Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OŚWIADCZONY

Następne hasło: OŚWIADCZYĆ SIĘ »

OŚWIADCZYĆ (36) vb pf

oświadczyć (33), oświadszyć (3); oświadczyć : oświadszyć RejAp (1:1), RejPos (1:2).

-dcz- (31), -dc- (1), -thcz- (2).

o jasne; -å- (22), -a- (12); -å- MurzNT, Leop (4), BibRadz, BudBib (3), SkarŻyw, CzechEp, CzechEpPOrz, NiemObr, GórnRozm (2), KołakSzczęśl, SzarzRyt; -a- GroicPorz, UstPraw, BielKron, RejAp (2), BudNT, ArtKanc, WujNT, VotSzl; -å- : -a- RejPos (1:2), SarnStat (4:1).

Fleksja

inf	oświådczyć

praet
	sg		pl
1	m	oświådczyłem	m pers
2	m	-eś oświådczył	m pers
3	m	oświådczył, oświådczył jest	m pers	oświådczyli

imperativus
	sg
2	oświådcz

conditionalis
	sg		pl
1	m	bym oświådczył	m pers
2	m	byś oświådczył	m pers
3	m	by oświådczył	m pers	by oświådczyli

inf oświådczyć (8). ◊ fut 1 sg oświådczę (1). ◊ praet 1 sg m oświådczyłem (2). ◊ 2 sg m -eś oświådczył (1). ◊ 3 sg m oświådczył (9), oświådczył jest (1); oświådczył : oświådczył jest SarnStat (2:1). ◊ 3 pl m pers oświådczyli (2). ◊ con 1 sg m bym oświådczył (1). ◊ 2 sg m byś oświådczył (1). ◊ 3 sg m by oświådczył (4). ◊ 3 pl m pers by oświådczyli (1). ◊ imp 2 sg oświådcz (1). ◊ part praet act oświådczywszy (4).

Sł stp: oświadczyć, oświaczczyć, oświaczszyć, oświaczyć, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Publicznie oznajmić coś, uroczyście ogłosić, objawić, okazać; zaświadczyć o czymś (27)
2. praw. Wyrazić wolę ze skutkiem prawnym; udowodnić, zaświadczyć; dowieść czegoś kimś jako świadkiem (9)

1. Publicznie oznajmić coś, uroczyście ogłosić, objawić, okazać; zaświadczyć o czymś; testificari PolAnt, Vulg; protestari Vulg; testimonium reddere PolAnt (27):

oświadczyć kogo, co (14): MurzNT 43v; ábowiem iákoś o mnie dawał świádectwo w Ieruzalem/ ták potrzebá abyś mię też oświadczył w Rzymie. BibRadz Act 23/11; RejAp 194v [2 r.]; RejPos 188v, 299; BudNT 1.Tim 6/13; Gdy ie [lud] tedy ták kuśił [Jozue]/ oświadcżyć chćiał on ich ſtátek y obietnice/ y vcżynił przymierze/ y przyśięgą mocnie ie związał SkarŻyw 504; CzechEpPOrz **; NiemObr 150; [Pan] Zſtąpił do piekłá mocą ſwego Boſtwá/ Támże oświádcżył znák ſwego zwyćięſtwá ArtKanc D10; KołakSzczęśl C2; VotSzl B4. Cf Ze zdaniem.

oświadczyć komu (7): A Boos Stárſzym y wſſyſtkiemu ludu oſwiadcżył/ mowiąc Leop Ruth 4/9, Ps 49/7; RejAp 194v [2 r.]; RejPos 161v; CzechEp 318; KołakSzczęśl C2.

oświadczyć czym (5): RejPos 188v; CzechEpPOrz **; Nam doſyć kilkiem ſłow niewinność náſzę oświadcżyć NiemObr 150; KołakSzczęśl C2; Ale iáwnie oświadczył ſłowy y przykładem Twoy wnuk Ieſſe/ iż zbytnie ſkárby zbytnym iádem. SzarzRyt C3v.

oświadczyć przed kim, przed czym (2): Opowiedam tobie przed Bogiem ożywiáiącym wſzytko/ y Ieſuſem Chriſtem/ ktory oświádcżył przed Pontſkim piłatem dobre wyznánie BudNT 1.Tim 6/13; Nie tylkom tho ludziom tym z głowy wybijał: álem też tym wydániem pod imieniem W.M. kśiążek tych/ chćiał przed wſzythkim świátem tho oświadcżyć. CzechEpPOrz **.

oświadczyć o czym (1): poſłałem Aniołá mego/ áby wam o rzecżách tych we Zborze oświádcżył. CzechEp 318.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); iż (4), że (1)] (5): gdyż go [Krystusa] piſmo y Prorocy thák oſwiadcżyli/ iż miał być tákim wodzem/ y tákim páſterzem owiecżek ſwoich RejPos 299v, 161v, 188v; prosząc aby to secreté tak zostało, oswiadczywszy ze wtei ze mierze iako nic nowego y sobie niezwyczainego nieczynił ActReg 148; SzarzRyt C3v.

Szeregi: »obwołać i oświadszyć« (1): ktorego [Jezusa] on ſam [Bóg Ojciec] vſty ſwoiemi obwołać y oſwiádſzyć racżył/ iż iuż nádeń żadnego inſzego niemáſz áni pewnieyſzego RejPos 188v.

