1.
Tak, że niewiele więcej się już zmieści, do pełna (22):
Suffertus – Nathkani, pełnonabyti. Calep 1026a.
pełno czego (3): BibRadz Ez 10/2; [skowronek] nálaſł źiárko ięcżmienne/ potym w ſtopę końſką/ w ktory było pełno wody/ wrzućił ono źiarnko CzahTr K3v, K4v.
pełno gdzie [w tym: w czym (4)] (5): RejRozpr C4v; Dawno ſie ten korcżyk miele/ Alebych to mogł rzec ſmiele/ Iżeś ich iuż vkradł kilo/ Dawno w ſkrzyni pełno było. RejZwierc 235, 59v; CzahTr K3v, K4v.
W przeciwstawieniu: »pełno ... nic nie masz« (1): Ano mu ſyropy w gárdło leią/ ſkwárny od trzeciego dniá w żołądku mácáią/ áno mu w brzuchu pełno á w mieſzku nic nie máſz. RejZwierc 59v.
Przysłowie: Bo gdzie pełno ſnádniey vlać RejRozpr C4v.
Zwroty: »nabrać, nakłaść, nasypać, nat(y)kać, nalewać pełno« [
szyk zmienny] (
3:
3:
2:
2:
1):
vtucżywſzy Kura ſtharego/ y dać go gonić aże ſie vkona/ potym zciąwſzy mu ſziję: wywnęthrzyć/ á natkawſzy weń pełno ſoli: zaſzić FalZioł IV 18d,
II 1c;
Gdy pieniędzy do ſkrzynki pełno nákłádziecie, Iuż grzechom odpuſzcżenie pewnie wnet weźmiecie. RejWiz 160v,
149;
RejZwierz 8;
Wnidź miedzy kołá ktore ſą pod Cherubiny/ á nábierz pełno w ręce ſwoie [et imple manus tuas] węgla ogniſtego z pośrzod Cherubinow. BibRadz Ez 10/2;
RejZwierc 104v,
157v [2 r.];
BielSpr 74;
Strum N2.
»napełnić pełno« (1): gdy głowę yego [Tomiris] w kłodzye nápełniwſſy pełno krwyą cżłowiecżą/ pogręzáć roſkázowáłá. GliczKsiąż D4.
Przen (2):
Wyrażenie: »wszytkiego pełno« (1): TO iuż tu nie moy rozum/ tę głowę ſzácowáć/ Bo by tu namędrſzemu/ trzebá rezumowáć. Ano wſzytkiego pełno/ áż ſie vſypuie/ A ktoż może zrozumieć/ co ſie tám ſpráwuie. RejZwierz 58v.
a) O bogactwie (1): A s pełnego nigdy ſie tám nic nie vlewa. By tám napełniey było przedſię chęć żądliwa/ Tym więcey chce im więcey wſzytkiego nábywa. HistLan E4.
a. O obżarstwie (1): Bo iáko ſie nie pukáć áno pełno záwżdy/ Iáko ina beſtia gdy ſie ożrze káżdy. RejWiz 66v.
b. Ciasno, tak, aby między brzegami obu naczyń nie było wiele miejsca (1): A Alembik theż w kociełkhu aby pełnie ſiedział mokrą chuſthą cżęſto obwijać iżeby mocz nikędy inędi wynidz niemogła FalZioł II 2d.
2.
Bardzo dużo;
plene HistAl, multum PolAnt [w tym: kogo, czego (249)] (252):
a.
