[zaloguj się]
[pdf]

OKRYWAĆ (50) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf okrywać
indicativus
praes
sg pl
1 okrywåm
2 okrywåsz okrywåcie
3 okrywå okrywają
praet
sg pl
3 m m pers okrywali
f okrywała m an
n subst okrywały
imperativus
sg
2 okrywåj
3 niech okrywå

inf okrywać (3). ◊ praes 1 sg okrywåm (9). ◊ 2 sg okrywåsz (1). ◊ 3 sg okrywå (21). ◊ 2 pl okrywåcie (2). ◊ 3 pl okrywają (5). ◊ praet 3 sg f okrywała (1). ◊ 3 pl m pers okrywali (1). subst okrywały (2). ◊ imp 2 sg okrywåj (1). ◊ 3 sg niech okrywå (1). ◊ part praes act okrywając (3).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Czynić niewidocznym otaczając dookoła lub osłaniając z którejś strony; operire Vulg, PolAnt, Cn; cooperire, tegere, velare PolAnt, Cn; aggerare, obducere, obruere, opacare Calep; advelare, amicire, circumtegere, circumvestire, convestire, investire, obire, obnubere, obserere, obtegere, praetegere, subtegere, supervestire, vestire Cn (29): Opaco – Okriwam dlia czienia. Calep [731]a, 43b, [712]a, 716a.
α. Z podmiotem nieosobowym: być tym, co okrywa [kogo, co] (8): łokieć [kotary, tj. nakrycia ołtarza] z iedney ſtrony będzie wiśiał/ y drugi z drugiey/ [...] okrywáiąc obádwá boki Przybytku. Leop Ex 26/13; Drzewa gáłęźiſte zákrywáią go ćieniem ſwym/ á wierzbiny nád potoki okrywáią go. BibRadz Iob 40/17, I 356b marg.
okrywać czym (1): ZawJeft 32 cf W przen.
W przen (1): co w morzu kąpie ſye głębokiem/ Ták téż co y po wietrze [lege: powietrze] płaſczem ſwym ſzérokiem Okrywa. Wſzyftko dźiatki ſwé wiernie miłuie ZawJeft 32.
Przen; z podmiotem abstrakcyjnym (4): Okrywáły myę yuż wyęc ták ony ſrogye złośći/ Zem ocżymá przenieść nie mogł ich dziwney wielkośći LubPs L2; BibRadz Ps 68/8.

W porównaniu (2): Błogoſławieńſtwo iego okrywa źiemię iáko rzeká BibRadz Eccli 39/26; BudBib Eccli 39/26.

β. Z podmiotem osobowym: kłaść na coś w celu okrycia [czym; w tym: kogo, co (2)] (3): A Seráfim ſthali nád nim/ y káżdy z nich miał ſześć ſkrzydeł dwiemá zákrywáli twarz ſwoię/ á dwiemá okrywáli nogi ſwoie/ á záſię dwiemá latáli. BibRadz Is 6/2; Humo – Okriwąm ziemią, pogrzebąm. Calep 491b.
Przen [sens odpowiada składni: co okrywa co] (1): TY młodźiuchna niewiáſtko która ſwe iágody/ Kwiátem pierwſzym okrywaſz ZbylPrzyg B2.
γ. O Bogu: kazać, aby coś okrywało [kogo, co czym] (4): W głoſie wdzyęcżnych ſkrzypic iuż ſie ráduycie Bogu ſwemu/ Ktory okrywa niebioſá obłoki záćmionemi LubPs ff2v; Leop Ps 146/8.

W porównaniu (1): On iáko wełną/ śniegiem źiemię okrywa LatHar 383.

