Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [ONDZE]

Następne hasło: [ONDZIEĆ] »

ONDZIE (52) pron

o- (1) WyprPl, ó- (1) GrzepGeom; e jasne.

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

Znaczenia

1. Tam, tamże, w innym (wskazanym) miejscu (32)
- a. Wskazuje na omawiane, wiadome miejsce tekstu; tamże (20)
2. Gdzieindziej (wskazuje na kierunek zmiany miejsca) (2)
3. Wtedy, w tamtym czasie (18)
- a. Łączy się z określeniem jakiegoś momentu odległego w czasie (3)

1. Tam, tamże, w innym (wskazanym) miejscu (32): gdzie bi sie thraffila strona ktora vmrzecz a appellaczia visialabi na ssyem z Rokow pospolithich albo wielkich thedi pieczencz officii principis albo ziemska ondzie kazdego powiathu w samei przigodzie thakowich przipozwow oziwiaiaczich bandzie dostateczna na seimie valnim ZapWar 1545 nr 2646; Weyćie/ coś ondźie pięknego Iákoby śnieg bieluczkiego. MWilkHist C4v; WyprPl B3; Drugi ondźie mknie z żołtym płaſzcżem do fárbierzá. KlonWor **2; [Me ſerce pátrży wto pylnie/ Co ondze leży wnim zobie/ To ieſta Dzieciątko cudne Krofej B8].

W wypowiedzeniu występuje inny zaimek wskazujący miejsce [sam, tam, tu (4)] (6): LeovPrzep G; GrzepGeom 12v; áno mu oboie vſługuią/ [...] thák iż [...] woli tám káżdy zoſtáć/ niżli ondzie gdzieby mu y korcem záſępiwſzy nos doſypowano. RejZwierc 32; GrabowSet C2v, Gv; Ná drugie Burmiſtrzoſtwá włożono Sżárwárki; [...] Kiedy ondźie ná Wioſnę pocżną ſię rwáć ſtáwy; Iuż tu Pánie Burmiſtrzu położ inſze ſpráwy KlonWor 15.

Połączenie: »ono ondzie« (1): wiele fáłecznych prorokow náſtánie/ ktorzy zwodząc ludźie mowić będą: Owo ſám ieſt prawdźiwy Kryſtus: Ono ondźie ieſt prawdźiwy Kryſtus. LeovPrzep G.

Szeregi: »sam albo ondzie« (1): ieſli wam kto rzecże: owo ſám álbo ondźie ieſt Chriſtus/ nie wierzćie WujJud 4.

»tu abo ondzie« (1): ieſliby wam kto rzekł: Oto tu ieſt Chriſtus/ ábo ondźie [illic]: nie wierzćie. WujNT Matth 24/23.

a. Wskazuje na omawiane, wiadome miejsce tekstu; tamże (20): A ieſliby ondźie gdy mowił o Máryey pánnie chćiał ták kto wykłádáć/ [...] tedyby też y o Symeonie tákże mowić muśiał CzechRozm 157; Przetoż też/ iáko ondzie Prorok Daniel dał znáć/ iż ten Dawidow potomek ſyn cżłowiecży/ [...] miał być do Stárodawnego w lećiech/ ná obłokách niebieſkich przyprowádzony [...] ták też záś Piſarz liſtu do Hebreow/ o tymże Krolu mowiąc/ to też o nim powiáda CzechRozm 181, 232v, 253v; CzechEp 280, 307 marg, 345; WujNT przedm 19, 22.

W wypowiedzeniu występuje inny zaimek przeciwstawiający jedno wymieniane miejsce tekstu wcześniejszemu wskazanemu przez „ondzie” [tu (10), tam (1)] (11): podźmy do ſłow ſámych piſmá ś. y onym ſie przypátrzmy/ á to w tym iáko ondzie mowi o onym ániele/ á iáko tu o Iezuſie Chriſtuſie ſynu Bożym. CzechRozm 55v; Tákże naydzieſz obietnicę Dawidowi vcżynioną. 2. Sámu: 7. [...] Ktora ſie też potym w Pſálmie 132. [...] przywodzi/ á wżdy nie ták długimi/ áni też tymiſz ſłowy tám iáko ondzie naydzieſz wypiſáney. CzechRozm 126, 16, 18, 56, 56v, 155v, 176v; co ondźie niechćiał mieć Chriſtuſá ſługą Bożym/ ále ſynem [...] to go tu záś ták bárzo vniżył CzechEp 200, 200, 203.

2. Gdzieindziej (wskazuje na kierunek zmiany miejsca) (2):

Połączenia: »ondzie ... gdzie« (1): Ták/ z trądu wyſtępkow ſproſnych/ ocżyſzcżony/ Z znáki zdrowia mego/ ondźie przypuſzcżony Będę: gdzie przybytki twe GrabowSet N4.

»stąd ondzie« (1): rzeczećie tey gorze/ przeydźi ſtąd ondźie [Transi hinc illuc]: á przeydźie WujNT Matth 17/20.

3. Wtedy, w tamtym czasie (18): Bo co ondzie grzechy ábo ná gárle karano/ ábo drugie ofiárámi/ [...] zmywano/ [...] to pod Ewánielią nie gárłem/ ále żywotá wiecżnego vtrácenim CzechRozm 96; Ieſliż ſie ondźie nie godźiło Piotrowi Páná ſwego niewinnego bronić/ á iákoż ſie tobie godźić ma bronić kogo drugiego CzechRozm 245v, 171v, 172v, 232v, 239, 252 [2 r.]; CzechEp 48, 168.

W wypowiedzeniu występuje zaimek wskazujący „tu” (4): Bo ſie ondzie tym ſpoſobem/ á tu záś inſzym/ ſpodobáło Bogu zbáwiáć wierzące. CzechRozm 173, 206, 239; tedy niewiem co zá roznicá byłá/ onego byćia iego y pokázowánia ſię pod ſtárym teſtámentem/ od tego ktore było pod nowym: ponieważ także tu widźiány nie był wedle boſtwá/ iáko y ondźie/ iáwnie y oblicżnie? CzechEp 185.

Szereg: »jako ondzie także i teraz« (1): A iáko też záś y ondźie/ wiele ich wierzyło bes cudow: tákże y teraz wiele ich wierzy cudow nie widźiawſzy CzechRozm 188.

a. Łączy się z określeniem jakiegoś momentu odległego w czasie (3): Fijołki bywaią ondzie marcza/ á kwiat Grzybieniowy aż mieſiąca ſirpnia FalZioł II 16c; Dam też gęś ná ſwięty Michał Bá y ſtruclá ćie nie minie Ondzie o ſwiętym Marćinie RejRozpr B4; RejPosRozpr c4.

Synonim: 1. 2. tam.

Cf [ONDZIEĆ]