»oświadczyć i opowiedzieć« (1): Ia Iezus kazałem to oſwiádcżyć y opowiedzieć koſciołom. RejAp 194v.

»oznajmić a oświadszyć« (1): Iż iamći to ieſt on Iezus wáſz kthorym przeſtrzegáiąc was zeſłał do was Anyołá ſwego/ áby wam to wſzytko oznaymił á oſwiádſzył koſciołom wáſzym. RejAp 194v.

»oświadczyć i rozkazać« (1): I rzekł Moizeſz do Páná: Nie może lud poſpolity wſtąpić ná gorę Sinái. Abowiemeś ty oświadcżył/ y rozkazałeś [tu enim testificatus es et iussisti]/ mowiąc: Położ miedzę przy gorze/ y poświęć ią. Leop Ex 19/23.

»oświadczyć i (a) rzec« (2): A gdy to powiedział Iezus/ zátrwożył ſie ná duchu: y oſwiadcżył/ á rzekł [protestatus est et dixit]: Záprawdę/ záprawdę powiádam wam/ iż ieden z was mię wyda. Leop Ioann 13/21; WujNT Ioann 13/21.

2. praw. Wyrazić wolę ze skutkiem prawnym; udowodnić, zaświadczyć; dowieść czegoś kimś jako świadkiem; protestari, testari JanStat (9): A ieſłiby ktho co nieſpráwiedliwego o Rádźie mowił/ themu według możnoſći moiey chcę ſye ſprzećiwić: A gdźie bym ſye niemogł sprzećiwić y obronić/ tedy oſwiádczywſzy obiecuię to im powiedźieć. GroicPorz g2.

oświadczyć co (5): Kto komu Woły weźmie gwałtem/ tedy ten co mu weźmie gwałtem Woły/ ma gwałt oświádczyć UstPraw Bv; SarnStat 153, 616, 1170, 1243.

oświadczyć komu (2): SarnStat 153 cf »przysięgą oświadczyć«; SarnStat 1170 cf »ukazać i oświadczyć«.

oświadczyć przeciw komu (1): POzywa ćię o to/ iżeś ty zábił oycá iego ſzláchćicá N. de N. któré zábićié Woźnym Ziemſkim N. de N. y ſzláchćicámi obwiódł/ y przećiw tobie oświadczył ieſt [obduxit et super te protestatus est JanStat 534]. SarnStat 616.

oświadczyć na kogo (1): SarnStat 1243 cf »obwieść i oświadczyć«.

oświadczyć kim (5): MetrKor 59/75; BielKron 53v; Kup ſobie pole zá śrebro/ á oświadcż świádkámi BudBib Ier 32/25; áno kilká Szláchćicow z wozy/ rąbią/ y nákłádáią ná wozy drwá Páná mego. Y záraz oświadcyłem Podſtarośćiem/ wożnem y Szláchtą. GórnRozm G2v; Nuż co tych co ráni ſąśiádá nie dáleko domu ſwego á chcąc z tego wyniść/ y podrápawſzy twarż ſwoię/ á drżwi porąbawſzy/ y wożnemi oświadczywſzy/ opiſze náiśćie ná dom/ ná onego ktorego ſamże ránił GórnRozm H; SarnStat 1243.

oświadczyć miedzy kim a kim (1): Bo Iehowá oświadcżył miedzy tobą á miedzy żoną młodośći twoiey/ przećiw ktorey ty wyſtępuieſz BudBib Mal 2/14.

Ze zdaniem dopełnieniowym [iż] (2): oſwiádcżył Booz wſzytkimi iż ia biorę Ruth Moábſką zá żonę ſobie BielKron 53v; BudBib I 99d marg.

Zwroty: »[komu] przysięgą oświadczyć« (1): á oni máią wierność nam przyśięgą ſwą oświadczyć. SarnStat 153.

»przez się [= sam, osobiście] oświadczyć« (1): vſtáwiamy: áby ránny krwáwémi álbo śinémi ránámi zá świeża rány ſwé/ iáko rychło będźie mógł vrzędowi Stárośćiému/ którykolwiek nabliżéy ránionego będźie/ álbo ſądowi źiemſkiému onégo powiátu pokazał/ y przez ſię oświadczył [et testata per se faciat JanStat 605] SarnStat 616.

Szeregi: [»objawić i oświadczyć«: cztery pozwy [...] iest polozil y obyavil y osvathczil dwordnykovy [!] thamze vedworze ZapKrak 1544 31/727.]

»obwieść i oświadczyć« (2): IZeś ty zábił Oycá iégo ſzláchetnégo N. z N. któré zábićié Woźnym Ziemſkim N. z N. y z Szláchtą odwiódł [lege: obwiódł]/ y ná ćię oświadczył [obduxit et super te protestatus est JanStat 534]. SarnStat 1243, 616.

»ukazać i oświadczyć« (1): tedy zá świéżá on gwałt álbo zábićié/ zámordowánié/ y świeżą krew ná mieyſcu gdźie ono mężobóyſtwo vczynioné/ Woźné^mv y Szláchćie od vrzędu wźiętym/ vkázáć y oświádczyć SarnStat 1170.

Synonimy: 1. obwołać, opowiedzieć, oznajmić; 2. obwieść.

Formacje współrdzenne cf ŚWIADCZYĆ.

Cf OŚWIADCZENIE, OŚWIADCZONY