Przen; z dopełnieniem dalszym abstrakcyjnym (1): on nas niech okrywa dobrodźieyſtwy ſwemi KochPs 98.
a. Powlekać cienką warstwą (2): Persterno – Okriwąm. Calep 791b.
okrywać czym (1): AEro Fałſzuyę/ prziſ[a]dę czinię/ miedzią okrywam. Mącz 5a.
b. Stanowić naturalną osłonę, wierzchnią warstwę jakiejś części organizmu żywego [co] (5): obrzezowáć będźiećie ćiáło nieobrzeſki wáſzey (marg) Nie obrzeſki/ to ieſt ſkorki ktora okrywa członek mężczyńſki. (–) BibRadz Gen 17/11, Lev 3/3; Gena – Powieka, ktora oko okriwą. Calep 450a; Pampinus – Liſt ktori grona okriwa. Calep [749]b, [729]b.
c. Znajdować się na czymś w wielkiej ilości [z podmiotem żywotnym w coll; co] (1): Tám wodne ptáſtwo ma ſwoie noclegi/ Przy rogoźinie okrywa więc brzegi KlonFlis B4v.
d. O wodzie: oblewać, zatapiać [kogo, co] (2): A oto wzruſzenie wielkie sſtáło ſię ná morzu/ ták iż wáły łodź okrywáły WujNT Matth 8/24.
Przen (1): Pociechá thim wſzytkim/ ktorzy po tym morzu tego nicżemnego ſwiátá pływáyą/ iż choć ſie im zda że ye nawáłnośći iego okrywáią/ [...] LubPs Y5v marg.
2. Wkładać jakąś część ubrania, ubierać (się) w coś; velare, vestire Cn [co czym] (3): OrzJan 19; Kiedy domá/ ſtátecznym czepcem ią [głowę] okryway ZbylPrzyg Bv.
Przen (1): Gdy przykré śniegi [...] okrywa [wiosna] wieńcámi Rózno plotnémi. GosłCast 69.
3. Obtulić, obtykać [kogo, co] (2):
okrywać czym (1): Vmieć to [...] ptaſzek ná gniaźdzye/ Iż tym dzyatki okrywa gdzye cokolwiek znaydzye. RejWiz 88v.
Przen (1): GOłąbkowi z gniazdecżká/ gdy dzyatki pobyorą/ [...] Siedząc ſobye s ſámicżką/ żáłobliwie wyie/ A zbyeráiąc po zdzyebłku/ gniazdko z nowu kryie. Tákżećby káżdy ſtały/ miałbyć ćirpliwośći/ Porucżáć káżdą krzywdę/ Páńſkyey opátrznośći. A przygodę po zdzyebłku/ zbyeráiąc okrywać RejZwierz 126v.
4. Chronić [kogo, co] (2):
okrywać czym (1): Miey Syná iego miłego/ który ćiebie krwią ſwoią y zaſługą niewymowną okrywa KarnNap F.
[W przen:
Zwrot: »gardły okrywać«: Azaż nie onych ſerc/ y ánimuſzow potomkámi ieſteſmy/ ktore gárdły ſwemi woleli okrywáć pokoy kráin ſwoich GrabZdanie F2.]
Przen (1): Pokoy torem wybornym [...] Gáie/ págorki/ rzeki okrywáiąc/ W beſpiecżeńſtwie tákowym/ By / bez broniey wſzelákiey/ Káżdy wolno ſzedł GrabowSet T3v.
5. Zatajać; przedstawiać w lepszym świetle; operire Vulg [w tym: co (11)] (12): MurzHist V2v; mieyćie między ſobą ſpołecżną á vſtháwicżną miłość: boć miłość okrywa wielkość grzechow. Leop 1.Petr 4/8 [przekład tego samego tekstu: WujJud 108, 234; WujNT]; SarnUzn H2v; WujJud 67, 108, 154v, 234; Tęczynſki łzy tákże właſnie oćiéráiąc/ Y iáko mógł/ ſerdeczną żáłość okrywáiąc: [...] KochPam 82; WujNT 551; [Powiedayże prawdźiwie/ á nic nie okryway ŁaszczPogrom 14v].
okrywać komu (1): Wyobráżenye ſpráwiedliwyh [!] ktorym grzechy bywáią dármo odpuſzcżone/ á ktorym Pan okrywa złośći ich. LubPs H3v marg.
okrywać czym (1): Boć to ieſt właſnie przydáwáć ſłowu Bożemu/ y vmnieyſzáć go/ [...] iádowite á záráźliwe náuki ſłowu Bożemu przećiwne/ ſłowem Bożym okrywáć WujJud 76.
Przen (1): [niewierne żony] ćieniów domu tego? Co ich złość okrywáią/ nieboią ſie GosłCast 33.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Amicio – Okriwam, odziewąm. Calep 60b; Obnubo – Okriwąm. Calep 715a.

Synonimy: 1. oblekać, odziewać, przyodziewać; 2. odziewać, ogarniać, przyodziewać.

Formacje współrdzenne cf KRYĆ.

Cf OKRYWAJĄCY, OKRYWAN

JZ