O ludziach i rzeczach policzalnych lub mierzalnych [w tym:gdzie (92)] (111):
FalZioł I 137b,
IV 10c,
38d;
RejRozm 394;
Z onąd potym iádąc przez piętnaſcie dni weſzli w láſy okrutne/ w kthorych było pełno Rynocephalow HistAl [I3],
H4v,
I2,
M2v;
LubPs I2;
RejWiz 64,
167;
Leop *B4v,
2.Reg 15/32;
RejZwierz 117v,
140;
BibRadz Num 7/43,
49,
61,
67,
2.Par 24/11 (
10);
OrzRozm H2v;
á mieyſcu temu dał [Lech] imię Gniezno/ od gniazd Orlich/ ábowiem tám nálazł pełno Orlich gniazd ná drzewiech. BielKron 318,
20v,
109,
238v,
313,
314v,
339v,
450v;
Mącz 38a,
57a,
134c,
136c,
177d (
10);
Myſliwych nie ſpominam/ bo tych w Polſzcże pełno. GórnDworz X3,
B7v,
Qv,
R5v;
HistRzym 104;
RejPos 261v;
HistLan C2v,
E4;
RejZwierc 62,
66v,
119v,
243v [2 r.];
Y wziąwſzy miáſto zápomocą Bożą/ morderſtwá [...] tám okazáli/ ták iſz w onym podległem iezierze/ ktore było wſzerzą ná dwoygu ſtáiań/ zdáło ſię iſz w nim pełno krwie pływáło. BudBib 2.Mach 12/16,
4.Esdr 7/6;
Strum E4v [2 r.];
Acż lepak y teraz Kśiążąt y Pánow w Sármácyi pełno/ ktorzy mądrośćią/ ięzykow vmieiętnośćią/ y máiętnośćią/ zprzodki ſwemi nietylko rownáią/ ále ie też y przechodzą BudNT przedm a4v;
SkarŻyw 496;
StryjKron 260 [2 r.];
NiemObr 153;
ReszPrz 95;
BielSenJoach 2;
BielSjem 18;
BielRozm 26;
PaprUp H2v;
Wyymi owégo/ co mu tyśiąc orze Pługów/ á złotá ieſt pełno w komorze. GórnTroas 67;
OrzJan 99;
ſproſnych kuńſztow/ y nie do końcá vczćiwych fráſzek y ſnow w Polſzcze wydrukowánych pełno LatHar +5v;
KmitaSpit Cv;
CiekPotr 65;
CzahTr H4v.
pełno komu (1): Ano ſie we łbie kręći/ pan ſiedząc ſzcżka/ ſpluwa/ Pierza mu we łbie pełno/ opák ſie obuwa. RejWiz 16v.
W przeciwstawieniu: »pełno ... nikogo« (1): Pełno nas/ á iákoby nikogo nie było: Iedną máluczką duſzą ták wiele vbyło. KochTr 8.
W porównaniu (1): Bomći tu nie wſpominał Tátárow ni Turkow/ To tám tych wſzędy pełno/ by w ſzpiżárni ſzcżurkow. RejWiz 164v.
Fraza: »wszędy (a. wszędzie) (jest), zewsząd pełno; pełno wszędy mieć« [szyk zmienny] (14:3;2): LubPs Pv; RejWiz 56v, 154v, 164v; Leop 4.Reg 7/15; RejZwierz 139v, 140; Tedy Izráelitowie w ták wielką liczbę ſą rozmnożeni/ rozrodzeni/ y bárzo zmocnieni/ iż ich wſzędy było pełno w oney kráinie [et repleta est terra eis]. BibRadz Ex 1/7; BielKron 308; Totum domicilium refersit libris, Wſzędzie pełno xiąg ma w ſwym domu. Mącz 118b, 108b; RejZwierc 78; Ieſzcże gdźiekolwiek ſie iedno obroćim po ſzerokośći świátá/ ze wſząd pełno żywych rzecży od Bogá ſtworzonych przed ocży náſze przypada WujJudConf 49v, 47, 209; Złych zewſząd pełno/ kiedy władza ieſt złośliwych. KochPs 17, 206; KochFr 128; GórnRozm L3v.
Wyrażenia: »bez liczby pełno« (
2):
RejWiz 154v;
á ſámego tylko Złotá/ Srebrá/ Pereł/ Kámieni drogich/ y Kleinotow trzy ſtá wozow wywiozł [Iwan, książę moskiewski] do Moſkwy z Nowogrodá/ á ſzat y inſzych ſtátkow bez liczby było pełno wozow. StryjKron 658.
»pełno wszego« (1): Weſzli potym do domku álić pełno wſzego/ A gdzye poźrzyſz nie máſz nic nigdzyey plugáwego. RejWiz 65.
Szereg: »pełno i bez liczby« (1): A chociażby ſię niewiem iáką wicią z tego y ſam X.K. wykręćić chćiał/ [...] nigdy temu doſyć nie vcżyni/ by też nád ty kazánia ſwoie chćiał ſtokroć ieſzcże więtſze inſze nápiſáć. Chybáby pierwey wygłádźił wſzytki Mſzały/ Grádały/ [...] Pomeryuſze/ Bárálety/ y inſze ktorych ieſt pełno/ á ſnadź y bez licżby. CzechEp 81.
Przen (10):
a)
O wszechobecności Boga (5):
Azaſz go nie pełno ná powietrzu burząc grády/ gromy/ błyſkánia RejPos 331,
331.
