[zaloguj się]
[pdf]

ROZPACZYĆ (10) vb pf

roſ- (9), roz- (1).

o jasne; w inf -pa-; w pozostałych formach -pa- (4), -på- (2); -på- MurzHist; -pa-:-på- SkarŻyw (1:1).

Fleksja
inf rozpaczyć
praet
sg pl
3 m rozpaczył m pers rozpaczyli
conditionalis
pl
3 m pers by rozpaczyli

inf rozpaczyć (4). ◊ praet 3 sg m rozpaczył (1). ◊ 3 pl m pers rozpaczyli (1). ◊ con 3 pl m pers by rozpaczyli (1). ◊ part praet act rozpaczywszy (3).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów błędnie: rozpaczać) – XVII w.

Zwątpić w ratunek, utracić ostatnią nadzieję (10): [ieden rycérz [...] gdy go oſkárżono o złé włódárſtwo/ Céſarz go przyzwał: á on roſpáczywſzy/ tylko wypił ſoku ługowégo [...] y nátychmiaſt ſkónał UrzędowHerb 253a.]

rozpaczyć do kogo [= przed kim] (1): Wiem że ludzie ſláchetni ſą záwżdy miłoſćiwi. A przetoż do twej miłośći nie chcę roſpácżyć HistRzym 24v.

a. teol. Zwątpić w miłosierdzie Boże, we własne zbawienie (9): Iuſz nic nie wierzę/ nienadźiewám śię niczego/ wſzyſtkem nadźieie vtraćił/ Ieſtem potępion iako Kain i Iudáſz ktorzy wſzelką nadźieię i vfanié miłośierdźia Bożego odrzuciwſzy/ roſpáczyli MurzHist F3v.

rozpaczyć w czym (5): Cżemuś śmiáłá roſpácżyć w dobroći Bożey? SkarŻyw [237], 500. Cf »rozpaczyć w miłosierdziu Bożym«.

W przeciwstawieniu: »rozpaczyć ... chwycić się nadzieje« (1): Przelękł ſię ſądow Bożych y ſrogośći. Nie roſpáczył/ ále ſię chwyćił nádźieie o nieprzebránym miłośierdźiu Bożym. SkarKaz 349b.

Zwroty: »rozpaczyć w miłosierdziu Bożym« [szyk zmienny] (3): ktore [siostry Krysta i Kalista] będąc pirwey Chrześćiánki/ ná mękach wielkich/ iego ſię Máieſtatu záprzáły/ y vbogácone od przełożonych pogáńſkich/ żyły iuſz iáko Pogánki/ roſpácżywſzy w miłoſierdźu Bożym. SkarŻyw 125, 125, 172.

»rozpaczyć sobie« [szyk zmienny] (2): A także [Judasz] porzuciwſſy ony pieniądze ſrebrné w koſciele/ roſpacżywſſy ſobie ſſedlij obieſil ſie/ a w tym więcéy zgrzeſſyl niżli pirwéy. OpecŻyw 118, 96.

Formacja współrdzenna: rozpaczać.

Cf ROZPACZENIE, ROZPACZONY

RS