Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OŚWIADCZYĆ

Następne hasło: OŚWIADSZAĆ »

OŚWIADCZYĆ SIĘ (15) vb pf

oświadczyć się (13 + errata), oświaczyć się (2); oświadczyć się : oświaczyć się BudBib (errata:2).

się (10), sie (5).

-dcz- (12), -thcz- (1).

o prawdopodobnie jasne (tak w oświadczyć); -å- (5), BudNT (2), CzechRozm, ModrzBaz, SkarJedn, -a- (6) BibRadz (2), BielKron, CzechEp (2), SkarKaz; -å- : -a- BudBib (2:errata).

Fleksja

praet
	sg		pl
1	m		m pers	oświådczylismy się
3	m	oświådczył się, oświådcz(e)ł się	m pers	oświadczyli się
	f	oświådczyła się	m an
	n	oświadczyło się	subst

conditionalis
	sg
1	m	bych się oświadczył
3	f	by się oświådczyła

fut 2 sg oświådczysz się (2+errata). ◊ praet 3 sg m oświådczył się (5), oświådcz(e)ł się (1) ActReg. [f oświådczyła się.] n oświadczyło się (1). ◊ 1 pl m pers oświådczylismy się (1). ◊ 3 pl m pers oświadczyli się (1). ◊ con 1 sg m bych się oświadczył (1). ◊ 3 sg f by się oświådczyła (1). ◊ part praet act oświådczywszy się (2).

Sł stp: oświaczszyć się s.v. oświadczyć, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. oświadczyć.

Znaczenia

1. Publicznie wyrazić swoje zdanie, ogłosić coś komuś, wystąpić ze swoim poglądem (10)
2. Przysiąc powołując kogoś, coś na świadka (3)
3. W funkcji strony biernej: Zostać objawionym, poświadczonym (2)

1. Publicznie wyrazić swoje zdanie, ogłosić coś komuś, wystąpić ze swoim poglądem; contestari, testificari PolAnt; profiteri Modrz (10): Iákoſmy y przedzey rzekli wam y oświadcżyliſmy ſię. BudNT 1.Thess 4/6, Act 8/24[25].

oświadczyć się przed kim (3): BielKron [206]; Lecż Papież [...] zezwawſzy/ ktore ná prętce mieć mógł Biſkupy/ oświadcżył ſię przed nimi/ y onym poſłem Ceſarſkim Leonem: iż názłożenie Ignácego nie przyzwalał SkarJedn 215; CzechEp 209.

oświadczyć się w czym (1): iż tenże Meſyaſz Iezus pan oświádcżywſzy ſię w tym cżęſtokroć że z śiebie nic nie cżynił/ áni mowił CzechEp 124.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: w tym (1); że (3), iż (2), iżby (1)] (6): MetrKor 59/75; BibRadz Gen 43/3; ModrzBaz 95v; SkarJedn 215; CzechEp 124; y Pan Kanclerz się oswiadczeł ze się to niesłusznie dzieie ActReg 166; [Oświadczyła się, że jej nieboszczyk na potrzebę swą zastawieł tkankę perłową InwMieszcz 1575 nr 195].

Zwrot: »oświadczyć się pod przysięgą« = contestando contestari PolAnt; cum iureiurando profiteri Modrz [szyk zmienny] (2): Do ktorego rzekł Iudás/ Oſwiádcżył ſie tám ten człek pod przyſięgą/ iżbyſmy ſie nie vkázowáli przedeń/ ieſlibychmy brátá niemieli z ſobą. BibRadz Gen 43/3; ModrzBaz 95v.

Szereg: »powiedzieć i oświadczyć się« (1): Potim powiedział y oswiathczil sye przerzeczony pan Boturzinski yz zadnemu czlowiekowi nycz nye ieſt vinyen MetrKor 59/75.

2. Przysiąc powołując kogoś, coś na świadka; contestari, testari PolAnt (3):

oświadczyć się na kogo (1): A ták słuchay głoſu ich/ á wſzákże oświacżjſz [errata zmienia: oświadczyſz] ſię (marg) Wł/ oświacżáiąc oświacżjſz ſię (–) [contestando contestatus fueris] ná nie/ y oznajmiſz im práwo krolewſkie BudBib 1.Reg 8/9.

Zwroty: bibl. »oświadczyć się niebem i ziemią [przeciw komu]« (1): Roſkażćieſz ſie zeydź do mnie wſzytkim ſtárſzym z káżdego pokolenia wáſzego/ y przełożonym wáſzym/ áby ſłucháli wſzythkich tych ſłow ktore do nich mowić będę/ á iżbych ſie oświádczył niebem y źiemią przeciw nim [et testes invocabo contra eos caelos et terram]. BibRadz Deut 31/58.

bibl. »oświaczając oświaczyć się« (1): BudBib I 152b marg cf oświadczyć się na kogo.

3. W funkcji strony biernej: Zostać objawionym, poświadczonym (2): dokądby náuká ich zápiecżętowána nie byłá. Ale gdźieby ſie iuż raz oświadcżyłá y dobrze zápiecżętowáłá: tedy iuż też cudá/ iáko niepotrzebne/ vſtáć miáły. CzechRozm 191.

Szereg: »oświadczyć się i oznajmić« (1): Ale máło było ná tym/ iż ſię to Słowo głoſem Ianowym pokryte oświádczyło y oznaymiło SkarKaz 487a.

Synonimy: 1. powiedzieć; 3. oznajmić się.

Formacje współrdzenne cf ŚWIADCZYĆ.