Fraza: »wszędy pełno« (3): LubPs ee marg; Kośćiół ćię nie ogárnie/ wſzędy pełno ćiebie/ Y w odchłániach/ y w morzu/ ná źiemi/ na niebie. KochPieś 71 [idem] ArtKanc P14.
b)
O kimś, kto jest bardzo ruchliwy, biega, często zmienia miejsce (5):
Frazy: »pełno w każdym kącie« [
szyk zmienny] (
2):
Poznáćći ią po ſierśći s poſtaw y po mowie/ Bowiem to więc wyćwicżą owi byegunowie/ Co ich owo by z Wilkiem wſzędy po kolędzye/ Byegáiąc w káżdym kącie záwżdy pełno będzye. RejWiz 60,
162v.
»pełno wszędzie (a. wszędy)« [szyk zmienny] (4): RejWiz 16v, 162v; Cursant huc atque illuc, Y tám y ſám biegáyą/ Wſzędzie ych pełno. Mącz 73d; To w tę/ to w owę ſtronę ſzáblą błyſka/ A przed nią w kupę huf ſie cżarny śćiſka. Pełno iey wſzędy/ rwie ſie y w namioty/ Przez gęſte wozy/ przez wáły/ przez płoty. KochSz B3v.
b. O zjawiskach fizycznych (2): Alexander [...] kazał ſlupy miedziane ſpráwić/ á kazał w nię węgle ſypáć/ á ták gdi było w nich ogniá pełno/ iżby nie ochłodły/ kazał też ſpráwić woz żelázni HistAl G8v; Bo ſkoro Szyc do iżby [!]: áli Pánny w ſtráchu. Pytam czemu. A ony: nie rad pry mrze głodu/ Bo záwżdy w izbie pełno Szycowégo ſmrodu. PudłFr 30.
c.
O zawartości tekstów, głównie pisanych (51):
SeklKat E;
Bo gdziebych ia w.m. ſpor dzierżał/ á okazał wſzytko inácżey/ ſłuſznemi (kthorych pełno ieſt) dowody/ tedybyś ſie W.M. czofnąć mogł názad GórnDworz N;
RejPos 83,
295;
Boiąc ſię tákże by go Ewángeliją nie porobiono/ ſłow Ewángelijey ś. ná ſię pełno náháftował. ReszPrz 39;
LatHar 248;
Bo przełożeni świeccy/ Ceſarze y krolowie nie mogą być ſędziámi w rzeczách około wiáry: iedno ſámi Biſkupi y przełożeni duchowni. O czym piſmá pełno. WujNT 461,
332.
pełno gdzie [w tym: w czym (29), u kogo (4), w kim (= u autora) (1)] (35): LubPs V v; LeovPrzep I4v; GrzegŚm 22; Cżego iż pełno w Prorocech/ przetoć iedno mieyſce ábo dwie náznácżywſzy/ inſzymi ſie báwić nie będę CzechRozm 119, 8, 17, 99v, 109v; Iſz kośćioł Rzymſki ieſt głową wſzytkich kośćiołow po wſzęm świećie: tego pełno po wſzytkich liſtách iego. SkarŻyw 321; StryjKron 36; Także y cżłowieká poſpolićie zowie ſynem cżłowiecżym [...]. Cżego v Prorokow á zwłaſzcżá v Ezechielá/ pełno. CzechEp 307, 33, 111, 137, 156, 211, 234, 301; ReszPrz 60; WerGośc 238; KochWr 35; LatHar 57; WujNT przedm 5, s. 478, Xxxxx3v; SarnStat *4; PowodPr 29; SkarKazSej 700a. Cf Fraza.
W charakterystycznych połączeniach: pełno dekretow, obietnic, mowy, niesprawiedliwości, pisania, pisma (12), przykładow (3), sentencyj, słow, świadectw, wyrokow; pełno w artykule, w biblijach kacerskich, w historyjach (3), w księgach, w liściech, w mowach, w Nowym Testamencie, w pismach (3), w Piśmie (Świętym) (10), w prorocech, w psalmiech, w statucie; pełno u ewanjelistow, u historykow (2), u Mojżesza, w pisarzow, u prorokow; pełno po wszytkich listach.
