[zaloguj się]
[pdf]

PAMIĄTKA (617) sb f

Oba a jasne (w tym w pierwszym 6 r., w drugim 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N pamiątka pamiątki
G pamiątki pamiątek
D pamiątce pamiątk(o)m, pamiątkåm
A pamiątkę pamiątki
I pamiątką
L pamiątce pamiątkach

sg N pamiątka (123). ◊ G pamiątki (57). ◊ D pamiątce (18). ◊ A pamiątkę (368) [w tym: -e (3)]. ◊ I pamiątką (24). ◊ L pamiątce (4). ◊ pl N pamiątki (4). ◊ G pamiątek (3). ◊ D pamiątk(o)m (1), pamiątkåm (1) WujNT (1:1). ◊ A pamiątki (12). ◊ L pamiątkach (2).

Sł stp notuje, Cn s.v. pamięć, pamiętanie; pamięć, pamiątka; pamiętno abo pamiętnego co uczynić, Linde XVI — XVII w.

1. Pamiętanie i to, co się pamięta, wspomnienie; memoria Miech, HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz, Cn; monumentum Vulg, Mącz; memoriale PolAnt, Mącz; mnemosynon, monimentum Mącz; commemoratio Vulg; recordatio Cn (425):

pamiątka kogo, czego [= o kim, o czym] (99): et non memoretur nomen Iſrael vltra [...]. A niechać niebędzie daley pamiątka ludu Iſraelskiego. WróbŻołt 82/5; WróbŻołtGlab A4v; SeklKat A2; LubPs H; KrowObr 114; Spiewayćie Pánu ſwięći iego: y chwalćie pámiątkę ſwiątośći iego. Leop Ps 29/5, Iob 8/8, Eccli 49/1, 2, AAA4v [2 r.], BBB3; BibRadz Ps 144/7, Eccli 45/1, II 59d marg; niechay ten vmárły odpoczywa w pokoiu/ to ieſth/ niech żaden niegwałći pámiąthki iego złorzeczeńſtwem żadnym OrzRozm M3; BielKron 79v; KwiatKsiąż H2v; Candinae cladis memoria, non animus modo, sed prope oculis obversatur. Pámiątká kándińskiey porażki nie tilko ná vmiśle ále málem ná oczu leży Mącz 488b, 256c; RejPos 31, 115, 276v, 331v; BiałKat 151, 153v; HistLan F3v; RejZwierc 184v [2 r.]; BudBib Eccli 49/12; HistHel [A2]v; CzechRozm 64; Budownym zámkom ſwé imióna dáią: Tuſząc/ że to trwáć áż ná wieki będźie/ A ich pámiątká muśi ſłynąć wſzędźie. KochPs 73, 172; SkarŻyw A5v, 92; ReszPrz 5; ZawJeft 42; Phil M2; Weſołe oſtátecżne modlitwy/ vweſeláią ſerce twoie pámiątką wielebnego Páńſkiego Zmartwychwſtánia. LatHar 80, 299, 560; RybGęśli A2v. Cf Frazy; Zwroty; »pamiątka imienia«; Wyrażenia przyimkowe.

pamiątka o kim, o czym (6): W wielkośći ludu nie będźie żadna pámiątká o mnie [non memorabor] BibRadz Eccli 16/16. Cf »nie masz pamiątki«, »nie ustanie pamiątka«, »pamiątkę (u)czynić«.

pamiątka czyja [= o kim; w tym: pron poss (71), ai poss (2)] (75): LubPs X3v, dd4; Ale ty Pánie trwaſz ná wieki/ á pámiątká twoiá ná wieki wieczne. BibRadz Ps 101/13; Consecrare aliquem omni genere monimentorum, Cziyę pámiątkę wyſoko w piśmie y w Hiſtoriách vgruntowáć Mącz 363c, 215b, 227c, 230d, 362a; RejZwierc 82v; A Pan Bog gdy pozna tę Chrześćiáńſką chuć twą ku prawdźie ſwoiey/ [...] záwżdy tobie błogoſłáwić będźie/ á ſławę imieniá twego/ pámiątkę twoię/ záwżdy rozſzeráć [!]/ rozmnáżáć będźie racżył. WujJudConf 18v; BudBib Eccli 24/23, 49/15; Zaden dźiéń bez twéy chwały v mnie nie przeminie/ Zadna noc bez pámiątki twoiéy nie vpłynie. KochPs 103; LatHar 167, 270. Cf Frazy; Zwroty; »na pamiątkę«.

pamiątka czyja [= tego, kto pamięta] (1): CzechRozm 164v cf »z pamiątki wygładzić«.

G sg w funkcji przydawki: »[jakiej] pamiątki« = pamiętny (1): Stemma [...], Sławney znamienitey á godney pámiątki vczinek. Mącz 414b.

W charakterystycznych połączeniach: dobra pamiątka, godna, znamienita; pamiątka Arystydesowa, Nehemijaszowa; pamiątka dobrodziejstwa (2), dobrotliwości (2), dziedzictwa, dziwów, głupości, głupstwa, ludu Izraelskiego, mądrości, małżonka, męczennika, męki (4), obietnic, ojcow, pirwszych rzeczy, porażki, ran, skromności, sprawiedliwego, sprawiedliwości, synow Ammonowych, szczodrobliwości, świętości (2), świętych a wiernych Pańskich, tajemnice, wielmożności, zesłania [Ducha Św.], złych, zmartwychwstania, żywota; pamiątka żywiących; pamiątka rzeczam pierwszym; pamiątka o wielmożności; pamiątka w błogosławieństwie jest (3), jest barzo szczęśliwa, musi słynąć, niechaj będzie dobra i błogosławiona, na wieczną lekkość się obrociła, trwa (od rodzaju do rodzaju, ku wieczności, na wieki (wieczne)) (4); posromocenie pamiątki; pamiątkę chwalić, dać na pośmiech, gwałcić, odkupić, rozczytać sobie, rozszerzać, sławą obwoływać, sławie poświącać, za sobą nieść, spustoszyć, ugruntować, wyzna(wa)ć (2); uweselać serce pamiątką.

Frazy: »[kogo, czego] pamiątka (nie) ginie (a. ma ginąć, a. z(a)ginie)« = o kimś, o czymś (nie) zapomnę; memoria perit Vulg; memoria abolescit Mącz; memoria non desinit PolAnt [szyk zmienny] (10): SeklKat A2; LubPs Cv, L3; RejWiz 103; Pámiątká iego niechay zginie z źiemie Leop Iob 18/17, Sap 4/19; Mącz 261d; Tyć (ſą) dni Purym ktorych ſię opuſzczać niegodzi v Iehudcżykow á pámiątká ich niema ginąć y v potomſtwá ich. BudBib Esth 9/28; Męztwem Achilles/ męztwem Hektor ſłynie/ A ich pámiątká wiecznie niezáginie KochFrag 17; WitosłLut A3v.

»nie masz pamiątki [w tym: o czym (2), czego (1), czemu (1)]; [o czym] ni pamiątka; nie mający pamiątki« = o czymś zapomniano; non est memoria PolAnt; o memoria remotus Mącz [szyk zmienny] (4;1;1): RejPs 130; A o onem ny pamiątká. [...] Czo pan przes ſwa mękę ſprawył. RejKup n2; Niemaſzći pámiątki rzecżam pierwſzym/ [...] á ni o nich wſpomioną ći ktorzy potym náſtáną. BibRadz Eccle 1/11, Ps 6/6; BielKron 79; Res a memoria remota, Stárádawna rzecz/ nie máyąca pámiątki. Mącz 235a.

»pamiątka [czego] jest nieśmiertelna« = immortalis est memoria Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (2): Leop Sap 4/1; LEpiey ieſt płodu niemieć a cnotę mieć/ gdyż Pámiątka iey ieſt nieśmiertelna BibRadz Sap 4/1.

»ma przeminąć pamiątka [czyja]« (1): á iż z wiátrem poſpołu ma przeminąć pámiątká twoiá. RejPos [323].

»[czego] jest pamiątka świeża« = coś się zdarzyło niedawno (1): gdyż thego ieſzcże ieſt pámiąthká świeża iáko Tátárowie páńſtwá Niemieckie woiowáli BielKron [3323].

»nie (a. ani) ustanie pamiątka« [w tym: kogo, czego (2), o kim (1), czyja (1)] = [non] recedet memoria PolAnt [szyk zmienny] (4): BibRadz Eccli 39/11; Nie vſtánie pámiątká twéy dobrotliwośći/ Pełen świát záwżdy będźie twéy ſpráwiedliwośći. KochPs 210, 152; Przyczyń ſię zá mną grzéſzną/ do ſyná ſwoiego/ Bym byłá vczeſtniczką/ świętych zaſług iego. Niech pámiątká w mym ſercu/ o nim nieuſtánie SiebRozmyśl Iv.

