[zaloguj się]
[pdf]

ORLICA (11) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg
N orlica
G orlice
A orlicę

sg N orlica (7). ◊ G orlice (2); -e (1), -(e) (1). ◊ A orlicę (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.; poza tym XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. orli.

1. Samica orła (8): gdy orlicza chcze iaycza znieſć: ten Kamień [orłowy] ſamiecz przynoſi z Indiiey á podkłada gi pod orliczę tedy orlicza lekko znielie iaycza FalZioł IV 48b; Ryby po górach wyſokich pływáły/ Gdźie ledwé przedtym piórá donaſzáły Mężnéy orlice/ gdy do miłych dźieći Z obłowem leći. KochPieś 32.
Przysłowie: ZAcni ſie ludźie rodzą tákże z Zacnych/ [...] lękliwych Mężna Orlicá gołębi nie rodźi SzarzRyt B4v.
Przen (3): (nagł) O miłosći. (–) MA iuż pokóy Prometheûs/ lecz ia miaſto niego Ieſtem przybit ná rogu Kaukázu śnieżnego. Mnie orlica ſerce żrze/ któré ná ſwé męki Odraſta KochFr 94; Oycże moy drogi: iuż ſie z gniazdá ſpuſzcżam Syn twey Orlice Polſkiey Kátárzyny GrochKal 5; Nie ſam [orzeł, tj. pan młody] rzadkie powietrze ſkrzydły bierze ſwymi/ Iákaś Orlicá piękna łącży ſię z nim wſzędźie WitosłLut A3v.
2. Znak herbowy (2): Zá oną pokorą ktorą w namiećie Ceſárzowi vcżynił [Brzetysław]/ Ceſarz mu dárował herb Orlicę cżarną (marg) Orlicá herb. (–) á koćieł od thego cżáſu ſtráćili/ kthory zá herb noſiły Kſiążęthá Cżeſkie od Boleſłáwá okrutnego. BielKron 324.
3. astron. Orzeł (Aquila), gwiazdozbiór równikowy, w Polsce widoczny latem i jesienią (1): W tymże czáśie Procion na morze vchodźi. Ale wynika Lábęć/ y iáſna Orlicá/ Y Strzałá/ y Ołtarzá ránégo ſtolicá. KochPhaen 23.

Cf ORZEŁ

BK