[zaloguj się]
[pdf]

PAJĘCZYNA (41) sb f

Oba a jasne (w tym w pierwszym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N pajęczyna pajęczyny
G pajęczyny
D pajęczynie
A pajęczynę
I pajęczyną
L pajęczynach

sg N pajęczyna (17). ◊ G pajęczyny (5). ◊ D pajęczynie (7). ◊ A pajęczynę (5). ◊ I pajęczyną (5). ◊ pl N pajęczyny (1). ◊ L pajęczynach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVI(XVIII) – XIX w.

1. Nici pajęcze, sieć pajęcza; aranea Murm, Calag, Calep, Cn; tela araneae a. aranei Murm, Modrz, Cn; opera a. situs a. textura araneae, rete aranei Cn (39): Murm 97; Tela aranee. Paięcżyna. Schpinnen wedel. [...] PAięcżyna ma mocz zwieraiącą, ocieraiączą/ Paięcżyny kiedy na ranę przyłożiſz, nie dopuſci othoku być w ranie FalZioł I 149b, +5b, I 149b, c, V 90; z ktorego [drzewa] ći robaći liśćiem żywią ſie wypuſzcżáiąc z ſiebie iedwab iáko páiąk cżyni páięcżynę BielKron 276v; Deicere de foribus araneas, Omieść zedrzwi páyąki s páyęcziną Mącz 162b; Calag 457b; Calep 87b [2 r.].
Zwrot: »pajęczyną przypaść; pajęczyna [na kogo] padła« (1;1): RejZwierc 172; Bóg was żegnay/ niewdźięczné/ y nieludzkié wrotá/ [...] Boday tu páięcżyná/ y pleśn na was pádłá KochPieś 26.
Szeregi: »pajęczyna i pleśń« (1): KochPieś 26 cf Zwrot.

»proch a pajęczyna« (1): Abowiem nie może być dom żaden thák pięknie fundowány/ álbo vpſtrzony/ áby s cżáſem ſwym pocżyrnieć prochem á páięcżyną przypáść nie miał RejZwierc 172.

Przen (2): ieſli domowych rzecży zániecha / á obmyśliwániem tego cżymby był żyw zániedba/ głupſtwem wielkim á páięcżyną iego rozum ſie będźie zdobił. GostGospSieb +2v.
a) Nic, brak rzeczy, które powinny tam być (1): PAwle rzecz pewna/ v twego ſąśiádá Możeſz długiégo nie czekáć obiádá. Bo w méy komorze ſczéra páięcżyná KochFr 7.
a. O prawie, ze względu na łagodność dla możnych, surowośćdla ubogich (8):

W porównaniu (5): Prot C4; ModrzBaz 72v; Phil D4; PRáwá ſą równie iáko páięczyná/ Wróbl ſie przebiie/ á ná muſzkę winá. KochFrag 39; PowodPr 64.

Przen (3): Czo ieſt prawo paięczyny [tj. Czym jest prawo? Pajęczynami.], bo czo do nich mgłego wpadnie tam zoſtanie, ale czo ſiłnego mocznego, to vydzie BielŻyw 7.
Wyrażenie: »z pajęczyny sieć« (2): S páięcżyny ſieć ktorą bąk przebije/ Dziś w náſze práwá muſzká ſie vwije. RejZwierc 224v [idem] Phil D4.
b. O czymś nietrwałym (7):

W porównaniu (7): Żywot náſz ieſt páięcżynie przyrownan/ ktora widzi ſie że bárzo ſubtyłnie ſpráwiona/ á gdy przypádnie ná nię wiatr nagły/ tedy ſie przerywa y w niwecż obráca. HistAl G2; Abowiem wſzytki dni náſze w gniewie twoim zwątláły/ Iáko lekka páięcżyná ták ſie márnie rozchwiały. LubPs T6v; wſzytekby ſwiát zginął/ A iáko páięcżyná w ſuchy rok przeminął. RejWiz 38, 22; Bo dom/ dzieći/ żoná ieſli ią maſz/ ſkárby y ine bogáctwá/ wſzytko to ieſt iáko páięcżyná w ręku twoich. RejZwierc 151; Zyły me/ twoy gniew/ zrownał páięcżynie/ Wżdy prozno/ ácż ſchnie cżłek/ w káżdey godźinie GrabowSet Q3, B2; [Quando Chriſtus abeſt, et murus aranea fiet. [...] gdy go [Chrystusa] nie mamy/ mur/ by páięcżyná leći. SkarŻyw 61 (Linde)].

c. O czymś mało przekonującym (5):

W porównaniu (2): A batzyſz to tedy? iáko ten twoy dowod ieſt ſláby/ y nitzemny/ kthory wiáthr iáko páiętzynę rozwiewa? KrowObr 23v, 22v.

Przen (3): tedybyś iuſz mogł obátzyć/ ty twoie dowody iáko ſą ſlábe/ y z iákiey páiętzyny vprzędzione. KrowObr 184v, 227.

pajęczyny czego (1): Báwią ſię ná ſłábych niektorych dziećinnych wymyſłow páięcżynách/ mowiąc/ oto Piotr z Páwłem miáł zmowę/ áby on tylo żydom á Páweł pogánom Ewánielią rozgłaſzał. SkarJedn 95.

d. O czymś niedbale wykonanym (2):

W porównaniu (2): do ſpraw Rzecżypoſpolitey lepſze ſą bácżnego á vważnego cżłowieká [...] pięć ſłow/ niżli owego nikcżemniká á niedbálcá czo nicz áni widał/ áni ſłychał/ thylko że ſwe cżáſy iáko páięcżynę po wiátru roſpuśćił RejZwierc 145, 136v.

2. Nić snuta przez jedwabnika (1):
Wyrażenie: »indyjska pajęczyna« = nić jedwabna (1): Ktore [namioty] Indiyſką dźiwną páięcżyną ſzyto. KmitaSpit A4v.
3. Prawdopodobnie: Siatkówka oka (1): Trzecia ieſt [błonka w oku] Iagodowa, na wzraz iagody wielkiey Cżwarta ieſt wezwana páięcżyna, dla wielkiey ſubtilnoſci. GlabGad B5.
4. [Rodzaj sieci na ptaki: BYwáią też drugie śieći ná ptaki bárzo ſubtelne/ ktore zowią páięcżyny/ dla trudnego obacżenia ich ná powietrzu Cresc 1571 629 (Linde).]

ZCh, (JZ)