[zaloguj się]
[pdf]

PIERWOŚĆ (11) sb f

pierwość (10), pirwość (1); pierwość : pirwość SkarJedn (1:1).

e pochylone, o jasne.

Fleksja
sg pl
A piérwość piérwości
I piérwością
L piérwości

sg A piérwość (3). ◊ I piérwością (6). ◊ L piérwości (2). ◊ [pl A piérwości.]

Sł stp: pirzwość, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

1. To, że ktoś albo coś bylo pierwsze, wcześniejsze [czego] (8): GroicPorz ee2, oo3; nie dármo mowi Ewánieliſtá/ Pirwſzy Piotr: tedyć muśi być pierwſzy/ abo pirwośćią powołánia/ iż pierwey niżli inni do náuki Chryſtuſowey powołány był/ ábo iákim doſtoieńſtwem. SkarJedn 74, 75.

W charakterystycznych połączeniach: pierwość arestu (4), długu (2), powołania (2).

Wyrażenie przyimkowe: »za pierwością« (4): kto s tych przodkiem dochodźi długu zdobr áreſtowánych/ czyli then wtory Areſtator zá pierwoſćią długu ſwego/ czyli pierwſzy Areſtator zá pierwoſćią Areſtu ſwego? GroicPorz ee2, ee2, ee2v.
2. Stan początkowy, pierwotny [czyja] (3):
Szereg: »pierwość i całość« (3): ábyſmy Ziemię Podláſką/ która przed przeſzlémi czáſy zupełnym á cáłym Práwem do Korony Polſkiéy záwſze należáłá/ téyże Koronie/ to ieſt Króleſtwu Polſkiému przywróćili/ á w iéy piérwość y cáłość wſczépili. SarnStat 1037 [idem (2)] 1057, 1186.
3. [Zalążek, zadatek:
Wyrażenie: »pierwości Ducha« = pierwsze dary Ducha Św.: iſz wſſelkie ſtworzenie wzdycha/ y iákoby rodząc boleie [...]. A nie tylko ono/ ále y my ſámi kthorzy pierwośći duchá [primitias spiritus] mamy/ y ſámi w ſobie łkamy Leop Rom 8/23 (Linde).]

Cf PIERWIASTEK, [PIERWSZOŚĆ]

JR