiemiách Podolſkich y Ruſkich cżynili odmięnni Wołoſzy BiałKaz H4.
Szereg: »nieszczyry i odmienny« (1): Ktory mnie záwſze iáko brát y powinowáty z wielkiey dobroći ſwoiey nieſzcżyrymi y odmiennymi poſtępkámi ſwoimi kędy mogł ſzcżypał CzechEp *2v.
4. Który można zmienić, odwołać, unieważnić, nie spełniający się (7): Rozproſſy on [Bóg] kiedy chce wſſytki ſpráwy y rády wſſech ludzi á ſpráwy iego ſámego nigdy niebędą odmienne/ á co kolwiek ſie iemu zdáć będzie wſſytko ſie nieochybnie ſtáć muſi. RejPs 48; KromRozm II ſ3v, x4 [2 r.]; gdyż ſlácheckie ſłowá/ nigdy odmienne być nie máią/ á iáko ſkáłą wiátr nie włada/ thák pocżćiwego cżłowieká vſty/ áni chmiel/ áni gniew/ áni żal/ hybáć nie ma. GórnDworz E2v; SkarŻyw 456.

W przeciwstawieniu: »odmienny ... trwa na wieki« (1): Sam też przykazánya onego ſwego [...] odſtąpił [...]. A to widźiſz odmyány/ á yednák ſlowo boże przedſye nye odmyenne/ ále trwa ná wyeki KromRozm II yv.

5. Nietrwały, przemijający (16): To co z pracą nábył/ wroći á nie połknie/ iáko odmienne máiętnoſći [in substantia permutationis eius] BibRadz Iob 20/18, Iob 14 arg; SkarŻyw 173; PudłFr 76; O iáko/ ludzkie nádźieie/ odmienne GrabowSet T4v, E, K2v.

W połączeniach szeregowych (4): Widząc theż iż prze grzech ſwoy/ ſtráćił nędzny cżłowiek wſzytkę moc ſwoię/ ták iż zoſtáło mdłe/ krewkie/ á odmienne ciáło iego RejPos 54; Obácżże ſie iedno namileyſzy bráćiſzku/ co ieſt zá pociechá tego nędznego ſwiátá/ á iáko krotka/ odmienna/ á omylna ieſt. RejPos 138v, 49v, 300v.

W przeciwstawieniu: »odmienny ... nieodmienny« (1): SkarKaz 156a cf »docześny i odmienny«.

W porównaniu (1): KToby ſię chćiał przypátrzyć pilnie świátu temu/ Może go wnet przyrownáć kwiátu odmiennemu CzahTr C4.

W charakterystycznych połączeniach: odmienne(-y) ciało (2), człowieczeństwo, kapłaństwo, kwiat, majętności, nadzieje, sny, żywot.

Szeregi: »docześny i odmienny« (1): Ieden [Melchizedech] wieczne á nieodmienne miał mieć kápłáńſtwo/ á drugi [Aaron] docześne y odmienne. SkarKaz 156a.

»nieprzebyty ani odmienny« (1): Słowo iego [Boga] y mądrość iego/ iedney z nim nátury ieſt/ nie przebyte áni odmienne ieſt/ ále ſpołwieczne. SkarKaz 485b.

»odmienny a płochy« (1): Iż to ieſzcże zacnieyſze w cżym ſie duſzá kocha/ Gdyż tu káżda rzecż ſwiecka odmienna á płocha. RejWiz 54.

»odmienny a zachwiały« (1): Abowiem bogactwa/ chwała/ piękność/ vroda/ przyaćiele/ roſkoſzy/ odmienne a zachwiałe rzecży ſą KwiatKsiąż A4.