»pamiątka [czyja] z pamięci wyszła« (1): áby we wſzytkim ták ſzcżęſliwie y fortunnie powodziło ſie Athenienſom/ iżby zátym wſzytkim pámiątká Ariſtydeſowa s pámięći wyſzłá. Phil K4.

»(nie) (z)ostanie pamiątka [kogo, czego], ani znak pamiątki [czyjej]« [szyk zmienny] (4:1): iż niezoſtánie pámiąthká [ut non memorentur] więcey ſynow Ammonowych miedzy narody. BibRadz Ez 25/10, Ier 11/19; ktora [śmierć] ma zniſzcżyć á z gruntu wykorzenić tho nędzne Ieruzalem mieſzkánia twego/ ták iż kámień ná kámieniu áni żadny znák nie zoſtánie pámiątki twoiey. RejPos 196, 321v; Niektorzy teſz byli ktorych żadna pámiątká nie oſtáłá [quorum non est memoria]/ á ktorzy ták zeſzli iákoby nigdy nie byli ná świećie BudBib Eccli 44/9.

Zwroty: »pamiątkę brać« = być pamiętanym (1): cżymby [...] y ſławá oná ſtárożytna domu y przezwiſká twego ſławna zoſtáłá/ y Rzecżpoſpolita náſzá wżdy też s tego iáką pámiątkę á pociechę bráłá. RejZwierc [283]v.

»w pamiątce być« (1): Memoriam spero sempiternam fore, Mam zá to że tá rzecz w wieczney pámiątce będzie. Mącz [407]b.

»w pamiątce być [jakim]« = być pamiętanym jako jakiś (1): Ten w pámyątce wyecżney będzye ſpráwyedliwym [In memoria aeterna erit iustus Ps 111/7] LubPs Z5.

»pamiątkę [o kim] czynić« = wspominać, wzmiankować (1): A pámiątki namnieyſzey o Bogoch cudzych nie czyńćie [nomen deorum aliorum non memorabitis] BibRadz Ex 23/13.

»odjąć [kogo] pamiątkę« = sprawić, żeby zapomniano o kimś (1): niech odeymą ich pámiątkę z ocżu ludzkich/ niech zetrą z źiemie imioná ich ReszPrz 96.

»pamiątkę [kogo] rozsławić« (1): aby ich imię [...] tim zacznieyſze vcżinili, á pámiątkę ich na przyſzłe cżaſi aże ku potomkom rozſławili. MiechGlab ktv.

»pamiątkę (u)czynić« [w tym: komu (2), czego (1)] = sprawić, że o kimś, o czymś będą pamiętać; memoriam inferre, mandare aeternitati Mącz [szyk zmienny] (4): Prosequi aliquorum gloriam immortalitatis memoria dicuntur litterae, Wieczną pámiątkę yednemu uczynić. Mącz 386a, 123c, 206b; w ktorym [sakramencie] Pan Chryſtus bogáctwá Boſkiey ſwey przećiw ludźiam miłośći obfićie roźlał/ cżyniąc pámiątkę dźiwow ſwoich WujJud 221.

»[komu] pamiątkę uczynić« = sprawić, że ktoś będzie pamiętać o nim (o podmiocie) (2): [Aleksander] wſzytkim nam ták Litwie iáko Polakom wieczną pámiąthkę vcżynił/ gdy ćiągnął do Wáłach ná pomoc Olbráchtowi. BielKron 403v, 404.

»pamiątkę sobie uczynić, udziałać« = zasłużyć na pamiętanie; asserere se ab iniuria oblivionis a. a mortalitate, consecrare memoriam nominis, immortalem reddere Mącz (3:1): Asserere se ab iniuria oblivionis, vel asserere se a mortalitate, Wybáwić/ Wyzwolić ſie od zápámiętánia/ to yeſt wieczną pámiątkę ſobie vczinić. Mącz 387c, 363c; RejPos 348v; Azaſz on Rzecżypoſpolitey czo poſłużyć może? álbo ſobie wżdy iáką pámiąthkę vdziáłáć może? RejZwierc 143.

»pamiątkę [kogo, czego] wspominać (a. przypominać)« (8): SMyluyſyα myli panye nad duſſamy ktore oſobnich vcyebye nyemayᾳ pomocnykow [...] ktorich pamyᾳtky nygdi nyewſpomynayᾳ BierRaj 20v; RejPs 213v; ták iáko y ten ſwięty męcżennik iego/ ktorego oto dziś pámiątkę wſpominamy RejPos 339v, 293v, 328, 336v, 342v; iáko ieſt zacny Duch S. ktorego zeſłánia pámiątkę dziś ſobie przypominamy RejPosWstaw [1432].

»z pamiątki [czyjej = tego, kto pamięta] wygładzić« (1): iż iuż Ieruzálem y kośćioł do gruntu zborzono y z pámiątki (iż ták rzekę) żywiących wygłádzono. CzechRozm 164v.

»wygładzić (a. zgładzić), zatracić (a. stracić, a. wytracić), zetrzeć (a. zatrzeć), wykorzenić, wyniszczyć, zagubić pamiątkę; wygładzona będzie pamiątka« [w tym: kogo, czego (13), czyja (3)] = delere a. succidere a. tollere memoriam PolAnt [szyk zmienny] (6:4:2:1:1:1;1): Pámyątkę mą wſſyſcy práwye v ſiebye zátárli/ Zem ſie sſtał ták w ſercu ſwoim práwye iák vmárły LubPs H2v; Fáłeſſną powyeść wſſędy o mnye wypuśćili/ Chcąc áby pámyątkę mą z gruntu wytráćili LubPs L3, A3v, 12, R2v [2 r.], cc4v, gg5, hh4v; BibRadz Ps 33/17, Eccli 39/11; RejPos 240v; WujJud 9v; Aby ná nie posłał woyſko/ ktorymby moc Izráelſką y oſtatki Ieruzalemá mogł wywroćić y wytráćić/ á pámiątkę ich z mieyſcá onego zágubić. BudBib 1.Mach 3/35, 1.Mach 12/54; iż on záwżdy cżłeká złośćiwego/ ktory żywie ná świećie wſzetecżnie/ zgłádźi, y pámiątkę iego wiecżnie. ArtKanc P3v.

»pamiątkę wznawiać (a. wznowić, a. odnawiać); pamiątki wznawianie (a. wznowienie)« [w tym: kogo, czego (6)] = przypominać (przypomnieć) (5;2): ponieważ on [chrzest] [...] duchá Bożego pełnymi ſłowy/ táiemnice tey pámiątkę odnawia KuczbKat 120; pámiątkę iego [Chrystusa] tymi obrázy vſtáwicżnie ſobie wznawiamy WujJud 48; LatHar 200, 432, 440, 483; Tedy przynamniey [to kazanie] dla miłey pámiątki Namilſzego Małżonká ſwoiego wznowienia/ [...] ſlużyć będźie. WysKaz )?(3.

»zostawić (a. zostawować) pamiątkę; pamiątka zostawiona« [w tym: kogo, czego (4)] = relinquere memoriam PolAnt [szyk zmienny] (6;1): SeklKat A2v; BibRadz Sap 10/8; BiałKat 153v; BudBib Sap 8/13; O Pánie Boże/ ktoryś nam w tym cudownym Sákrámenćie zoſtáwił pámiątkę męki twoiey LatHar 103, 383; SkarKaz 157b.

Wyrażenia: »długa pamiątka« (1): Ty odpowiedzi wziąwſzy Egipcżykowie/ nátychmiaſt ſpráwili ſlup krolewski s kámieniá cżárnego ná cżeſć Anektánábowi/ á v nog iego nápiſáli odpowiedzi/ áby ták długa pámiątká byłá [ut in posterum memoriae mandaretur]. HistAl A2v.

»godny pamiątki« = memoria dignus PolAnt [szyk 3:2] (5): SeklKat A2; BudBib 2.Mach 7/20; Tákowy tedy podatek [...] niebyłby policżon miedzy wyſtępki Simoniey/ ále miedzy wielkie á wiecżney pámiątki godne dobrodźieyſtwá [in summis ac immortalibus beneficiis]. ModrzBaz 139v; CzechEp 82; Phil S3 marg.

»pamiątka imienia [czyjego]« [szyk 6:1] (7): LubPs L3, R2v [2 r.]; á wykorzeńmy go z źiemie żywiących/ áby więcey nie zoſtáłá pámiątka imieniá iego [nomen eius non memoretur]. BibRadz Ier 11/19; BielKron 32v; KołakSzczęśl Bv; Poſtáwiłeś ie Kśiążęty nád wſzytką źiemią/ áby pámiątká byłá imieniá twego od rodzáiu do rodzáiu. SkarKaz 83a.