Fraza: »(wszędy a) wszędy (a. wszędzie) pełno« [w (ym: w czym (7)] [szyk zmienny] (13): RejZwierz 123v; To tedy o Kalwinie nád Oycá wiecżnego/ Maſz iakąś wielką Iſthność zá Bogá ſwoiego Przetoć pełno w twym piśmie wſzędy they Iſtnośći/ Ze v ćiebie nád Bogá ieſt w więczſzey zacnośći GrzegRóżn [N3]; OrzQuin G3, Q; RejPos 60, 232v, 233; CzechRozm 6, 113v, 202; SkarŻyw 321; Ale tákowych ſrogich dekretow/ ná pijánice wydánych w piśmie S. wſzędźie pełno. WerGośc 213; SarnStat 1265.
Zwrot: »pełno natkać« (1): Aleć ták muſzą mowić ći/ ktorzy w ſobie gruntu zbáwienia nie máią: ktorzy ſłowu Bożemu nie wierzą: lecż ſię zá plotki y wymyſły Filozowſkie chwytáią: iákich pełno nátkał X.K. w ſwoie Wędźidło. CzechEp 147.
W przen (1): w kácerſkich mowách ſękow pełno ieſt/ bo w nich prawdy niemáſz żadney OrzRozm K3v.
d.
O wydarzeniach i czynnościach: dzieje się, ludzie coś robią, przeżywają coś (72):
RejFig Aa2v;
Mącz 193a,
209c;
NiemObr 15;
ROzerwałeś nas/ y odrzućił Pánie/ [...] Zátrząſłeś źiemią/ rozdwoiwſzy onę/ A trwogi pełno/ w ktorą poyźrzyſz ſtronę. GrabowSet E3v;
Proſzę/ nieznaćie kogo/ cobym bez przyſády Koniá v niego kupił: bo dźiś pełno zdrády? WyprPl B2;
Nikt ſię zá mię nie vimie/ bo pełno obłudy/ W ſercách ludzkich RybGęśli C2v;
SkarKazSej 665a.
pełno u kogo (1): Oto wołáłá pychá/ oto wołáło łákomſtwo/ opilſtwo/ cudzołoſtwo (cżego dziś ách nieſtotyſz v nas pełno) RejAp 93.
pełno miedzy kim (11): GórnDworz Bb; PaprUp D3v; W tey rożnicy żadnego ſwaru o wierze [...] nie było (czego dziś miedzy haeretykámi pełno) WujNT 463; KlonKr A4; Proſtoty y ſzczerośći miedzy ludźmi nie máſz/ zdrad y oſzukánia y pokrytośći pełno: iákoż ma być zgodá y iednomyślność? SkarKazSej 675b, 675a. Cf pełno gdzie; »pełno wszędy«.
pełno gdzie [o miejscach, zespołach ludzkich, czasach, sytuacjach] [w tym: miedzy kim (5)] (49): Y żaſz nie wiem cżo za ſpoſob naſzego żywota Gdżie w nim roskoſz znayduiemy tam pełno kłopota RejJóz F4; KromRozm I B4; Diar 66 [2 r.]; BibRadz I 83c marg; Flagrant convivia stupris et flagitiis Romae, Pełno kureſtwá y wſzelákiey niecnoty w Rzimie. Mącz 129b; Gdźie Wiáry iednéy między ludźmi niemáſz tám pełno niewiáry. OrzQuin K4v marg, E3v; GórnDworz I2, Kk7v; RejPos 207, 324v; CzechEp 44; CzechEpPOrz **4; NiemObr 159; GrabowSet M3; W miłośći pełno przygód/ pełno zewſząd ſtráchu GosłCast 39. Cf Frazy.
Frazy: »pełno (jest) wszędy (
a. wszędzie), zewsząd« [
w tym:
gdzie (
29),
miedzy kim (
4)] [
szyk zmienny] (
29:
6):
GliczKsiąż D7v;
LubPs Nv,
O,
O3,
gg4v;
KrowObr 142v;
RejWiz 60,
161v,
175v;
OrzRozm A2v;
KochZg A3;
OrzQuin B3v;
Y poki przewrotny świát trwać potym będźie: Pothy płaczu/ głodu/ będźie pełno wſzędźie. LeovPrzep Fv;
GórnDworz F2;
RejPos C4v,
174v [2 r.];
RejZwierc 256v;
RejPosWstaw [413];
Zazdrośći wſzędźie pełno [Invidiae et insidiarum plena sunt omnia]: ieden pod drugim doły kopa. ModrzBaz 12v;
KochPs 18,
79,
94;
SkarŻyw 206;
KochDz 104;
Strzedz ſie żeby ocżu nie záćmiły błędy/ Ktorych (á nieznośnych) dziśia pełno wſzędy. WisznTr 32;
BielSen 12;
BielSjem 3;
Mamy pokus bárzo wielkich zewſząd pełno ná ſie/ ktore nas ku grzechom zwodzą ArtKanc L7v;
Ale ia tobie vkázuię/ iż kto żyie iáko chce/ tęn poczćiwie żyie. A tu około Wárſzáwy iż ſię nie ták dźieie/ bo wſzędy pełno zbrodni rozmáitych/ ſtrżelánia zábiiánia GórnRozm A3v;
ActReg 50;
OrzJan 88,
89;
GosłCast 39;
KlonWor ded**2v.
