[zaloguj się]
[pdf]

OŚCIEŃ (13) sb m

oścień (7), osen (6); oścień OpecŻyw, BartBydg, Mącz, WujNT (4), osen FalZioł (2), BibRadz, BudNT, StryjKron (2).

o oraz e jasne (tak też WujBib).

Fleksja
sg pl
N oścień, osen osny, ostnowie, ościenie
G ościeniå
D ościeniowi, osnowi osn(o)m
A osny
I osn(e)m, ościeniem ostny
L ościeniu

sg N oścień (4), [osen]. ◊ [G ościeniå.] ◊ D ościeniowi WujNT (2), osnowi (1) StryjKron. ◊ I osn(e)m (1), [ościeniem]. ◊ [L ościeniu.] ◊ pl [N osny, ostnowie, ościenie.] ◊ D osn(o)m (1). ◊ A osny (3). ◊ I ostny (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Zaostrzony kij, ostre narzędzie służące do popędzania bydła; kolec; stimulus BartBydg, Mącz, Cn (13): Tamo [w piekle] leniwi ogniſtymi oſtny będą bodzienij OpecŻyw 191v; Stimulus, oscyen BartBydg 150; iż [estynus] ieſt z rodzaiu Rakow, iako na poł ſtopy/ oſzny [kosny SienHerb [316]b] maią w miaſto nog/ á gębę maią weſrzodku ciała/ ſą iakoby ſklo w barwie ſwoiey, á podobni ſą ku niedzwiadkowi/ w miaſtho zębow maią nieiakie oſzny [kosny SienHerb [316]b] FalZioł IV 34a; Stimulus cuspidatus, Ośćien kończiſty. Mącz 75d; [Kto dzierży pług/ á ktho ſie chełpi w ośćieniu [w ſtyku WujBib]/ oſtrym ośćienia [ośćieniem WujBib] wolow pogánia Leop Eccli 38/26 (Linde); Stimulus, ein ſtachel. P. oſen/ bodźieć [!]/ żądło. Volck 622; Oſen/ Calcar, stimulus. Volck Ppp3].

[W porównaniu: Słowá mądrych iáko oſtnowie/ á iákoby gwoźdźie głęboko wbite [sicut stimuli, et quasi clavi Vulg; oſny BudBib, ośćienié WujBib]/ ktore przez miſtrzowſką rádę dany ſą odpáſtyrzá [!] iednego. HierWielEccle 12/11 [idem] Leop Eccle 12/11, WerWiz 90.]

Przen (8):
a) Bodziec, impuls, podnieta, pobudka (6):

W połączeniu szeregowym (1): poniewaſz oná [historyja] ieſt [...] pochodnią/ pobudką/ oſnem y oſtrogą cnoty StryjKron A.

Przysłowie bibl.: BibRadz Act 9/5; Saul/ Saul/ co mię prześláduieſz? twárdo tobie ná ſtyki (marg) Al. ná oſiny [lege: osny]. (–) wierzgać [durum tibi ad stimulos calcitrare]. BudNT Act 26/14; Włádiſław Xiążę Opolſkie/ widząc iż trudno przećiw oſnowi wierzgáć/ v Krolá Iágełá łáſki prośić muſiał StryjKron 502; Iam ieſt Ieſus/ ktorego ty [Szawle] prześláduieſz: Trudno tobie przećiw ościeniowi wierzgać [contra stimulum calcitrare]. WujNT Act 9/5, Act 26/14. [Ogółem 5 r.]
b) Gryząca troska, udręczenie, męka (2): Gdzież ieſt śmierći ośćień twoy (marg) żądło twoie. (–). A ośćień śmierći/ ieſt grzech [stimulus autem mortis peccatum est] WujNT 1.Cor 15/55–56.

Synonimy: bodziec, cierń, kij, koścień, styk.

Cf OŚĆ

AKtt