[zaloguj się]

ODWILŻAĆ (38) vb impf

odwilżać (37), odwildzać (1), [odwilżać a. odwiłżać]; odwildzać Mącz.

o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf odwilżać
indicativus
praes
sg pl
1 odwilżåm
3 odwilża odwilżają
praet
sg
3 f odwilżała
fut
sg pl
1 m m pers odwilżać będziemy
3 m będzie odwilżåł m pers
conditionalis
sg pl
1 m bych odwilżåł m pers
3 n subst by odwilżały

inf odwilżać (3).praes 1 sg odwilżåm (4).3 sg odwilża (18).3 pl odwilżają (5).praet 3 sg f odwilżała (1).fut 3 sg m będzie odwilżåł (1).1 pl m pers odwilżać będziemy (1).con [1 sg m bych odwilżåł.]3 pl subst by odwilżały (1).part praes act odwilżając (4).

stp brak, Cn notuje, Linde XVIXVII w. s.v. odwilżyć.

Czynić wilgotnym; irrigare Vulg, Calep; insuccare Mącz, Calep; rigare Calep; humectare, udare Cn (38): Insucco, Záwildzam/ wylgotno czinię odwildzam. Mącz 462d; Calep 546b; [Odwiłżam/ Humecto, irrigo, [...] odwiłżenie/ Irrigatio. odwiłgły/ Irrigatus, Irriguus. Volck Ooo3v].
Zwrot: »łzami odwilżać [co]« (1): Bo ćię płácże ſam płácż náwet/ cżerwone powieki Lzámi obfitemi będźie odwilzał ná wieki. KlonŻal D4.
a. Nawadniać, podlewać glebę (5): Irrigo – Odwilząm wode przipuſzczaiąc. Calep 563b, 925a.

odwilżać co (2): BielKron 461; Ktory iáko Eufrátes cżyni płodny rozum/ á iáko Iordan ktory odwilża ziemię cżáſu żniwá. BudBib Eccli 24/30[36]; [y nádziáłałem ſobie ſtáwow: ábych odwilżał ſad ſzcżepia rodzącego. Leop Eccle 2/6 (Linde s.v. odwilżyć); jako Nilus rzeka ono [królestwo egipskie] odwilża RadzPodróż 147].

Szereg: »odmiękczać i odwilżać« (1): OCeanus morze [...] wſzytkę źiemię w koło okrążył/ ták iż ią ze wſzytkich ſtron odmiękcża y odwilża BielKron 461.
Przen [co] (1):

W porównaniu (1): wiele ſię Heretyków náwracáło/ [...] ſłuchánim zbáwienney náuki iego: ktora iáko deſzdż ſuchą ziemię ſercá ludzkie do rodzenia dobrych vcżynkow odwilżáłá SkarŻyw 372.

b. Odmiękczać (o działaniu lekarstw i zabiegów) (30): Ty zaſię [rzeczy] ktore znamienicie palą albo odwilżaią: na trzecim ſtopniu kładą ſie być. FalZioł [*8]; Ten oleiek miernie zagrzewa y odwilża FalZioł II 22v; Też nadziałać gałecżek kthorych gałecżek pożywać natſzcżo y na nocz/ abowiem krwią charkanie y ſuchoſć wpiſzczałcze przez ktorą pochodzi dychanie/ y też ochrapienie ktore bywa dla ſuchoſci pierſney/ barzo dobrze lecżą odwilżaziącz FalZioł III 42b, I 62c, 100b, 153c, II 22v [2 r.]; Fijołkowy oléy/ odwilża á chłodźi. SienLek 160v, 160v.

odwilżać co (16): A ono Lactuka wątrobę odwilża, bo tę mocz ma od żywiołnego ſlożenia wodnego FalZioł [*8]; Meſue [...] piſze o tim zielu/ iż ma moc vſmierzaiączą/ rzeżanie y darcie wnętrzne ktore bywa w ielithach gładzącz y odwilżaiącz zdrapanie ich FalZioł I 111d; Thedy na ciemię takowe rzecży maią być przykładane/ ktore chłodą [!]/ odwilżaią mozg FalZioł V 40v, ++2f, [*8], III 20d, 21c, 42a (11); SienLek 148 żp; nie iedząc áni pijąc/ iedno miernie/ rzeczy do ſtrawienia łatwie/ coby ćiáło chłodźiły/ á odwilżáły Oczko 31, 18v, 25, [40].

odwilżać czym (2): Zaſię ieſtliby thakowe trudne zbycie łożyſka było z ſtrony napuchnienia tam tego nadolnego mieſtca tedy ma baba mazać y odwilzać oleyki/ migdałowym/ Lilijowym/ fiiołkowym/ y inſzemi tłuſtoſciami. FalZioł V 25v; wiedząc/ że pokarm ieſt/ którym człowiek mózg odwilżą Oczko 18v.

W połączeniu szeregowym (1): wſzyſtko to [ wody] śiárczáné/ moc tę máiącé/ chorego [...] rátowáć/ ćiáło zágrzéwáiąc/ odwilżáiąc/ otwiéráiąc/ zmiękczáiąc/ potym y potwiérdzáiąc. Oczko 25.

W przeciwstawieniach: »odwilżać ... suszyć (a. osuszać)« (3): Czo lepak barzo zagrzewa/ albo chłodzi/ albo odwilża/ albo ſuſzy: w wtorim ſtopniu okazuie ſie być. FalZioł [*8]; ſpytaſz/ co zá moc to w iednéy wodźie ták rózna/ otwiéráć/ záwiéráć/ oſuſzáć odwilżać? Oczko 25v, [40].

W charakterystycznych połączeniach: chropawość piszczałki dychawicznej odwilżać, ciało (3), jelita, mozg (2), rany, skorę, suchości, wątrobę (2), zdrapanie, żołądek, żyły, żywot.

Szereg: »odwilżać, (i) miękczyć« [szyk 1:1] (2): Iabłko granatum ktore ieſth ſlodkie, to odwilża żołądek y miękcży gi FalZioł III 20d, III 21c.
Przen [co] (1): á głębokie wody ſą łáſká y prawdá obietnic Páńſkich/ ktore odwilżáią y ochładzáią ſercá prágnące y wyſchłe BibRadz I 436b marg.

Synonim: a. odmiękczać.

Formacje współrdzenne cf WILŻYĆ.

Cf ODWILŻAJĄCY, ODWILŻANIE, [ODWILŻANY]

ZZa