»po, na (wszytkim) świecie pełno; po wszytkiej ziemi pełno« [szyk zmienny] (2:2;1): PEłno tego ná ſwiecie/ zá náſzego wieku/ Gdyż iuż dziś nie ſromotá/ żadnemu cżłowieku. Lichwę bráć od drugyego RejZwierz 123v; zá ich nieſpráwiedliwemi ſądy pełno po wſzytkiey źiemi rozruchow y zámieſzánia. BibRadz I 313d marg; RejPos C4v, 210v; KochPs 94.
α.
Często się o czymś mówi (2):
Frazy: »wszędy pełno« (
1):
Wiele rzeczy tákowych ieſt/ którémi iáwnie potrząſáią: o których ſam wáſzá kró: M. dobrze wiedźieć raczyſz/ co onegday do vſzu wáſzéy kr: M. odnieśiono/ y czego iuż wſzędy pełno. OrzJan 89.
»pełno po wszytkim świecie« (1): Acżkolwiek wáſzá Ceſárſka miłość cżęſto ná to wzgląd miał z ſtrony dwu corek dánych w máłżeńſtwo Krolowi polſkiemu z niemáłemi ſkárby/ kthore iáko ſie tám miały/ pełno tego po wſzytkim świećie BielKron [3322].
e.
O cechach: czyjeś działania są jakieś, ktoś jest jakiś (12):
Tyś ieſt głowá zyeḿ Ruſkich/ tyś ieſt mur tych kráiow/ Ktorego męſkwá [!] pełno y zacnych zwycżáiow. PaprPan A4v.
pełno w kim (3): KromRozm I C3; Nye ták yáko to dzis/ ledwo ná ſwyáth ſyn wynidzye/ á yuż wnim grzechu wſſelákiego będzye pełno GliczKsiąż D8v; Gdy widzą co ſie dzyeie ná káżdym vrzędzye/ W káżdym pełno omyłki á złey ſpráwy wſzędzye. RejWiz 76v.
pełno w czym (7): StryjKron 76; Cnoty pełno w poſtáwie/ po wiérzchu wſtydliwéy/ Poyźrzy dáléy/ dość zdrády/ y obłudy żywéy. GosłCast 30. Cf »pełno w głowie«, W przen Zwrot.
Frazy: »[
u kogo] pełno w głowie« (
2):
V káżdego pełno zdrády/ pełno fáłſzu w głowie. KochZuz A4.
»wewnątrz pełno« (1): Nabożeńſtwo bowiem Papieſkie zwierzchu ſię łſni/ á we ẃnątrz pełno iádu/ y trućizny. NiemObr 174.
W przen (3):
Zwrot: »w uściech pełno mieć; w uściech pełno« (2;1): Bo oni vbłágáiąc vſtá ſwoie czynią ie miodowemi wpowieſćiach ſwoich/ ano wnich pełno zdrády á gorzkoſći RejPs 82; Rozráduyą ſie też w chwale ſwyęći yego/ Z weſelem náwyedzą do przybytku ſwego/ W vſcyech ſwych rádośći Boſkich pełno máyą/ Oſtre myecże w ręku boyu trzymáyą LubPs ff4v; RejPos 261.
f.
O przejawach wszechmocy bożej (4):
Fraza: »pełno na niebie i na ziemi; pełno w niebie, w ziemi« [w tym: wszędy (2)] [szyk zmienny] (3;1): RejPs 207v; Przipominánie dziwney możnośći Páńſkiej/ ktorey pełno w niebie/ w ziemi/ w morzu/ y w káżdym namnyeyſzim ſtworzeniu LubPs R3 marg, O3 marg; RejPos 78.
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}