»sławna (jest) pamiątka« = bona a. diuturna memoria PolAnt(3): Mącz 414b; Ale nádewſzytko matká byłá w podziw/ á godná sławney pámiątki/ ktora iednego y tegoſz dniá pátrzáłá ná śmierć ſiedmi ſynow ſwoich/ znoſząc to ſtatecżnym á mężnym ſercem BudBib 2.Mach 7/20, Eccli 49/15.

»wieczna (a. wiekuista), wielkiego czasu (jest) pamiątka« = memoria multi temporis Vulg; aeternitas, memoria immortalis a. sempiterna Mącz; memoria aeterna PolAnt [szyk 61:1] (49:13): Aczkolwiek przodkowie W.M. [...] potomkom ſwym ſlachetną ſlawę poſſobie zoſtawily: daleko niemneyſze [!] á niepodleyſze W.M. pamiątki potomkom ſwym poſſobie wiekuiſte zo ſtawy [!] SeklKat A2v, A2 [2 r.]; LubPs H, Z5; Y Neemiaſz w pámiątce wielkiego cżáſu/ [...] kthory zbudowáł domy náſſe. Leop Eccli 49/15; BielKron 79v, 403v; Mącz 123c, 206b, 232c, 363c, 386a, 387c, [407]b; BudBib Sap 8/13; ModrzBaz 139v; Grób iego ieſt Europá: ſłup śnieżné Báłchány: Napis/ wieczná pámiątká między Krześćiiány. KochFrag 43; LatHar 560; SarnStat 1051; WitosłLut A3v. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»znak (a. znamię) pamiątki« = memoriale, mnemosynon, monimentum, monumentum Mącz (5): Mnemosynon, Latine Monumentum, Pámiątká/ znák pámiątki cziyey Mącz 227c, 215b, 230d; wyiąwſzy miecż śćiąłem głowę iego/ á przetoż ná známię tey háńby á pámiątki kłádę przed nię [= żonę] ná káżdy dzień onę głowę/ áby wſpomináłá ná grzech który vcźyniłá [!]. HistRzym 53; RejPos 196.

Szereg: »sława, (a) pamiątka« (2): WujJudConf 18v; Iſz imię vkrzyżowánego wygłádzić/ y sławę á pámiątkę męki Chryſtuſowey ſpuſtoſzyć chcą. SkarŻyw 92.
Wyrażenia przyimkowe: »dla pamiątki« (9): IEſt y lutnia ná niebie/ którą naprzód ſpráwił W dźiećinſtwie Merkurius/ y świátu obiáwił. Tá potym dla pámiątki ná niebo wnieśioná KochPhaen 11.

~ dla pamiątki kogo, czego [= o kim, o czym] (4): GliczKsiąż N7; Przyimi Swięta Troyco thę offiárę/ ktorą tobie offiáruiemy/ dla pámiątki męki zmartwychwſtánia/ y wſtąpienia/ Iezu Kryſtuſá páná náſzego KrowObr 169v; BibRadz II 57b marg; RejPos 267v.

Zwrot: »dla pamiątki zostać, pozostawiony« (1:1): To o ſtárym teſtámenćie/ w ktorym vmowá/ y poſtánowienie Boże/ ná piſmie/ dla wiecżney pámiątki pozoſtáwione było. NiemObr 72, 71.
Wyrażenia: »dla pamiątki na potomne czasy« (1): wſiad [!] ná on koń oſiodłány w ſwoich łycżánych trzewikách (bo niechćiał innych obuć) dla pámiątki ná potomne cżáſy BielKron 319.

»ustawiony dla pamiątki« (1): To święto było vſtáwione dla pámiątki wybáwienia ludu BibRadz II 57b marg.

»dla wiecznej pamiątki« (4): GliczKsiąż N7; Wiodł bym go też y ná to/ áby budował [...] pałace/ y zamki: iáko dla cżći ſwey zá żywotá/ ták dla wiecżnej pámiątki po ſmierći. GórnDworz Ii3; NiemObr 71, 72. ~

»ku pamiątce« = in memoriam, in memoriale PolAnt (16):

~ ku pamiątce kogo, czego [= o kim, o czym] (9): LubPs S4; BibRadz Sap 16/11; pod grunty iego [zamku] kłádli wielkie groſze złote y ſrebrne z napiſy ku pámiątce Ceſárzá Kárłá piąthego BielKron 289, 24v; StryjKron 145. Cf Zwroty.

Zwroty: »chować ku pamiątce« [w tym: czego (1)] (2): A po kilku dni odeymowano ie [kazania] odedrzwi a chowano ie do ſkárbu ku wiecżney pámiątce. BibRadz I 353v; Stemmata dicuntur, Które Rzimiánie ná wosku chowáli ku pámiątce wiádomośći y okázowánia potomkoſtwá ſwego Mącz 414b.

»ku pamiątce postawić, postawiony, zbudować« [w tym: kogo, czego (3), komu (1)] [szyk zmienny] (2:2:1): Abo poſtáwił ſobie Słup/ ábo iáki inſzy znák zwyćięſtwá ku Pámiątce. BibRadz I 158d marg, Sap 10/7; Statuta triumphalis, Słup ku pámiątce w yechánia zwicięskiego poſtawiony. Mącz 466b; Tám gdzie potym S. Helená [...] temu męcżennikowi ku pámiątce kośćioł zbudowáłá. SkarŻyw 47, 152.

»zostawić, zostać ku pamiątce« [szyk zmienny] (2:1): Y ty korony zoſtáną [...] ku pamiątce [erunt ... in memoriale] w Kośćiele Pánſkim. BibRadz Zach 6/14; RejPos 316; Niektorzy z nich zoſtáwili imię po ſobie chwálebne y sławne ku pámiątce [reliquerunt nomen ut enarrarentur laudes]. BudBib Eccli 44/8.

Wyrażenia: »ustawiony ku pamiątce« (1): Kthore ſwięto ieſt vſtáwione ku pámiątce onego ſławnego wybáwienia z niewoley Egipſkiey. LubPs S4.

»ku wiecznej pamiątce« [szyk 3:1] (4): BibRadz I 353v; RejPos 316; StryjKron 145; iż to nie ſą nowe iákie rzecży [...]: ále dawno przedtym obwolane, y piſmem ku wiecżney pámiątce między ludzi podáne. CzechEp 418.

Szereg: »ku chwale a (i) pamiątce« (2): [Rzymianie] ſpráwowáli raz do roku kiedy [Flora] vmárłá Floralia a deflorando/ niewſtydliwe rzecży ſpráwuiąc iáwnie po vlicach ku iey chwale á pámiątce BielKron 24v; StryjKron 145. ~

»na pamiątkę (pamiątki)« [w pl (2)] = in memoriam Miech, HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz; in commemorationem Vulg (241): Leop Eccli 50/18; BibRadz Eccli 45/12; chodzili po rozmáitych kráinach vcżąc ludzi praw/ [...] ſobie kościoły ná pámiątki cżynili y obrázy wnośili BielKron 25, 238v; SkarŻyw 249; Y tám záraz ty ſłowá/ ktorem po łáćinie przypomniał/ przydáne ſą/ y ná pámiątkę w ich kśięgách nápiſáne. NiemObr 156; Niechże tu ſmętny kámień z tym napiſem leży/ Ná pámiątkę poki to iáſne ſłońce bieży. WisznTr 19.

