[zaloguj się]
[pdf]

ROZPOŚCIERAĆ (12) vb impf

roſ- (6), roz- (5), roś- (1).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf rozpościerać
indicativus
praes
sg
1 rozpościeråm
2 rozpościeråsz
3 rozpościerå
praet
sg
3 m rozpościeråł

inf rozpościerać (3). ◊ praes 1 sg rozpościeråm (5). ◊ 2 sg rozpościeråsz (1). ◊ 3 sg rozpościerå (1). ◊ praet 3 sg m rozpościeråł (1). ◊ part praes act rozpościerając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. rozpostrzeć.

1. Rozciągać na szerokość; expandere PolAnt, Calep, Cn; dilatare, distendere, laxare Mącz; extendere PolAnt; dispandere Cn (9): Distendo, Rościągam/ rośpoſcieram. Metaphorice, Nápełniam. Mącz 444d, 185d, 186c; Calep 391b.
a. Umieszczać na czymś płasko [co] (2): ia Iehowá [...] rośćiągam niebioſá ſam/ rozpośćieram ziemię ſobą. BudBib Is 44/24.
Zwrot: »rozpościerać niebiosa« (1): Robiłeś z nim gdy roſpośćierał niebioſá [extendisti cum eo caelos] BudBib Iob 37/18.
b. Rozwijać chorągiew; przen (3):
Zwrot: »proporce rozpościerać« = panoszyć się, okazywać pewność siebie; ostentare Cn (3): Od tego cżáſu pocżęli Papieżowie/ proporce ſwe/ beſpiecżnie rozpośćieráć NiemObr 64, 170; Gdźie máło dba o mężá niepewna Goſpodze [...]. Tám iuż ſwoie proporce rozpośćiera Gáſzek KlonWor 58.
2. Powiększać obszar; dilatare, proferre Mącz [co] (2): Pomoeria proferre, Páńſtwá ſwe roſpościeráć/ rozſzerzáć páńſtwo ſwe. Mącz 309a, 124a.
3. Wyciągać (ręce) na boki (1): ponieważ klęſzcżeſz ręką (marg) wł: rozpośćieraſz álbo rozćiągaſz. (–)/ á tępaſz nogą/ y ráduieſz ſię wſzeláką wzgardą duſze twey BudBib Ez 25/6.

Synonimy: 1. rozcięgać, rozkładać, rozstawować, rozszerać, rozszerzać.

Formacje współrdzenne cf ROZPOSTRZEĆ.

KW