Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PACHNIĄCO

Następne hasło: PACHNIENIE »

PACHNIĄCY (19) part praes act

pachniący (10), pachnący (9); pachniący RejWiz (2), MWilkHist (2), Calep (2), GostGosp, PowodPr, pachnący FalZioł, RejFig, BibRadz, RejPos, RejZwierc (2), ModrzBaz, CzechEp; pachniący : pachnący Mącz (2:1).

-å- (15), -a- (1) CzechEp.

Fleksja

sg
m	N	påchniący	f	N	påchniącå	n	N
	G	påchnąc(e)go		G	påchnąc(e)j		G
	A			A	pachnącą		A
	I	påchniącym		I			I	påchniącym
	L	påchnącym		L			L

pl
N	subst	påchniąc(e)
G		påchniących
A	subst	påchnąc(e)
I	n	påchniąc(e)mi, påchnącymi

sg m N påchniący (5). ◊ G påchnąc(e)go (1). ◊ I påchniącym (1). ◊ [L påchnącym.] ◊ f N påchniącå (2). ◊ G påchnąc(e)j (1). ◊ A pachnącą (1). ◊ n I påchniącym (2). ◊ pl N subst påchniąc(e) (2). ◊ G påchniących (2). ◊ A subst påchnąc(e) (1). ◊ I n påchniąc(e)mi (1), [påchnącymi].

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. pachnąć.

Znaczenia

Wydzielający jakąś woń (19)
- Przen (3)
  - a) Będący jakimś, mający cechy czegoś (2)
  - b) Zasługujący na coś złego (1)
- a. Wydzielający przyjemny zapach, wonny (12)
  - Przen (1)
- b. Wydający nieprzyjemny zapach, śmierdzący (3)

Wydzielający jakąś woń; olidus Mącz, Calep, Cn; odorus Calep, Cn; redolens Modrz; odoratus, odorifer, olens Cn (19): Olidus – Pacniąci [!]. Calep [728]a.

Przen (3):

a) Będący jakimś, mający cechy czegoś [czym] (2): Lecż zbytnie ſkoki do wſzetecżnośći ſkłonne/ á ſproſnośćią pachnące/ niech będą oddalone od ludu ModrzBaz 55v; Opácżna tedy temu/ á ieſzcże Pogáńſtwem dawnym pachniącą [!] ſpráwiedliwość ieſt w Polſzce PowodPr 67; [A Mſćisław dogoniwſzy go/ łágodnymi y miodowymi słowy zupełną nádzieią pachnącymi/ mowił do niego StryjKron 196; áby żyli w żywocie pobożnym ſpráwiedliwoſcią pachnącym GilPos 182v; BronApokr 173, 263].

b) Zasługujący na coś złego (1):

Wyrażenie: »wiecznego ognia dymem pachnący« = zasługujący na piekło (1): [ksiądz Powodowski] nigdy tego ſłowem Bożym nie dowiedźie/ áni obroni: chcąc wyſtáwić rzecż ſwoię tey przećiwną/ á iuż wiecżne^go onego ogniá/ ktory poźrzeć ma/ iáko piſmo mowi/ przećiwniki/ dymem páchnącą CzechEp 31.

a. Wydzielający przyjemny zapach, wonny; bene a. grate olens Cn (12): ſiedli pod Cypryſem nadobnie pachniącym RejWiz 85v, 24; Weźmi rzeczy wonnych/ Bálſamu/ Onychi/ y Gálbanu pachącego/ też y Kádźidłá czyſtego BibRadz Ex 30/34; RejZwierc 110v; Ogrodek pięknie záśiać źioły oſobnie pachniącemi GostGosp 128.

W przeciwstawieniu: »pachniący ... śmierdzący« (2): Mącz 261d; iż by też był napięknieyſzy kwiatek/ tedy vcięt muśi być [...]: á wſzákoż przedſię pachnący y pożytecżny bywa záwżdy zachowan. Ale plugáwy á śmierdzący záwżdy ſie w gnoy á w niwecż obroćić muśi RejPos 220.

[Wyrażenie: »zioła pachniące«: Te [Najady] ná ten cżás w pobrzeżnych dąbrowách paliły Ofiáry z źioł pachniących ZbylDroga A4v.]

Szereg: »pachniący (i) (dobrze) woniający (a. wuniejący, a. wonny)« [szyk 2:2] (4): Mącz 503b; Nákuṕmy źioł woniáiących Wodek/ Oleykow/ pachniących. MWilkHist C2, C2v; Calep [724]b.

Przen (1): Ale kiedy go [człowieka] kto nadobnie s tych ſproſnych żagáwek á ze złych obycżáiow wyplewie/ iuż y pięknie ſie ozdobi/ y nadobne wonnośći z niego zálátuią/ z oney pachnącey ſławy iego RejZwierc 148v.

b. Wydający nieprzyjemny zapach, śmierdzący (3): wymywać ie [wrzody] tą wodą, wyſuſza ie y goij/ y inſze mieſtcza pługawie pachnącze. FalZioł II 3c; Więc [pijany] wſzędy we drzwi tłucże/ wſzędy mu náłáią/ A cżáſem cżym pachniącym y z gory ſpluſkáią. RejWiz 17; RejFig Aa3v.

Synonimy: trącący; a. woniający, woniący; b. śmierdzący.

Cf PACHNĄĆ

LWil