~ na pamiątkę kogo, czego [= o kim, o czym] (128): Niecháycie iey/ botz to vcżynila na pamiątkę mego pogrzebienią. OpecŻyw 70, 25, 26; Kiedy koſcioł poſwiączaią/ [...] nagłowy [!] [popiół] bywa ſypan/ na pamiątkę naſzey ſmiertelnoſci. FalZioł IV 52c; BielŻyw 163; WróbŻołt pp7; RejPs 121v; SeklKat G2, Y; támże na tym mieiſcu miáſto zbudował/ ktore ná pámiątkę ſwego koniá miánował Bucefalon. HistAl M6v; MurzNT Matth 26/13; KrowObr 47v, 63v, 71, 219v; Leop Mar 14/9; Ten pſalm złożon ieſt od niektorego proroká ná pámiąthkę onego sławnego wybáwienia ludu y koſćiołá Bożego od Sennacherybá. BibRadz I 311b marg, Eccli 45/19, Esth 16/23; á tego dniá pośćili ludzye y dzyeći y dobytek/ od wiecżorá do drugiego wiecżorá nic nie iedząc áni pijąc/ ná pámiątkę zmárłych BielKron 38v, 5v, 6v, 24v, 36, 39 (19); Mącz 358d, 466c; GórnDworz Z3; RejPos 67v, 103, 158, 276v, 291v; RejPosWiecz3 96, [97]v marg; KuczbKat 190, 240; WujJud 42 [2 r.], 43v, 52; KochPs 122; na ktorych [procesyjach] ſię wſzyſcy zá nym idąc bicżowáli po rámionách gołych wołaiąc: Ná pámiątkę męki twey Iezu Chryſte/ á ná odpuſzcżenie grzechow náſzych. SkarŻyw 309, 47 marg, 337, 459, 492; y roſkazał ponurzáć ábo raz/ ábo trzykroć. Ieſli raz/ tedy ná pámiątkę iednego Boſtwá/ á ieſli trzy/ tedy ná pámiątkę trzech oſob Troyce ś. NiemObr 149; WerKaz 290; Calep [693]a; OrzJan 19; Ná pámiątkę tedy lat tych zbáwićielá náſzego/ mowią nabożni ludźie/ trzydźieśći paćierzy y trzy LatHar 551, 12, 125, 493, 551, 689, 704; WujNT 89, 109 marg, Matth 26/13, s. 114 (11); SarnStat *6v; Zwykliſmy pięć paćierzy mowić/ y zá pokutę ie wam dáwáć/ ná pámiątkę tych piąći ran Páńſkich. SkarKaz 209b; KlonFlis A3v. Cf Zwroty.

na pamiątkę komu [= aby ktoś pamiętał] (9): A iżby [ten dzień] był na wieczną pámiątkę zginienia tym ktorzy nam źle myſlą. BibRadz Esth 16/23, Eccli 45/10, 1.Mach 14/23; BielKron 41, 47, 302; Zá cżym sſtał śie oſobliwym poſłuſzeńſtwá y ćierpliwośći przykłádem/ ná wiecżną ludźiom pámiątkę. KuczbKat 425; SkarŻyw 504; NiemObr 72.

na pamiątkę czyją [= o kim; zawsze Luc 22/19 i w nawiązaniu do tego wersetu] (51): OpecŻyw 93; SeklKat C2v [2 r.]; KrowObr 47v [2 r.], 114, 179 [4 r.], 201v, Vu2; RejPos 88v; BiałKat 278v; KuczbKat 190; Gdyż Iezus Chriſtus [...] ofiárę Bogu Oycu ſam śiebie pirwey ofiárował/ y to ná pámiątkę ſwoię cżynić roſkazał WujJud 245, 147v, 148v, 178, 178v, 179v, 238v; WujJudConf 238v; CzechRozm 266 [2 r.], 267v; ReszPrz 17; ArtKanc N7; LatHar 75, 195, 717; A wźiąwſzy chleb/ dźięki vczyniwſzy łamał/ y dawał im mowiąc: Toć ieſt ćiáło moie/ ktore ſię zá was dawa. To czyńćie ná pámiątkę moię. WujNT Luc 22/19, s. 287 [2 r.], 1.Cor 11/24, 25, s. 607 [3 r.], 773; SkarKaz 155b [2 r.], 161a [2 r.]. Cf Zwroty.

Ze zdaniem przydawkowym dopełniającym [w tym: z zapowiednikami i odpowiednikami: tego (4), tę (5), onę (1), onego (1); iż, że (8), zaimek względny (2), gdy (2), aby (1), jako ‘że’ (1)] (14): Pierwſze [święto] zową (Kniran to ieſt, offiary wielkonoczney, na pamiątkę gdy Abraham [...] chciał ofſiarować y zabić ſina ſwego Iſaaka MiechGlab 21; MurzNT 121 marg; To też właſna figurá náſzego vżywániá wielkiey wiecżerzey Páná Kryſtuſá/ ná pámiątkę tę iż nas z niewoley cżártowſkiey wywiodł. BielKron 36; W ten cżás [...] chleb nie kwáſzony iedzą ná pámiątkę iáko ná puſzcży Mánnę iedli. BielKron 465, 38v, 147v, 457; SkarŻyw 271; Y záłożył Włodimirz [...] Pereasław drugi/ ná pámiątkę tego/ iſz Pereasławiánin nád Bohatirem Pieciniſkim zwycięſtwo ná onym mieyſcu otrzymał. StryjKron 135; Sypćie źiemię ná głowy/ ná pámiątki one/ Ześćie z źiemie ſtworzone/ w proch ſię obroćićie GrabowSet D4; A to co czynimy/ dzieie ſię ná pámiątkę tego co ſię sſtáło. WujNT 287, 337; W trzećim przykazániu obowiązał Bog oſobliwą pámiątką lud ſwoy/ áby dźień siodmy/ [...] iemu poświęćił/ ná pámiątkę/ iż Bog odpráwuiąc przez ſześć dni ſtworzenia ſwe/ śiodmego dniá odpocżynął. PowodPr 50, 53.

W charakterystycznych połączeniach: na wdzięczną pamiątkę; na pamiątkę apostołow, błędu, bycia, chrztu, dobrodziejstwa (5), jęcia Pana Jezusowego, karania nieposłuszeństwa, kozła Abramowego, krwie, Krystusa (Pana Jezu Krysta) (2), łaski, Matki (Bożej) (2), męczenników, męki (11), młodości, w niebo wstąpienia Jezusa (wstąpienia Pana) (2), oblężenia Jeruzalem, oczyścienia ludzi, odpuszczenia grzechów (2), odstępnych i nieposłusznych, ofiary (Pana) (2), patronow, podania zakonu, pogrzebienia (pogrzebu) (2), potopu, przestąpienia, prześcia przez Jordan, ran Pańskich (2), rycerstwa rzymskiego, śmierci (11), śmiertelności, świętych (świętego) (7), św. Szczepana, testamentu, tryumfu, umarłego (zmarłych) (2), umarłych rodzicow, uzdrowienia, wiary chrześcijańskiej, wieczerzej Pańskiej, wody Krystusowej, wojny, wojska, wybawienia (2), wybawienia z niewolej (Eiptu) (2), wyścia z niewolej (z Eiptu) (2), wywiedzienia z niewolej, wyzwolenia z eipskiego udręczenia, zesłania Ducha Św. (2), zginienia, zmartwychwstania (6), zwycięstwa (5), zwyciężonego nieprzyjaciela; na pamiątkę ludowi (ludziom) (4), potomkom (2), synom (2); chorągwie zwieszać (spowiesić) na pamiątkę (2), (u)czynić [co] (55), krzcić się, miasto założyć, napisać (napisany) (2), (o)powiadać (opowiedać) (6), podać, pościć (4), poświęcać (poświęcić, poświęcony) (3), przybić (przybijany) (2), sprawować (2), sypać ziemię, udzialać [co], wspominać, zawieszony (2), (prze)zwać (3).

Zwroty: »obchodzić, święcić (się) na pamiątkę« [w tym: kogo, czego (8)] [szyk zmienny] (5:4): potym Márdocheus piſal do wſſech żydow/ áby ten dzień Phurym názwawſſy/ ſwięćili/ ná pámiątkę wielkiego dobrodzieyſtwá. Leop Esth 9 arg; RejPos 276; WujJud 43, 43v; SkarŻyw 120, 480; A te obádwá dni kośćioł S. kożdego roku nabożnie obchodzi/ ná pámiątkę zmartwychwſtánia Páná náſzego y zeſłánia Duchá Swiętego. WujNT 402, 337, 402.

»ofiarować, ofiarę czynić (a. odda(wa)ć), ofiara na pamiątkę« [w tym: kogo, czego (13), czyją (3); ofiarę czynić (oddawać) albo (i) ofiarować (2)] [szyk zmienny] (10:7:1): WróbŻołt H4; Przyimi Swięta Troyco tę offiárę/ ktorą my tobie offiáruiemy ná pámiątkę męki/ zmartwychwſtánia/ y wſtąpienia Páná náſzego Iezu Kryſtá KrowObr 170, 102v, 141v, 178v; Sámemu tylko Pánu Bogu ná pámiątkę Swiętych bywa Ofiárá. KuczbKat 190 marg; Ieſli Chriſtus [...] ofiarę Bogu Oycu ſam naprzod ofiárował/ á onę ná pámiątkę ſwoię cżynić roſkazał WujJud 149, 148v, 156, 178v, 179v, 237; Calep [755]b; LatHar 107; WujNT 281; SkarKaz 157b.

