Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OGRODZON

Następne hasło: OGROJCOWY »

OGRODZONY (12) part praet pass pf

Pierwsze oraz drugie o jasne; -ony, -ón.

Fleksja

sg
m	N	ogrodzony, ogrodzón	f	N	ogrodzonå	n	N	ogrodzoné
	A	ogrodzon(e)go		A	ogrodzoną		A

pl
N	subst	ogrodzon(e)

sg m N ogrodzony (5), ogrodzón (1); ~ (attrib) ogrodzony (1); ~ (praed) ogrodzony (2) BielKron, KochEpitCat, ogrodzón (1) Mącz. ◊ [A ogrodzon(e)go.] ◊ f N ogrodzonå (2). ◊ A ogrodzoną (1). ◊ n N ogrodzoné (1). ◊ pl N subst ogrodzon(e) (2).

Sł stp s.v. ogrodzić, Cn notuje, Linde XVI w. s.v. ogrodzić oraz ogródek.

Znaczenia

1. Otoczony czymś wysokim, co stanowi granicę i ochronę (zwłaszcza płotem, murem) (8)
- Przen (1)
  - a) [Ujęty z obu stron w znaki graficzne]
2. [Wokół którego coś się znajduje, ktoś się znalazł, otoczony]
- a. [Graniczący z kimś]
3. Zabezpieczony, uchroniony (2)
4. Powiedziany nie wprost (1)
5. W tłumaczeniu z Biblii: niedostępny (1)

1. Otoczony czymś wysokim, co stanowi granicę i ochronę (zwłaszcza płotem, murem); saeptus Mącz, Calep, Cn (8): Septus, Ogrodzony/ obwiedziony Mącz 383d; Calep 245a, 969b; [a ktore by też miasto ogrodzone było a zamek w nim, Cesarz swemi osadziwszy, trzyma. PamJancz 122; LustrPłoc 200].

ogrodzony czym (4): Więc iágodki rozlicżne [...] Truſkawki/ poźimecżki [...]. A około bukſzpany z liſtki zyelonemi/ Stały iáko ogrodki ogrodzone imi. RejWiz 24. Cf Wyrażenia.

Wyrażenia: »ogrodzony murem« (1): Anioł páńſki ſtáłnął [!] ná drodzá miedzy dwiema winnicomá/ ktore były ogrodzone murem [cingebantur] po obu ſtron. BibRadz Num 22/24.

»płotem ogrodzony« (1): Iáko kwiát pewnym płotem rośćie ogrodzony/ Bydłu ſkryty/ á pługiem żadnym nie ruſzony KochEpitCat 110.

»[czym] wkoło ogrodzony« (1): [zamek] nie murem ále dębiną w koło ogrodzony BielKron 410v.

Przen [czym] (1):

Szereg: »ogrodzony i obmurowany« (1): Lecż my wierni Kátholicy/ máiąc tákim wyznánim/ y kośćielnymi obrządki ogrodzoną y obmurowáną/ á nigdy kácerſtwem żadnym niedobytą wiárę [...] SkarŻyw 114.

a) [Ujęty z obu stron w znaki graficzne [czym]: niektoré w texcie ſłowa ſą takiemi ⟨⟩ znaki ogrodzone/ a znaczą nam/ że cokolwiek ieſt miedzy tęmito znaki [...]/ to śię wgreckiem texcie nienáiduié MurzNT B3v.]

2. [Wokół którego coś się znajduje, ktoś się znalazł, otoczony [kim, czym]: w mili od vſcia Wilny rzeki nálazł gorę ozdobną pagórkámi y láſmi zewſząd ogrodzoną StryjKron 354.

Wyrażenie: »wkoło ogrodzony«: obaczył ſie Bolesław być zdrádzonego/ y zewſząd nieprzyiacielſkim woyſkiem wkoło ogrodzonego StryjKron 219 (Linde s.v. ogrodzić).

a. Graniczący z kimś: iż [...] ták ſzerokie Páńſtwo Krzyżakámi Pruſkimi y Liflandſkimi/ [...] tákże Ruſią ogrodzone niemogło ſię w cále oſiedzieć. StryjKron 338.]

3. Zabezpieczony, uchroniony (2): Definitio Wypiſanie [...] rzeczy zupełne yáko ſie ſámá w ſobie ma krotkiemi słowy/ [...] yżeby wſziſtka nátur á [!]/ y właſność rzeczy była oſięgniona y ogrodzona Mącz 127d; Sepire se difficultate abrogationis lex dicitur, Statut być ogrodzón/ to yeſt opátrzón áby nie ták łatwie yáko ſie komu zda mógł być złamań. Mącz 383d.

4. Powiedziany nie wprost (1):

Wyrażenie: »słowy ogrodzony« (1): Periphrasis latine circumloquutio, Obmówienie/ to yeſt słowne ogrodzenie/ gdy wiele słowy yedná rzecz bywa ogrodzona/ álbo ſzerzey wymówiona. Mącz 291c.

5. W tłumaczeniu z Biblii: niedostępny (1): Wyjćie Dęby Báſánſkie/ że ieſt wyrąb iony [!] lás ogrodzony [saltus munitus]. Leop Zach 11/2.

Cf [NIEOGRODZONY], OBGRODZONY, OGRODZIĆ

KŁ