[zaloguj się]
[pdf]

POCHLEBNIK (41) sb m

Teksty nie oznaczają ó oraz é; o prawdopodobnie jasne (tak w po-).

Fleksja
sg pl
N pochlebnik pochlebnicy
G pochlebnik(o)w
D pochlebnikowi pochlebnik(o)m
A pochlebnika pochlebniki
I pochlebniki(e)m pochlebniki, pochlebnik(a)mi

sg N pochlebnik (6). ◊ D pochlebnikowi (2). ◊ A pochlebnika (5). ◊ I pochlebniki(e)m (1). ◊ pl N pochlebnicy (11). ◊ G pochlebnik(o)w (5). ◊ D pochlebnik(o)m (2). ◊ A pochlebniki (5). ◊ I pochlebniki (4), [pochlebnik(a)mi].

Sł stp notuje, Cn s.v. pochlebca, Linde XVI – XVII w.

Ten, kto postępuje wobec kogoś tak, aby zyskać jego względy, najczęściej: chwaląc go, przytakując; adulator Mmer1, Cn; arrisor divitium, assentator, colax, palpator, palpo, secundarius Cn (41): BierEz K3, R3; Mymer1 34v; W nienawiſci miey pochlebniki rownie iako fałeſzniki boć oboi nie prawie myſlą. BielŻyw 43, 41; Boſmy bráćia nigdy nie byli w mowie pochlebniki [in sermone adulationis] Leop 1.Thess 2/5; RejZwierz bb2v, 115v, 116; Miey ná dobrym bacżeniu/ dobre Vrzędniki/ Wyżeń od ſwego dworu/ błazny pochlebniki. BielSat N4v; Iulius Ceſarz pochlebnikowi milcżeć kazał. RejZwierc 50 marg; Xerxes on wielki krol/ gdy był niezlicżone woyſko ná Grecią wywiodł/ tedy pochlebnicy około niego záſkákowali powiedáiąc: Iżby trzebá y ſzyrſzego ſwiáthá y przeſtrzeńſzego morzá ná tákie woyſká. (marg) Xerxeſá pochlebnicy vwiedli. (-) RejZwierc 50, A6, 23, 49v, 50v, 89v marg (12); NiemObr 48.

pochlebnik czyj [w tym: pron poss (3), ai poss (3), G sb i pron (3)] (9): tego tilko cżłowiek żądać ma [...] aby mu niebyła potrzeba ludzſkiem pochlebnikiem być BielŻyw 83; [Aleksander do służebnika:] ieſtlis obacżył [na mnie jakąś wadę] á zataił byłes moy zdraycza, á iawny pochlebnik. BielŻyw 167; BielKron 194, 195v; RejAp BB4, 143; vſłuchawſzy [Roboam] młodey rády pochlebnikow ſwoich/ połamał práwá á wolnośći poddánym ſwoim RejZwierc 45; Acż [...] zdobywáią ſię nowi Papieſcy pochlebnicy/ ſzperuiąc we wſzytkim piſmie cżymby tę ſwoię głowę zmyſloną/ przypſtrzyć y zálećić mogli NiemObr 40, 58; [OrzŻyw 221].

W połączeniach szeregowych (2): RejPos 227; áno ſie około niego [króla] wieſzáią podſzcżuwácże/ podſzeptácże/ á pochlebnicy márni/ wiodąc go ná ſwowolny żywot RejZwierc 49.

W porównaniach (4): Pochlebnicy gorſzy niż krucy. RejZwierc 49 marg; Pochlebnik iáko ſzkorpion. RejZwierc 49 marg [idem] Bbbv [2 r.].

Szeregi: »pochlebnik a kochanek« (1): komu więcey wierzyć mamy/ ieſliże pochlebnikom á kochánkom they máłpy wſzetecżney [tj. papiestwa] RejAp 143.

»obleśnik, pochlebnik« (1): Azaſz nie ſrogie práwo ná obleśniká/ ná pochlebniká/ iż go ludzie miedzy ſobą podawáią/ iáwnie z niego ſzydzą RejZwierc 96.

Przen (1):
Wyrażenie: »pochlebnik świata tego« = ten, kto chce przypodobać się światu, tj. ma na względzie tylko sprawy ziemskie (1): [Pan] Każe ſie theż nam ſtrzedz pyeſzcżkow á pochlebnikow ſwiátá tego/ ktorzy prze pożytki docżeſne ſwoie/ zátłumiáią ſwiętą prawdę á náukę iego. RejPos 11.
Szereg: »pieszczek a pochlebnik« (1): RejPos 11 cf Wyrażenie.
a. Oszczerca, donosiciel [czyj] (1): Zeno nikogoy nie wydał/ ále owſzem pochlebniki iego [Falarysa króla sycylijskiego]/ o ktorych wiedział/ ktorzy mu okrucieńſtwá pomagáli w tę winę kładł. Phil K2.

Synonimy cf POCHLEBCA.

Cf POCHLEBCA, POCHLEBIACZ, POCHLEBKA

EW, (JDok)