»na pamiątkę postawić (a. stawiać, a. ustawić, a. wystawić), zbudować, sprawić, postawion(y) (a. wystawiony)« [w tym: kogo, czego (16), czyją (1)] [szyk zmienny] (13:7:1:7): po ſmierci iego na wietſzą pamiątkę ſłup mu poſtawion był w mieſcie Atenſkim. BielŻyw 23, 11, 16, 25, 55; Gdy mu ſyn vmárł/ na pámiątkę iego zbudował mu koſcioł BielKron 9, 51v, 94, 106v, 259, 283, 288; KwiatKsiąż Nv; Tumulus honorarius, Próżny/ czczy grób/ który tylko ná pámiątkę ku czći komu wyſtáwiony yeſt. Mącz 468c, 46d; GórnDworz Y4; KuczbKat 405; RejZwierc 50, 167v; SkarŻyw 503; StryjKron 140; Calep 196a, 1090a; Wſzákże przedſię żadnemu z męczennikow/ ále ſámemu Bogu męczennikow/ ácz ná pámiątki męczennikow/ ołtarze ſtáwiamy. WujNT 456, 39, 60, 425; KlonFlis A4.

»(s)chować na pamiątkę« [w tym: kogo (1)] [szyk zmienny] (4): LudWieś A2; Ieſzcże rzekł Moiżeſz do nich [Żydów] z roſkazánia Páńſkiego/ áby názbierali miárkę Mánny y ná wiecżną pámiątkę ſchowáli/ iżby potym potomkowie ich wiedzyeli cżym ie Pan bog żywił na puſzcży. BielKron 31v; Tę rozgę chowáć w ſkrzyni kazał P. Bog/ ná pámiątkę odſtępnych y niepoſłuſznych: áby vſtáły ná kápłany ſzemránia y zazdrośći ich. SkarŻyw 493; WujNT 330.

»na pamiątkę ustawić, ustawiony (a. postanowiony)« [w tym: kogo, czego (3), czyją (1)] [szyk zmienny] (2:3): SeklKat X4; gdy [Benedykt] Papieżem zoſtał tedy tę Regułę ku ćći ſwey/ nápámiątkę wietzną vſtáwił/ Benedyktową názwał KrowObr 136; BibRadz I 71b marg; WujJud 222; A naprzod maſz święta te/ ktore pod tytułem Chryſtá Páná náſzego obchodźimy: potym dni vrocżyſte/ ná pámiątkę y cżeść Mátki Bożey poſtánowione LatHar 331.

»na pamiątkę (z)ostawić, zostawiony« [w tym: czego (2), czyją (2)] [szyk zmienny] (9:1): GroicPorz d2v; MAtheuſz [...] nápiſſał Ewángelią po żydowſką [!]: kthorą bráćiey od ktorych ſſedł precż ná pámiątkę zoſtáwił. Leop *2v; RejPos 231, 234, 246; RejZwierc 161v; Nie chce tego Pan Bog/ áby chwałá iego/ y tá nawdźięcżnieyſza ofiárá/ ktorą on nam ná pámiątkę ſwoię oſtáwił/ byłá kiedy gánioná y pſowána WujJud 231; StryjKron 120; á cżemuż y iego właſnego piſánia/ ná wiecżną pámiątkę błędu iego nie zoſtáwili: áby teraz z odpowiedźi ich ná iego błędy káżdy fałſz y prawdę mógł poznáć y Bogá chwalić CzechEp 95; NiemObr 72.

Wyrażenia: »na pamiątkę potomną« (2): Zdáło ſię ludowi poſpolitemu/ áby byli zacnie oni mężowie przyięći/ á iżby ſpiſawſzy ſpráwy ich/ wnieliono w kſięgi poſpolithe ná pámiąthkę pothomną ludowi Spártáńſkiemu [ut memoriam haberet populus Spartiatarum] BibRadz 1.Mach 14/23; StryjKron 120.

»na wieczną (a. wiekuistą) pamiątkę« = ad memoriam aeternam Vulg; in memoriam sempiternam Mącz [szyk 27:7] (34): LudWieś A2; Iżeś ták zwielbił imię twe tu ná pámiątkę wiecżną/ Aby ſwięte ſłowo twoie iuż ták ná wieki trwało LubPs dd6v, gg3v; KrowObr 136; y poſtáwił ſiedm ſlupow ſpicżástych/ [...] á ná onych ſlupiech zbroię/ ná wiekuiſtą pámiątkę Leop 1.Mach 13/29; BibRadz Esth 16/23; przeto tę pieśń wam zoſtáwię po ſobie/ ábyſcie ią y ſami y potomkowie wáſzy ná pámiątkę wiecżną zawżdy vſty ſpiewáli BielKron 45v, 31v, 47v, 267v, 283, 288, 302, 412; Mącz 167a; GórnDworz Y4; RejPos 246; BiałKat 360v; HistLan Cv; KuczbKat 425; RejZwierc 50, 168; PaprPan Dd3v; SkarJedn 269, 312; KochPs 122; SkarŻyw 492; CzechEp 95; NiemObr 72 [2 r.]; WerKaz 290; ArtKanc N16; OrzJan 19; A obácz/ iż tá niewiáſtá ná wieczną pámiątkę ſwego vzdrowienia/ przed domem ſwym obraz P. Chriſtuſow ná wynioſłym mieścu byłá wyſtáwiłá WujNT 39.

Szeregi: »na pamiątkę i na chwałę« (1): A ná pámiąthkę tám bycia ſwego/ á ná chwałę bogom ſwoim/ zbudowáli koniá wielkiego z drzewá RejZwierc 168.

»na pamiątkę i (na) cześć« [szyk 2:2] (4): BielKron 288; Bo ácż Kościoł cżáſem zwykł Mſze miewáć ná pámiątkę y ná cżeść Swiętych niebieſkich/ wſzákże nigdy nievcżył/ áby im Ofiárá cżynioná być miáłá KuczbKat 190; LatHar 331; WujNT 60.

»na imię i na pamiątkę« (1): Niechay będzie poſwięcony ten kośćioł [...] ná imię y ná pámiątkę tego álbo tego ſwiętego KrowObr 219v.

»na pamiątkę albo na rozmyślanie« (1): ktorą offiárę [...] kośćioł Boży [...] y offiárować záwżdy będzie/ ná pamiątkę/ álbo ná rozmyſlánie oney offláry/ ktora ſie dla zbáwienia náſzego/ ſtáła ná krzyżu KrowObr 178v.

»na znak a (i) (na) pamiątkę« [szyk 2:1] (3): WerKaz 290; WujNT 607; śrzod Kośćiołá iákoby máſzt ná okręćie/ wieżycżkę ábo ſzpicę ſtáwiáią ná znák y ná pámiątkę łodźi ábo Korabiu Piotrowego. KlonFlis A4. ~

W przen (14): Leop Eccli 49/1, 2, AAA4v; Obruere nomen alicuius, Pámiątkę cziyę zátłumić. Mącz 362a; áby pámiątká ſwiętego dobrodzyeyſtwá iego w nas nie zgáſłá/ zoſtáwić nam racżył znáki widome RejPos 31; iáko ci czynili/ których iáśnieie pámiątká v nas nam ná przykład zoſtáwiona. BiałKat 153v; Prętko z nich wywietrzáłá wſzytkiego pámiątká. HistLan F3v; ſwięte cnoty [...] poććiwą ſławą záwżdy pámiątkę náſzę obwoływáią RejZwierc 82v, 184v; Bo pámiątká moiá słodſza ieſt niſzli miod BudBib Eccli 24/23; tych pámiątká z ćiáły weſpołek w wiecżne ćięmnośći ieſt pogrzebioná. ReszPrz 5; iżby pámiątká tych to ran nigdy z ſercá mego wnętrznośći nie wypłynęłá LatHar 299, 560.
Wyrażenie: »księgi pamiątki« = pamięć boża (1): nápiſáne ſą kxięgi pámiątki [liber monumenti] przed nim tym co ſie boią Bogá Leop Mal 3/16.
2. Coś, co upamiętnia, nie pozwala zapomnieć; monumentum Vulg, Mącz, Calep, Cn; memoria PolAnt, Mącz, Cn; memoriale Vulg, PolAnt; monimentum Mącz, Cn; mnemosynon Mącz (184): Monimentum, [...] Pámiątká/ znák pámiątki cziyey/ wſzeláka rzecz która nas nápomina z czego przeſzłego/ yáko yeſt grób kámieniem położony/ napis/ tituł/ słup/ xięgi/ etć. Mącz 230d, 227c.

pamiątka kogo, czego (11): BielŻyw 113; Abowiem nie báłwan vſtrugány/ albo kiy vmálowány/ ieſt pámiątká męki Kryſtuſowey/ ále Teſtament albo wietzerza oſtátetzna iego KrowObr 114; że to [...] pokázowáli nád nieprzyiacielem iego [króla]/ co ſie mężnemu narodowi godziło pokázowáć/ [...] cżego iáſną pámiątkę cżyni ono ſławne zwyćięſtwo Przedziádá W.K. zacnośći/ ktore nád mocnym narodem Niemieckim otrzymał LeszczRzecz A6; Mącz 230d, 231a; [mięso barana paschalnego] iuż nie proſtym Báránim mięſem było: lecż naprzod/ pámiątką wybáwienia ſynow Izráelſkich z Egiptu [...]. A potym [...] CzechRozm 261v; Calep [673]a; WysKaz 42. Cf Frazy.

pamiątka po kim (1): Pámiątki po ſobie miec nie może/ gdy ſynow właſnych/ áni pokolenia á potomſtwá poſtánowić nie może WerKaz 288.

