Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POCHLEBNIK

Następne hasło: 2. (POCHLEBNY) »

1. POCHLEBNY (25) ai

Teksty nie oznaczają ó oraz é; o prawdopodobnie jasne (tak w po-).

Fleksja

sg
m	N	pochlebny	f	N	pochlebnå	n	N	pochlebn(e)
	G	pochlebn(e)go		G	pochlebn(e)j		G
	A	pochlebn(e)go		A	pochlebną		A
	I			I			I	pochlebnym
	L			L	pochlebn(e)j		L

pl
N	m pers	pochlebni
N	subst	pochlebn(e)
G		pochlebnych
A	subst	pochlebn(e)

sg m N pochlebny (5). ◊ G pochlebn(e)go (1). ◊ A pochlebn(e)go (2). ◊ f N pochlebnå (5). ◊ G pochlebn(e)j (1). ◊ A pochlebną (3). ◊ L pochlebn(e)j (1). ◊ n N pochlebn(e) (1). ◊ I pochlebnym (1). ◊ pl N m pers pochlebni (1). subst pochlebn(e) (2). ◊ G pochlebnych (1). ◊ A subst pochlebn(e) (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Znaczenia

Postępujący wobec kogoś tak, aby uzyskać jego względy, najczęściej: chwalący go, przytakujący (25)
- W przen (1)
- Przen (4)
  - a) Pomyślny (1)
- a. Zawierający pochlebstwa (12)

Postępujący wobec kogoś tak, aby uzyskać jego względy, najczęściej: chwalący go, przytakujący; assentatorius Modrz; adulabilis, adulatorius, captatorius Cn (25): BielŻyw 107; RejZwierz 116; Przyacielá pochlebnego iáko poznáć. RejZwierc 89 marg, B, 89, Bbbv; Ráyce tákież Senat Rzymſki vrádzili poſłáć do nich [do pospólstwa] poſły mądre á roſtropne/ coby ná ich ſtronę áni ná Pátrycyuſow nie byli przychylni álbo pochlebni BielKron 107v.

Szereg: »pochlebny a omylny« (1): Trzeci záſię [przyjaciel] będzie pochlebny á omylny/ czo około ciebie dziwnemi hánſzlaki á rozlicżnemi wymyſły będzie záſkákował/ iákoby cie ſobie zwiodł a ſpowinowáćił/ á pożytki od ciebie iákie tákie odnośił. RejZwierc 89.

W przen (1): Pochlebna gębá nic więczey nie vmie/ Iedno czo wyłgáć RejZwierc 216v.

Przen (4): ábychmy thákież pyecżą á pilność záwżdy miewáli o tákich więcey/ kthorzy ſobye nic pomoc nie mogą/ niżli o tákich kthorym ten márny á pochlebny ſwiát ſłuży zewſząd á pochlebuie/ á ze wſząd ſie ſtára o potrzeby á o opátrzenie ich. RejPos 255v; ták ſię ty świętym gniewem zápalay ná ćiáło y ćieleſność twoię/ ktora ieſt zwodnicá pochlebna/ zdradzáiącá duſzę twoię/ gdy ćię do złego wiedzie. SkarŻyw 321; Wroćił ſrogi Acheron żonę [Orfeuszowi] [...] Bowiem lutnia y pochlebne ſtrony Wyłudźiły ią od ſtráſzney Perſephony. KlonŻal Dv.

a) Pomyślny (1): Co ſczęśćiu dufaſz, ktore mydlić oczy Zwykło, pochlebnym gdy ſię kołem toczy. KlonKr D2v.

a. Zawierający pochlebstwa (12): BibRadz 1.Thess 2/5; Boże day áby wſzem przełożonym tákie przypominánia winſzowne bywáły/ á cżuć ſie w nich chćieli/ opuśćiwſzy wſzytki orátorye pochlebne BielKron 403v; RejPos 186v; Abowiem ty pochlebne głoſy/ choćći ſie ták zda iż cie przeſtrzegáią/ á iżći rzkomo wiernie życżą/ máią być przedſię pilnie vważáne RejZwierc 92; Abowiem nigdyſmy nie byli doznáni w powieśći pochlebney [in sermone adulationis] WujNT 1.Thess 2/5.

W połączeniach szeregowych (2): KrowObr 99; Powiedz co lepſza/ ieſli prawdá przykra/ Ieſli łeż ſkryta/ pochlebna á chytra. RejZwierc 216v.

W przeciwstawieniu: »pochlebny ... przykry« (2): Nie możeſz thák rzec/ wolę łeż pochlebną/ Niż prawdę przykrą lecż ná wſzem potrzebną. RejZwierc 216v, 216v.

W charakterystycznych połączeniach: pochlebne(-a) głosy, łeż (2), mowa (5), oratoryja, powieść (2), wołanie.

Szeregi: »łagodny i pochlebny« (1): Do łágodnych y pochlebnych [blandas et assentatorias] mow przyſtąpił y ten obycżay/ wſzytkę náſzę mowę racżeniem/ álbo wáſzmośćiámi nádźiewáć ModrzBaz 60.

»słodki a (i) pochlebny« (3): Abowiem tákowi [fałszywi nauczyciele] nie Kryſtuſowi Pánu náſze^mv ſlużą/ ále ſwemu brzuchowi/ przes ſlodką á pochlebną mowę/ zdradzáią ſercá proſtych ludzi. KrowObr 98v, 99 [2 r.]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Cf NIEPOCHLEBNY

EW, (JDok)