6. Różnorodny, rozmaity; diversus Vulg, Cn; varius Mącz; pervarius Calep (9): Varius, Rozmáyity/ dźiwny odmienny. Mącz 475c; A mowy tákiey/ ták cżęſto odmienney pełno ieſt w piſmie świętym/ gdzie raz mowi iákoby o iednym/ choćiaż ich wiele znácży: á záś mowi iáko o wielu/ choćiaż o iednym rozumie. CzechRozm 17; Calep 794a.
Wyrażenia: »odmiennej maści« = diversorum colorum, polymitus Vulg (2): Száty odmienney máśći dáią (teraz) Zyżarze ná iego cżęść Leop Iudic 5/30, Ez 27/24.

»barwy odmienne« (1): Ciągny ſie pánie Wálánty W piniolle w alekanty To ſlodkie á to korzenne A to ma bárwy odmienne RejRozpr G3.

a. Różnokolorowy, pstry; varius Calep (3): Poźrzy áno dzyeciątko zleciáło z obłokow [...]. Skrzydełká ma odmienne á oblicże ſlicżne RejWiz 35v; Varius – Rozmaiti, vpſtrzoni odmienni. Calep 1102b; [Y odłącżył w on dźień/ kozy/ owce/ kozły/ y bárány/ odmienney wełny y ſrokáte [varios atque maculosos]/ á wſzyſtko ſtádo iednoſtáyney bárwy/ to ieſt białey álbo cżárney wełny/ porucżył w moc ſynom ſwoim. Leop 1577 Gen 30/35 (Linde)].
Szereg: »pstry i odmienny« (1): Powieda dáley Apoſtoł/ Iż tá beſtia podobna byłá ku Lámpártowi/ ktory ieſt pſtry y odmienny RejAp 106v.
7. Inny, nie ten, nie taki (8): RejPos 347v; vrodźiłá Bogá źiemi: zá kthórym [...] przyſzedł poczćiwy żywotá człowieczego porządek: obyczáie odmienné/ y powśćiągliwość przyſtoyna od rzeczy nieprzyſtoynych. BiałKat 228v; Láto widzę ſtoi/ Ale ná ſobie nie ma zwykłey kraſy ſwoiey. Wſzyſtko odmienne bárzo: ná głowie włos śiwy/ Wieniec zwiędły/ twarz śina WitosłLut A5.

odmienny w czym [= podjakim względem] (1): Ale iáko rozność obycżáiow ná ſwiát przypádła/ tákże też zá nimi rozność we wſzem odmienna iuż we wſzem przypáść muſiáłá. RejZwierc 60.

W połączeniu szeregowym (1): Nie inſzyć był rząd záwſze w kośćiele/ iedno ktory ieſt teraz: y záwſze w Rzymie głowá y przodkowánie było. A ták dármo wy nowe odmienne á nieporządne rządy ſwoie do kośćiołá wwodźić myślićie. WujJud 125v.

Wyrażenie: »odmienne czasy« (1): Ale iżeſmy przyſzły ná odmienne cżáſy/ Muśim ná śię kłáść zbroię cżęśćiey niż hátłaſy. BielSjem 23.
Szeregi: »inny, odmienny« (1): A wſzákże gdy by ná innym odmiennym mieyſtcu miał być Sąd/ to może być/ ále ták/ iżeby tho Sędźia pierwey opowiedźiał przes Podwoyſkiego iáwnie/ známienienim przyczyny/ dla ktorey by to przemienienie mieyſcá ku Sądowi było. GroicPorz mv.

»rozny i odmienny« (1): Iáko ieſt ono ſłowo (IA) ktorego moc/ zámyka śie w thym ſłowie (Krzcżę): Y owſzem w Greckich Kośćielech/ roznym y odmiennym obycżáiem mowienia/ to ſłowo opuſzcżone bywa KuczbKat 125.

Synonimy: 1. niestały, niestateczny, nieustawiczny; 3. fałeszny, fałszywy, niewierny, podstępliwy, podstępny, zdradny, zdradziecki; 5. nietrwały, przemijający; 6. rozmaity, rozny; a. pstry; 7. inszy, iny.

Cf NIEODMIENNY

MP