Frazy: »i pamiątka [kogo] nie była; [czego] pamiątki by nie było« (1;1): nie tylko áby ią [mąż żonę niewierną] opuśćić miał/ ále ſnadź radby ią zániſzcżył á zátráćił áby y pámiątká iey nie byłá ná ziemi. RejAp 141; Aryáńſtwá/ kiedyby nie z katolickich Doktorow/ tedyby áni pámiątki niebyło. PowodPr 55.

»pamiątka [czego] została« (1): IZ Vrodzony Iérzy Farensbek [...] dobrze to záſłużył/ áby wieczna pámiątká ſłużb iego zoſtáłá/ y nagrodá/ z któréyby ſie potomſtwo iego ćieſzyło/ [...] zamek Karteus [...] przy nim y iego potomſtwie práwem dźiedźicznym wiecznémi czáſy zoſtáwiamy SarnStat 1208.

Zwrot: »pamiątkę (po sobie) zostawić« (2): przetoż dobrze vcżyniſz ieſtli nam męże żydy ſtare ktorzyby ſie ktemu godzili poſleſz, aby pamiątkę wykładania po ſobie zoſtawili BielŻyw 113; Bronić chcę/ niedopuſczę/ zbroynym ſie záſtáwię/ Gniéw doda śiły/ iż tu pámiątkę zoſtáwię. GórnTroas 47.
Wyrażenia: »pamiątka przytomna« (1): Rácż sſtępić z niebios ſwych/ k poćieſze płácżliwych/ ták ćię ſą żądáli/ ći ktorzy ćię ználi/ Vżycż nam żądze tey [= tego, czego żądamy, pragniemy]/ pámiątki przytomney. ArtKanc A11.

»wieczna pamiątka« (1): SarnStat 1208 cf »pamiątka została«.

Szereg: »pamiątka abo upominek« (1): Monumentum hoc sit amicitiae nostrae, Niechay to będzie pámiątká álbo vpominek prziyáźniey náſzey. Mącz 230d.
Przen [czyja] (1): Y zá drzwiámi/ y zá podwoiem/ położyłáś pámiątkę twoię/ boś ſie wedle mnie odkrylá/ y przypuśćiłáś cudzołożniká/ roſprzeſtrzeniłáś łoże twoie Leop Is 57/8.
a. O rzeczach, śladach materialnych (35): Smętna pámiątká: Niobe ſkámiáła/ Widząc pobitych dziatek ſwoich ćiáłá WisznTr 25.

pamiątka kogo, czego (13): SeklWyzn g2v; Pieniądze kthore weźmieſz z nádánia ſynow Iſráelſkich/ obroćiż ná potrzeby Przybytku świádectwá/ áby byłá pámiątką ich przed Pánem Leop Ex 30/16; RejPos 228v; Lecż dla tego pámiątki y málowánia Swiętych mamy/ ábychmy cnot y żywotá ich náśláduiąc/ w nich Páná Bogá chwalili/ iáko w obráźiech y przybytkach iego WujJud 50, 52; Arkę nieprzyiaćiołóm/ znák ſwéy wielmożnośći/ Podał w ręce: podał ſwéy pámiątkę zacnośći. KochPs 118; SkarŻyw 98; WujNT 323; KlonFlis A3v. Cf Fraza.

pamiątka po kim (1): potym ſie rzućili ná iego Inſygnia/ to ieſt Herby/ [...] áby żadney pámiąthki po nim niebyło BielKron 238v.

W połączeniu szeregowym (1): Przetoż nie dziw/ iż tákże inne cudá nie dzieią ſię wſzędy: ále tylko ná niektorych mieyſcách/ á zwłaſzczá przy grobiech/ przy reliquiách/ przy obráźiech y pámiątkách Pánny Máriey y innych świętych WujNT 323.

Fraza: »pamiątka nie została (zostanie) (a. ani pamiątka zostanie); pamiątki nie zostało (zostanie)« [w tym: kogo, czego (4), czyja (1)] [szyk zmienny] (4;2): Nye mogłem nigdzyey náleść cżłowyeká onego/ Owa y ſam áni wyem gdzye ſie co podzyáło/ Bo myeyſcá y pámyątki yego nye zoſtáło. LubPs K2v, gg3; RejAp 37v; że wiele kroleſtw vpadáło iuż y przed ocżymá náſzemi/ ták iż nie zoſtáłá namnieyſza pámiątká ich. RejPos 312v, 314v; Y z korzeniém ié wyrwieſz: á ich plemię/ pánie/ Ták wygłádźiſz/ że áni pámiątká zoſtánie. KochPs 29.
Zwroty: »być pamiątką [komu]« (3): Y wpráwiſz ony dwá kámieniá w humerały do Efodu/ áby pámiątką były Izráelitom [lapides memoriae filiis Israel] BibRadz Ex 28/12, I 2a marg, Ex 39/7.

»pamiątkę po sobie zostawić« (1): Pátrzay iáką pámiątkę po ſobie zoſtáwił/ Iákie zamki y miáſtá wielkim koſztem ſpráwił. RejZwierc 247v.

Wyrażenia: »nieśmiertelna pamiątka« (1): y dla tego też tá Argo prze iey wielką godność do niebá miedzy gwiazdy przenieśiona ieſt: nieśmiertelna pámiątká cnoty Boháterſkiey. KlonFlis A3v.

»wieczna pamiątka« (1): Y będźie noſił Aaron imioná ſynow Izráelſkich ná ſercu ſwem/ w Napierſniku ſądu/ gdy wnidźie do mieyſcá ſwiętego/ áby byłá pámiąthká wieczna przed Pánem [in memoriam coram Domino]. BibRadz Ex 28/29.

Szeregi: »miejsce i pamiątka« (3): LubPs K2v; Iż widzyałem złoſniká w myſli podnioſłego iáko drzewo Cedrowe/ á potym po máłey chwili idąc przez ono mieyſce ſzukałem á nie mogłem náleść mieyſcá y pámiątki iego. RejPos 228v, 314v.

»znak i (ani) pamiątka« [szyk 1:1] (2): Acz drzewo ono nie było ożywiáiące/ ále było znákiem y pámiątką cżłowiekowi/ kthorem był vpominan/ iż od Páná Bogá żywot y wſzyſtki dobrá wziął. BibRadz I 2a marg; RejAp 37v.

Przen [czego] (1):

W połączeniu szeregowym (1): ktoraś nam táki ſkarb do tey korony wnioſła/ ſamá onych wielkich krolow Iágiełow/ y wielkiey ſławy ich/ y cnot wyſokich Páńſkich/ iedyną náśládownicżką/ pámiątką/ y kochániem á ochłodą kroleſtwá tego wſzytkiego zoſtáiąc. SkarŻyw A2v.

α. Coś, co powstało w celu upamiętnienia, pomnik itp. (7): Będźieli w Polſzcże dźielność w cenie ieſzcże/ Niech ná kolumnę wyſoką gdźie mieyſce Obiorą: niechay iego wielkie cnoty Máią pámiątkę GrochKal 22.

pamiątka kogo, czego (5): KromRozm I D3v; BielKron 259; Ipsum templum repraesentabant memoriam consulatus mei. Kościół okázował pámiątkę burmiſtrtwá [!] mego. Mącz 431b; Zegnánie Piotrá z Pawłem ktorego ieſt pámiątká w Rzymie wkáplicce ná tym mieyſcu/ in via Oſtienſi zbudowáney. SkarŻyw 601 marg; Biádá wam Doktorowie y Pháryzeuſzowie obłudni: iż buduiećie groby prorokow/ y zdobićie pámiątki ſpráwiedliwych WujNT Matth 23/29.

