[zaloguj się]
[pdf]

OTRZEŹWIEĆ (29) vb pf i prawdopodobnie impf

pf (28), prawdopodobnie impf (1) [1 sg praes] Mącz 500d.

otrzeźwieć (26), okrzeźwieć (3); otrzeźwieć BierEz (3), OpecŻyw (4), PatKaz I, RejJóz (3), RejKup (8), BibRadz, SienLek, HistRzym (2), HistLan, GórnTroas, KochAp; okrzeźwieć Mącz (3).

-źw- (13), -zw- (12), -szw- (3), -sw- (1).

o oraz drugie e jasne; -trzé- (4), -trze- (2), -krze- Mącz (3); -trzé- GórnTroas, KochAp; -trzé- : -trze- OpecŻyw (2:2).

Fleksja
praet
sg
3 m otrzéźwiåł
f otrzéźwiała
n otrzéźwiało
plusq
sg
3 m był otrzéźwiåł
conditionalis
sg
1 f bych otrzéźwiała
2 m byś otrzéźwiåł
3 m by otrzéźwiåł

fut 1 sg okrzeźwieję (3). ◊ 3 sg otrzéźwieje (4). ◊ 3 pl otrzeźwieją (1). ◊ praet 3 sg m otrzéźwiåł (3). f otrzéźwiała (2). n otrzéźwiało (3). ◊ plusq 3 sg m był otrzéźwiåł (1). ◊ con 1 sg f bych otrzéźwiała (1). ◊ 2 sg m byś otrzéźwiåł (1). ◊ 3 sg m by otrzéźwiåł (2). ◊ part praet act otrzéźwiåwszy (8).

Sł stp: otrzeźwieć, okrzeźwieć, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn) s.v. otrzeźwić.

Odzyskać siły, czucie, oprzytomnieć, ocknąć się; reficere, respirare, vivescere Mącz; se colligere, se recipere, ad se redire Cn (29): BierEz Q3v; PatKaz I 11v; Bo nie vmarl ale omdlał Trząſni go yſby otrzezwiał RejKup c3; Choczya wydzys iż iuż kona. Gdy kko [!] opieniędzach mowy Wnet podnieſzie kazdy glowy. I ten czy choć też tak mdleie Vyrzys yſczy otrzeſwieie. RejKup f4, h7, dd8; Nazáiutrz pothym gdy Nábál otrzeźwiał po onem opilſthwie/ oznaymiłá mu żoná iego onę wſzytkę rzecz BibRadz 1.Reg 25/37; Hic cogito morari quod reficiam, nam et vires et corpus amisi, Aż ſie pokrzepię/ Okrzeźwieyę. Mącz 116b; Vivesco, Okrzeźwieyę/ ſwieżeyę pokrepczam ſie ná zdrowiu/ zbieram ſie ná zdrowie. Mącz 500d; MIeſtce Páráliżem záráżone/ gdy będźie ceglánym oleiem pomázáne/ otrzeźwieie záś/ gdy zá czáſu pomagáią. SienLek 62v; oná przed żałośćią omdlawſzy vpádłá/ á długo nád nią ſthali/ á oná nic nie mowiłá. Potem otrzeźwiawſzy rzekłá HistRzym 36v, 32v; GórnTroas 74; [vpadł ná źiemię iákobygo [!] w głowę ktho nabarźiey ránił/ á żoná ięłá go lać wodą iżby otrzeźwiał. HistPonc I8; okrzeźwieię/ Recreor, reficior, colligo me, colligo vires, ad me redeo, convalesco. Volck Ppp].

otrzeźwieć z czego (1): Pan vyźrzawſzy ſługi/ dopiéro z onégo przeſtráchu otrzéźwiał/ y kazał Tátárzyná do wieże wſádźić/ á ſam potym był oſtrożnieyfzy. KochAp 5.

W połączeniu szeregowym (1): Respirabo si te videro. Wytchnę okrzeźwieyę y ochłodnę yáko cie sktoro [!] vyźrzę. Mącz 409b.

W przeciwstawieniu: »zgrzybieć ... otrzeźwieć« (1): Bo ták ſiedząc ná mieyſcu tym rychley zgrzybieie/ A ſnadź gdzie indziey będąc rychley otrzeźwieie. HistLan D3.

Zwrot: »maluczko (a. maludko), mało, kęs, trochę otrzeźwieć« (4:1:1:1): Ośieł go [wilka] w zęby vderzył/ Aż wilk omdlał ledwie ożył. Potym gdy máło otrzeźwiał/ Ledwie ná przednie nogi wſtał BierEz L2v, M3; Potym malucżko otrzézwiáwſſy/ wrociwſſy ſie k ſwému ſertzu/ wzdychaiątz/ z wielkim placżem narzékaiątz rzekla. OpecŻyw 110v, 112, 113, 151v; RejKup g3v.
W przen (6):
Frazy: »dusza otrzeźwiała« (2): Było płacżu z radoſcią/ między nimi wielie Dzywuiącz ſie nowinie/ czo ſie teraz ſtała A prawie w kazdym duſza/ teraz otrzezwiała RejJóz P6v; A pierwey by mie był zwiazał Takom barzo był obcziezał Myſl teraz volna naſtała Duſſa prawie otrżezwiałá RejKup r4.

»serce otrzeźwieje« (4): Iuż me fercze z radoſći trochę otrzezwiało RejJóz P6, P2; (did) Kupiec powiedá jż mu Sercze otċzerſczwiało (–) Iakożkolwiek ſię to ſtało Teraſz ſercze otrzeſzwiało RejKup p8.

Synonimy: oczerstwić się, pokrzepić się.

Formacje współrdzenne cf TRZEŹWIĆ.

Cf OTRZEŹWIENIE

EW