Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODMIETAĆ

Następne hasło: [ODMIETYWAĆ] »

ODMIETOWAĆ (31) vb impf

odmietować (16), odmiatować (15); odmietować RejPs (5), RejJóz, RejZwierc (2); odmiatować Diar, BibRadz, GrzegŚm, BudBib (2), WisznTr, Calep; odmietować : odmiatować LubPs (4:7), RejPos (4:1).

Teksty nie oznaczają ó oraz é; oba o prawdopodobnie jasne (tak w -od oraz -ować); oba a jasne (w tym w pierwszym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja

indicativus
inf	odmietować
praes
	sg	pl
1	odmiatuję	odmiatujemy
2	odmietujesz
3	odmiatuje	odmietują

praet
	sg
1	m	odmiatowåłem

imperativus
	sg
2	odmietuj

conditionalis
	sg
2	m	by odmietowåł
3	m	by odmietowåł

inf odmietować (8). ◊ praes 1 sg odmiatuję (1). ◊ 2 sg odmietujesz (4). ◊ 3 sg odmiatuje (1). ◊ 1 pl odmiatujemy (1). ◊ 3 pl odmietują (5). ◊ praet 1 sg m odmiatowåłem (1). ◊ imp 2 sg odmietuj (7). ◊ con 2 sg m by odmietowåł (1). ◊ 3 sg m by odmietowåł (1). ◊ part praes act odmiatując (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w.

Znaczenia

Odrzucać, usuwać (51)
- Przen (29)
  - a) Wzgardzać, odtrącać (17)
  - b) Lekceważyć; nie uznawać (8)
  - c) Nie dopuszczać, wzbraniać, nie pozwalać (2)
  - d) Rezygnować z czegoś, poniechać czegoś (1)
  - e) Wykluczać z jakiejś społeczności (1)

Odrzucać, usuwać; proicere Vulg, Calep; abicere PolAnt (51): Proiicio – Zarzucząm, odmiatuię. Calep 857a.

Zwrot: »odmietować [co] od siebie« (1): Bo ieſli niepotrzebne włoſy z głowy y z brody oſtrzygaſz/ páznogcie obrzezuieſz/ y coć ciáło ſzkárádzi wſzytko odmietuieſz od ſiebie/ á cżemuſz też tego nie obrzinaſz á nie przyſtrzygaſz coćby duſzę oſzkárádzić miáło? RejZwierc 148.

Przen (29):

a) Wzgardzać, odtrącać [kogo] (17): á ták tu ieſt proźbá w Pſalmie/ áby Pan w tákich rzecżach ſprzećiwnych ludu ſwego do końcá odmiethowáć nye racżył. LubPs T4, A3, A3v, Q3; Nie odmiátuy vtrapionego ktoryć ſię modli/ á oblicża twego nie odwracay od vbogiego. BudBib Eccli 4/4.

odmietować od czego (8): iſz ty kazdego wolaiącego k ſobie nieodmietuieſz nigdy od miloſierdzia twego RejPs 220v, 88v; LubPs E2, G3v, N4; Nie rácżże nas odmietowáć od ſwiętey oblicżnośći twoiey/ dla wielkiego á niewymownego miłoſierdzya ſwoiego. RejPos 315, 349, 349v.

W przeciwstawieniu: »odmiatować ... chować« (1): Niechćieyże mnie odmiátowáć: Lecż przes twoiego Syná miłego/ Rácż mię ſobie chowáć. WisznTr 28.

Zwroty: »odmiatować precz« (1): A odmyátowałem ye precż od ſwey oblicżnośći/ Widząc záwżdy ich przemyerzłe ony wſſetecżnośći. LubPs E2.

»od siebie odmietować« [szyk zmienny] (2): nieracz od ſiebie odmietowac nas abowiemeś to kazdemu obiecał kto by ſie iedno vciekał ſprawą wiarą do ciebie. RejPs 156; LubPs H2v.

Szereg: »brzydzić się i odmiatować« (1): A tu otho bożnicą y ſrodze ſie brzydzi/ y odmiátuie ią. LubPs P6.

b) Lekceważyć; nie uznawać [co] (8): BibRadz 4.Esdr 9/9; Ná ten cżás nędznymi będą ktorzy zle vżywáli vſtaw moich/ á zoſtáną w mękach ktorzy ie gárdząc odmiátuią. BudBib 4.Esdr 9/9.

Zwroty: »precz odmietować« [szyk zmienny] (3): LubPs bb4v; á to przeto że ty duſze/ zá ktore dzwonią y wrzeſzcźą [!] mnimáiąc by chodźiły po kątoch ſtękáiąc/ precż odmiátuiemy. GrzegŚm 29; RejZwierc 258v.

»odmietować na stronę« [szyk zmienny] (4): winę narodowi naszemu żadnym prawem niewłożoną nowo imo zwolenie nasze wkładając ponukasz, odmiatując na stronę prośby pokorne w tym nasze Diar 88; RejPos 241v, 314v; odmietuią precż na ſtronę ſwięty głos iego á náwiedzenie iego RejZwierc 258v.

Szeregi: »gardzić a odmietować« (1): pátrzay dla cżego tym wezwániem/ á tym powołániem thák wdzyęcżnym gárdziſz/ á odmietuieſz ie ná ſtronę RejPos 241v.

»na stronę odkładać a odmietować« (1): cżemuż thę regułę Páná twoiego ná ſtronę odkłádaſz á odmietuieſz? RejPos 314v.

c) Nie dopuszczać, wzbraniać, nie pozwalać [kogo od czego] (2): Proſimy naſz miły panie [...]; aby teſz nas nieodmietował: od zaſlugi tey ktora ſie dla nas przez mękę twoię ſtała. RejPs 33.

Zwrot: »odmiatować precz« (1): Gdyż ſie w twych ſwiętych wyrokoch ták vprzeymie kocham/ Nie odmiatuy mie od nich precż niech w tym twą łáſkę znam. LubPs aa5.

d) Rezygnować z czegoś, poniechać czegoś [co] (1):

W przeciwstawieniu: »odmietować... zostawać« (1): Bo więcz ludźie barżo radży Z czudżych ſie ſzkod naprawuią A cżo gorſze odmietuią A gdzie czo lepſzego znaią Przy tym radſzey żoſtawaią RejJóz A3.

e) Wykluczać z jakiejś społeczności [kogo z czego] (1): nieodmietuy ze tedy nas miły panie z trzody ſwoiey iako owieczek niepotrzebnych ku rozdrapaniu wilkowi RejPs 113v.

Formacje współrdzenne cf MIOTAĆ.