Zwrot: »pamiątkę zostawić« [szyk zmienny] (2): Obrázy nye tylko ſwyętych z Kryſtuſem yuż kroluyących/ ále y ſámego páná náſſego męki borzą/ áby nam żadney pámyątki yego dobrodźyeyſtwá nyezoſtáwili KromRozm I D3v; BielKron 284v.
Wyrażenie: »wieczna pamiątka« (1): Druzus [...] kthory Niemieckie źiemie chćiał pod moc Rzymſką podbić zoſtáwił w tym mieśćie [Moguncji] wiecżną pámiątkę wieżę álbo ſłup kámienną [!] BielKron 284v.
β. Pozostałości, relikwie, zabytki [kogo, czego] (5): Ieſt tám [w Kindoi] ieſzcże wieża ſtára kwádratowa ich [Rzymian] pámiątká. BielKron 286; Ale ſię nikt niechay nie dziwuie áni temu/ iż obrázy Pánny Máriey/ y podobne rzeczy y pámiątki świętych/ tákież cudá czynią WujNT 365, 456; SkarKaz 41b.
Wyrażenie: »pozostałe pamiątki« (1): Widźeliśćie W.M. zda mi ſie ná Wiśniczu [...] pozoſtáłé tych rzeczy ſtáré pámiątki: Widźieliśćie W.M. ich ryſztunki/ których ná ten czás vżywáli OrzJan 55.
b. O słowach, pismach (29):

pamiątka czego (12): zezmi [lege: żeśmy] ty ſlowa [Zdrowaś Maryja łaski pełna ...] przidawali modlitwie panſkiei/ a to nie ma być bo nie ieſt zadna modlitwa/ iedno pamiatka w ćielena ſyna Bożego. SeklKat Cv; HistAlHUng A2v; Leop 1.Mach 8/22; OrzRozm P3; Chronici libri, Xięgi dzieyów á pamiątká lat przeſzłych. Mącz 52c, 361d; RejPos 269; KuczbKat 160; Niech to piſmem będźie nápiſano złotym/ Dla wieku przyſzłégo áby swiát ná potym Miał pámiątkę páńſkiéy dźiwnéy opátrznośći KochPs 152; SkarŻyw 202; WerKaz 267. Cf Fraza.

pamiątka o kim, o czym (3):Czemu onich [poprzednikach Lutra, wyznających wiarę nieskażoną] pámyątki żadney nyemáſz/ yáko yeſt o Yowinianye/ o Huśye/ o Wiklefye/ o Aeryuśye? KromRozm I F3. Cf »pamiątkę czynić«.

Fraza: »została pamiątka [czego]« (1): iednák/ żeby zoſtáłá pámiątka iáká táka ná ſwiecie/ chęći moiey przećiwko narodowi ſwemu/ [...] Wziąłem to przed ſię/ ábych Polſkiego Dworzániná vcżynił GórnDworz Bv.
Zwroty: »pamiątkę czynić« [w tym: o kim, o czym (2)] [szyk zmienny] (3): PatKaz I 10v; o ktorich kxięgach s. Auguſtin pamiątkę cżyni BielŻyw 129; BielŻywGlab nlb 12.

»pamiątkę (po sobie) zostawić« [szyk zmienny] (7): [Helena Unglerowa, właścicielka drukarni, pisze:] A thak widziała mi ſye być przyſtoina rzecż powinnoſći moiey/ abich łaſki y dobrodzieiſtwa ich miłoſći przećiw mnię nieiaką pamiątkę po ſobie zoſthawiła. HistAlHUng A2v; GroicPorz C3; Scypio Affrykanus gdy w bitwie przećiwko Annibálowi ſwe woyſko w ktorym theż byli obcy ludźie/ pobudzał/ ták ich nápominał: czego pámiątkę Ennius Pòéta tym wierſzykiem zoſtáwił OrzRozm P3; RejPos 23; KuczbKat 160; RejZwierc 210; SkarŻyw 202.

Wyrażenia: »ustawiczna pamiątka« (1): WerKaz 267 cf Szereg.

»pamiątka wieczna« (1): Nápiſz lepiey y ſzerzey/ zoſtáwiſz po ſobie pámiątkę wieczną. GroicPorz C3.

Szereg: »świadek i pamiątka« (1): tę moię rowną pracą chcę być [= tj. chcę, aby była] świádkiem y vſtáwicżną pámiątką náſzey vprzeymey przyiáźni. WerKaz 267.
Przen (1):
Zwrot: peryfr. »w ziemi napisać pamiątkę imienia swojego« = nazwać ziemię własnym imieniem (1): Tylko ſámy groby ſtáną ſie iem páłace ich á oni ſnadz więcey wgłodzie niż wroſkoſſy vżywáli nábyćia ſwoiego/ [...] á ſnadz práwie wziemi nápiſáli pámiątkę ymienia ſwoiego. RejPs 73.
α. Utwór poświęcony zmarłemu (2): Pámiątká KochPam 80 żp.

pamiątka komu (1): IANA KOCHANOWSKIEGO. PAMIATKA Wſzytkimi cnotámi hoynie obdárzonému Ianowi Baptiſcie, Hrábi ná Tenczynie KochPam 79.

pamiątka czyja [= przez kogo napisana] (1): KochPam 79 cf pamiątka komu.

β. Napis nagrobny (1): Tu mi kámiéń/ Murárze/ ćioſány połóżćie/ A ná nim tę nieſzczęſną pámiątkę wydróżćie. ORSZVLA KOCHANOWSKA TV LEZY KochTr 13.
γ. Jedna z modlitw wypowiadanych podczas mszy św. [kogo (5), na kogo (1)] (6):
Fraza: »jest pamiątka czyniona« (1): Nie dármo Apoſtołowie vſtáwili/ áby przy ſpráwowániu táiemnic Boſkich (to ieſt ná Mſzy) byłá pámiątká cżynioná tych ktorzy z tego świátá zeſzli. WujJud 239.
Zestawienia: »pamiątka umarłych (a. ludzi zmarłych), na umarłe« [szyk 3:1] (3:1): BierRaj 20v; Nie dármo od Apoſtołów to ieſt poſtánowióno/ iż w ónych táiemnicách ſtráſzliwych (tho ieſt we Mſzy) mamy na vmárłé pámiątkę modląc ſye BiałKat 356; WujJud 239; Pámiątká vmarłych przy Mſzey Swiętey. LatHar 100.

»pamiątka żywych« (1): Pamyᾳtka ziwych przed bożim cyalem. BierRaj 19.

c. O obrzędach, świętach (103): KrowObr 162; Oczko A4; WEſel śię tey to chwile ludzkie pokolenie/ ſłaẃ z pámiątką mile Kryſtowo wſkrżeſzenie ArtKanc F3v; O Wſzechmogący wiecżny Boże/ ktoryś nam to dał/ żeſmy ſię do vrocżyſtego vcżcżenia zaſług świętych twoich pod iedną pámiątką nákłonili LatHar 473.

pamiątka kogo, czego (85): w ktorey [mszy] ſię dzieie iáko powiedaſz/ wſzyſthki męki Páná Kryſtuſowey Pamiątká KrowObr 167v, 114, 201; DZiſieyſzego dniá yeſt pámiątká onego vniżenia Páńſkiego/ gdy on [...] dał wedle zakonu obrzezáć ſwięte ciáło ſwoie RejPos 31, [36]v, 87v, 90, 144, 235 [2 r.] (10); KuczbKat 170; WujJud 230; CzechRozm 260v [2 r.]; Oczko 30; Coſz wżdy wam [święty Piotrze i Pawle] dziś/ gdy ieſt pámiątká prac wáſzych/ zá to wſzytko przynieśiem? SkarŻyw 595, 422; NiemObr 60; Ziáwienie S. Micháłá Archán. y pámiątká Gotdyaná y Epimá:mę [!]. LatHar ++3, 199, 200 [2 r.], 293, 322, 391 (13); WujNT 114 marg, 323, Ccccccv; PowodPr 50 [2 r.]. Cf Zwroty, »pamiątka narodzenia«.

pamiątka za co (1): Oni Mſze y pámiątki zá iego duſze cżynili SkarŻyw 99.

pamiątka czyja (2): A gdzieć ſie iuż cżyiá pámiątká dzieie/ tám ći on ſam bytnoſcią ſwą być nie może RejPos 88v; LatHar 235. Cf »pamiątkę obchodzić«.

pamiątka czyja [= przez kogo odprawiana] (1): viąwſzy Byká álbo Kozłá zá rogi/ wiodą go do gumná/ y podnoſzą go wſzyſcy chłopi wzgorę/ á Xiądz Wurſchait opáſawſzy ſie ręcznikiem/ wzywa po wtore wſzytkich Bogow/ mowiąc/ To ieſt chwálebna ofiárá y pámiątká Oycow náſzych/ ábyſmy zgłádźili gniew Bogow ſwoich StryjKron 161.

Ze zdaniem przydawkowym dopełniającym [w tym z zapowiednikiem: tego (1); iż] (2): iż dla tego mieſzamy z winem wodę/ ábyſmy dziáłáli pámiątkę/ iſz zboku Páná Kryſtuſowego wyſſlá nietylko krew/ ale teſz y wodá? KrowObr 122v; tákież y ono ſwięto/ ktore niewolnicze w Rzymie ſwięćiły/ pámiątką thego było/ iż niewolnicze wyrwáły były Rzym z wielkiego [...] niebeſpiecżeńſtwá. GórnDworz Z3v.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy święta (1): ktory [papież Wiktor] Zbory w Azyey excommunikowáć chćiał/ dla rożnego obchodzenia (iáko zową) pámiątki Wielkonocney. NiemObr 56.

W połączeniu szeregowym (1): Okrom tey ſámey wietzerzey/ iuſz niemamy w kośćiele ſwiętym żadnych inſzych pámiątek/ znakow álbo Figur Páná Kryſtuſá vkrzyżowánego. KrowObr 114.

W charakterystycznych połączeniach: pamiątka się dzieje (2); istotna pamiątka, osobliwa, święta (2), wdzięczna (2), wesoła (2), wielkonocna; pamiątka boskiej persony, kościołow poświącania, Matki (Bożej Rodzicielki) (2), męki (7), ofiary (8), ostatecznej (świętej) wieczerzej (3), Pana, pierwszego ofiarowania, podwyższenia Krzyża św., powołania, Syna Bożego, śmierci ([Chrystusa]) (2), święta apostołow, świętych (([jakiego]) świętego) (10), świętych męczenników (6), świętej Panny, świętych a niewinnych dziatek, testamentu (2), uniżenia Pańskiego, wiary, Wielkiejnocy, wszystkich anjołow; z pamiątki się weselić (2); pamiątką obowiązać, ucieszony, uweselać (5); sławić z pamiątką.

Zwroty: »pamiątkę obchodzić; pamiątka się obchodzi; pamiątką [co] obchodzić; obchod(y) (a. obchodzenie) pamiątki« [w tym: kogo, czego (34), czyja (1)] [szyk zmienny] (32;1;2;3):KrowObr 200v, 201 [3 r.]; BibRadz Lev 23/24, Bar 5/5; A ták toć ieſt náuká á toć ieſt wdzyęcżny obchod pámiątki tey ſwiętey pánny gdy ſobie będzye káżdy rozmyſlał ty ſpráwy á thy ſwięte poſtępki iey RejPos 306v, 25, 87v, 306v, 315, 339v, 347v, Ooo4; Lud/ powiáda/ Chrześćiáńſki/ pámiątkę Męcżennikow nabożnym święceniem obchodźi WujJud 60, 188v, 221, 236v; SkarŻyw 120, 422; NiemObr 56; ktorych [wybranych bożych] dnia dźiśieyſzego święto w niebie/ y w Kośćiele pámiątká ſię obchodźi LatHar 42; NAwiedzenie dźiśieyſze wiekuiſtey Pánny/ Mátki Bożey Máryey/ vrocżyſtą pámiątką obchodźimy. LatHar 407, 107, 322, 324 [2 r.], 408, 441 (13); WujNT 349, 456 [2 r.], Ccccccv.

»pamiątkę (u)czynić, sprawować, działać« [w tym: kogo, czego (15)] [szyk zmienny] (15:4:1): KrowObr 122v, 167v, 170 [2 r.], 200v, 201 [3 r.]; A thu wdzięcżną pámiątkę vcżynimy y iemu ſámemu/ y tey ſwiętey mátce iego/ ktorey ku cżći ty zyołká á ty gromnicżki ſtáwiamy RejPos 305, 305; BiałKat 341, 356, 358v, 361; KuczbKat 190; WujJud 239v; SkarŻyw 99; NiemObr 80; Nie inſzą tedy ofiárę [...] ále iednę záwſze czynimy: á ráczey pámiątkę oney krwáwey ofiáry ſpráwuiemy. WujNT 287, 773.

»pamiątkę zostawić« (1): Tenże téż to namilſzy iego ſyn nam ſpráwił/ Aby nam tę pámiątkę z łáſki ſwéy zoſtáwił/ Ciało ſwoie naświętſzé/ byſmy pożywáli SiebRozmyśl [A3]v.

Wyrażenia: »dzień pamiątki« (3): RejPos 276; ktorego [św. Grzegorza] wielkim zowią/ y dźień iego pámiątki święcą. NiemObr 60; LatHar 439.

»pamiątka narodzenia« = uczta urodzinowa (1): Genethlia natalitia, Pámiątká národzenia to yeſt/ przepiyánie yáko náſzi polacy mowią. Mącz 144a.

»roczn(i)a pamiątka« (6): BiałKat 358v; LatHar 391, 418, 430, 468; A náſzy Ewángelikowie niechcą áni ſię modlić/ áni ofiar czynić zá vmárłe [...]: áni obchodzić rocznych pámiątek kośćiołow poświącánia/ ktore oto P. Chriſtus obchodził. WujNT 349.

»uroczysta pamiątka« (6): Iedne [święta]/ w ktore Boſkiey ktoreykolwiek perſony vrocżyſtą pámiątkę obchodźimy LatHar 322, 391, 407, 438, 439, 478.

»pamiątka ustawiczna« (4): Ieſli tylko ſámi kápłani/ tzyli teſz y prośći ludzie prziymuiąc tę ſwiątość/ máią tzynić y obchodzić pámiątkę vſtáwitzną/ oney nadroſſſzey offiáry/ kthorą Pan Kryſtus ſam Bogu oycu ras vtzynił? KrowObr 201, 200v, 201 [2 r.].

Szeregi: »msza i pamiątka« (1): SkarŻyw 99 cf pamiątka za co.

»pamiątka a obchod« [szyk 2:1] (3): Y dla tego nam zoſtáwił ty widome znáki/ ktore przy oney oſtatecżney wiecżcrzy [!] zwolennikom ſwoim rozdawáć racżył/ to ieſt/ chlebá á winá/ [...] ilekroć sſzedſzy ſie ſpołu/ [...] vcżyniemy tym kſtałtem/ iáko ſam vſtáwił/ obchod á pamiątkę oney oſtátecżney wiecżerzey iego RejPos 87v, [36]v, 144.

»pamiątka i (abo) pieczęć« (2): áby [Wieczerza Pańska] byłá pámiątką y piecżęćią/ náſzego z Bogiem/ y z ſynem iego Iezuſem Chriſtuſem/ przymierza: y pámiątką/ ábo piecżęćią śmierci oney ſrogiey/ y zelżywey Iezuſowey CzechRozm 260v.

»pamiątka i wyrażenie« (1): Ktore odpocżynienie [dnia siódmego] iż nie ſzło z żadnego vprácowánia: tedy Páweł S. w nowym zakonie/ wykłáda przez nie pámiątkę y wyráżenie prawdźiwego odpocżynienia/ ktore Pan Bog świętym ſwoim w Niebie wiecżnie viśći. PowodPr 50.

»pamiątka i znak« (1): A ieſliby/ iáko mowią Kácerze/ nic inſzego w tym Sákramenćie chwalono być niemiáło/ oprocż pamiątki y znáku śmierći Chriſtuſowey/ coż zá potrzebá byłá Chrześćijány poważnymi ſłowy vpominác/ áby ſámi śiebie doświadcżáli? KuczbKat 170. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

W przen (1): Swieći nam pámiątká á obchod męki iego w ſwiętym ciele á we krwi iego RejPos [36]v.
3. W Starym Testamencie część darów ofiarnych, tzw. „ofiara przypomnienia”, czyli w szczególny sposób przyrządzona i spalona ofiara z pokarmów; memoria Vulg, PolAnt; memoriale Vulg [w tym: czego (1), czyja [= przez kogo składana] (1)] (3): poleie ią [mąkę] z wierzchu oleiem/ y włoży kádzidło/ á przynieſie do ſynow Aaroná kápłaná: z ktorych ieden weźmie garść pełną białey mąki y oleiu/ y wſſyſtko kádzidło/ á położy pámiąthkę ná ołtarzu Leop Lev 2/4[9], Eccli 35/9; BudBib Eccli 35/7.
4. Prawdopodobnie: Nakaz pamiętania (1): W trzećim przykazániu [Pamiętaj, abyś dzień święty święcił] obowiązał Bog oſobliwą pámiątką lud ſwoy/ áby dźień śiodmy/ [...] iemu poświęćił PowodPr 50.
5. W Biblii: imię (błędne tłumaczenie łac. memoriale) (1): A Pan ieſt Bog zaſtępow/ Pan ieſt pámiątką iego [Dominus memoriale eius]. BibRadz Os 12/5.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Memoriola diminutivum. Pámiątká. Mącz 215b; Calep 667a; Potrzebam (marg) Pámiątkam NL. (–) świętych [bądźcie] vdźieláiącemi. WujNT Rom 12/13.

Cf PAMIĘĆ, PAMIĘTANIE

MP